EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ

1. EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ Mali tabloların analizinde kullanılan tekniklerden biri de eğilim yüzdeleri analizi’dir. Eğilim yüzdeleri analizi ile işletmenin gösterdiği gelişmeler yıllar itibariyle görülür. Eğilim yüzdeleri analizi iki şekilde daha isimlendirilir. • Trend Analizi • Yatay Yüzdeler Analizi

2. EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ Birkaç yıllık mali tabloların incelenmesi karşılaştırmalı tablolar ile yapılabilirse de, uzunca bir dönemi kapsayan süre içerisinde işletmenin durumu görülmek istendiğinde yöntemin uygulanması güçlük arz eder. Bu takdirde eğilim yüzdeleri analizi, yıllar itibariyle tablo kalemlerinin eğilim yüzdelerinin hesaplanmasını, işletme seyrinin daha rahat görülmesini ve tablo kalemleri arasındaki ilişkilerin daha rahat kurulmasını sağlar.

3. EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ NEDİR? Eğilim yüzdeleri analizi, belirli tarihler arasındaki dönemde, finansal tablo kalemlerindeki artış veya azalışların, baz yıl ile karşılaştırmalar yapılarak ortaya konması amacıyla gerçekleştirilen dinamik bir analizdir. İLK OLARAK Mali tabloların analizinde kullanılan eğilim yüzdeleri ilk olarak 1925 yılında Stephan Gilman tarafından teklif edilmiştir.

4. EĞİLİM YÜZDELERİ ANALİZİ NASIL KULLANILIR? Mali analizci, bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin göstermiş olduğu eğilimleri saptayarak ve birbirleri ile ilgili belirli kalemlerin göstermiş olduğu eğilimleri karşılaştırarak, inceleme dönemindeki olumlu veya olumsuz gelişmeler hakkında sonuçlara varır.

5. EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASI Eğilim yüzdeleri yöntemi, bir temel yıl seçimini ve bu temel yıla göre işletmenin finansal tablo kalemlerindeki değişikliklerin yüzde olarak ifadesini gerektirir. Söz konusu yöntem diğer bir deyişle, mali tablolarda oluşan değişiklikleri gösteren bir endeks olarak da düşünülebilir. İşletme için her yönden normal olan bir yılın baz (temel) yıl olarak seçilmesi gerekir. Aksi takdirde olağandışı faktörlerin etki yapmış olduğu bir yılın temel olarak seçilmesi, yapılacak analizin yanıltıcı olması sonucunu doğurabilir.

6. EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASI EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASINDA 4 TEMEL ADIM A - Temel olarak seçilen yılın finansal tablo kalemleri 100 olarak gösterilir. Temel yılı izleyen yılın mali tablolarında aynı kalem, temel yıla kıyasla daha küçükse, eğilim yüzdesi % 100’den daha az, buna karşılık daha büyükse % 100’ün üstünde olur. B – Eğilim yüzdeleri, mali tablo kalemlerinin, temel yıldaki tutarlara bölünmesi ve 100 ile çarpılması suretiyle bulunur. Aşağıdaki örneklerle eğilim yüzdelerinin hesaplanması gösterilmiştir.

7. EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASI Tutar Eğilim Yüzdeleri 2003 2004 2003 2004 Kasa 10.000 15.000 100 150 Alacaklar 20.000 12.000 100 60 2004 yılı sonunda kasa mevcudu 15.000 * 100 = % 150 2003 yılı sonunda kasa mevcudu 10.000 2004 yılı sonunda alacaklar 12.000 * 100 = % 60 2003 yılı sonunda alacaklar 20.000

8. EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASI C – Eğilim yüzdeleri hesaplanırken 0,5’den daha küçük olan kesirler atılır, 0,5 veya daha büyük olan kesirler tam rakama tamamlanır. Örneğin, 110,5, 111; buna karşı 110,4, 110 olarak ifade edilir. D – Önemsiz bilanço kalemlerinin göstermiş olduğu eğilim fazla anlamlı olmayacağından bu tür kalemler için eğilim yüzdeleri hesaplanmayabilir.

9. EĞİLİM YÜZDELERİNİN HESAPLANMASI Eğilim yüzdeleri analizinin uygulanmasında; • Baz yıla göre trend hesaplama • Bir önceki yıla göre trend hesaplama olmak üzere iki yaklaşım söz konusudur. • Baz Yıl Yöntemi: Bu yöntemde ilk yıl rakamları 100 kabul edilerek sonraki yıl rakamlarının buna göre büyüklüğü hesaplanır. • Bir Önceki Yıl Yöntemi: Bu yöntemde her zaman bir önceki yıl rakamları 100 kabul edilerek izleyen yılın büyüklüğü hesaplanır.

