1 / 72

LİPOPROTEİN METABOLİZMASI

LİPOPROTEİN METABOLİZMASI. Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı mfgursu@firat.edu.tr. LİPOPROTEİNLER Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı olarak çözündüklerinden, taşınmaları için stabilize edilmeleri gerekir.

toan
Download Presentation

LİPOPROTEİN METABOLİZMASI

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. LİPOPROTEİN METABOLİZMASI Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı mfgursu@firat.edu.tr

  2. LİPOPROTEİNLER • Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı olarak çözündüklerinden, taşınmaları için stabilize edilmeleri gerekir. • Lipoproteinler; kanda lipidleri taşıyan özel komplekslerdir.

  3. LİPOPROTEİNLER • Lipoproteinin iç çekirdeğinde apolar lipidler (kolesterol esterleri ve trigliseridler), dıştaki kabuğunda ise polar grupları olan lipidler (fosfolipidler ve serbest kolesterol) ve önemli metabolik ve yapısal işlevleri olan proteinler bulunur.

  4. Plazma lipoproteinlerinin özellikleri

  5. APOLİPOPROTEİNLER Apolipoproteinler; lipoproteinlerin protein kısmıdır ve 3 ana işleve sahiptirler: Polar olmayan lipitlerin stabilize edilmesini sağlar