10. EĞİLİM YÜZDELERİNİN YORUMLANMASI DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR • Yatay yüzde analizinde toplam ve ana grup trendlerinden başlanarak, genelden detaya doğru giderek finansal tablo kalemlerinin gösterdiği eğilim hesaplanır. Hesaplanan büyüklükler genel ekonomik göstergeler, bütçe hedefleri, benzer işletme bilgileri ve sektördeki gelişimle de karşılaştırılarak yorumlanır. • Yorumlarda hesapların gösterdiği değişim oranı yanında, finansal tablo içindeki payı ve baz yıldaki büyüklüğün yeterliliği veya yüksekliği de dikkate alınmalıdır.

11. EĞİLİM YÜZDELERİNİN YORUMLANMASI • Eğilim yüzdeleri hesaplanacak dönemin analizinden beklenen yararın sağlanabilmesi için mümkün olduğu kadar uzun bir süreyi kapsaması gerekir. Sadece birkaç yıldaki eğilime bakarak sağlıklı karar vermek mümkün değildir. • Eğilim yüzdeleri hesaplamasında seçilecek temel yılın her bakımdan normal ve olağanüstü faktörlerin etkisinde kalmamış bir yıl olması gerekir. Aksi takdirde yapılacak analiz ve yorum hatalı olabilir.

12. EĞİLİM YÜZDELERİNİN YORUMLANMASI • Trend analizinde göz önüne alınması gereken çok önemli bir nokta da paranın zaman değerinin hesaplanmasıdır. Kalemlerdeki değişmelerin abartılı olmaması için para değerindeki değişmelerin etkisi giderilmelidir. Bunun için, her kalemin değeri o yılki toptan eşya fiyat endeksi (TEFE) katsayısına bölünerek düzeltilmiş değerler elde edilir. • Trend yüzdeleri, bilanço ve gelir tablosu için ayrı ayrı hesaplanır. Bilançoda yer alan bir kalemle gelir tablosundaki kalemlere ait trendlerin bir arada incelenmesi işletme hakkında doğru bilgilere ulaşmak açısından çok yararlıdır.

13. BİLANÇO KALEMLERİ • Aktif Yapı Eğilimi • Pasif Yapı Eğilimi • Ticari Alacak ve Net Satışların Eğilimi • Stokların ve Net Satışların Eğilimi • Stokların ve Ticari Borçların Eğilimi • Maddi Duran Varlık ve Net Satışların Eğilimi • Maddi Duran Varlık ve Öz kaynak Eğilimi • Maddi Duran Varlık ve Borçlar Eğilimi • Dönen Varlık ve Kısa Vadeli Borç Eğilimi • Dönen Varlık ve Net Satışlar Eğilimi • Öz kaynak ve Yabancı Kaynak Eğilimi

14. GELİR TABLOSU KALEMLERİ • Brüt Satışlar - Satış İndirimleri Eğilimi • Brüt Satış Karı - Net Satışlar - Satışların Maliyeti Eğilimleri • Satışların Maliyeti - Net Satışlar Eğilimi • Faaliyet Giderleri - Net Satışlar Eğilimi • Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar - Net Satışlar Eğilimi • Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimi • Finansman Giderleri - Net Satışlar Eğilimi • Olağan Dışı Gelir ve Karlar - Olağan Dışı Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimleri • Dönem Net Karı - Net Satışlar Eğilimi

15. Aktif Yapı Eğilimi

16. Pasif Yapı Eğilimi

17. Ticari Alacak ve Net Satışların Eğilimi

18. Stokların ve Net Satışların Eğilimi

19. Stokların ve Ticari Borçların Eğilimi

20. Maddi Duran Varlık ve Net Satışların Eğilimi

21. Maddi Duran Varlık ve Öz kaynak Eğilimi

22. Maddi Duran Varlık ve Borçlar Eğilimi

23. Dönen Varlık ve Kısa Vadeli Borç Eğilimi

24. Dönen Varlık ve Net Satışlar Borç Eğilimi

25. Öz kaynak ve Yabancı Kaynak Eğilimi

26. Brüt Satışlar - Satış İndirimleri Eğilimi Brüt Satışlar 29.527.334 40.184.420 38.171.531 35.368.831 38.878.913 100 136 129 120 132 Satışlardan İndirimler (-) (670.178) (701.655) (2.047.425) (1.746.801) (2.360.199) 100 105 306 261 352

27. Brüt Satış Karı - Net Satışlar - Satışların Maliyeti Eğilimleri

28. Satışların Maliyeti - Net Satış Eğilimleri 160 140 137 127 125 122 120 120 117 100 100 100 C. Net Satışlar 97 96 80 D. Satışların Maliyeti 60 (-) 40 20 0 1 2 3 4 5

29. Faaliyet Giderleri - Net Satış Eğilimleri

30. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar- Net Satışların Eğilimleri

31. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimi

32. Finansman Giderleri - Net Satışlar Eğilimi

33. Olağan Dışı Gelir ve Karlar - Olağan Dışı Gider ve Zararlar - Net Satışlar Eğilimi

34. Dönem Net Karı - Net Satışlar Eğilimi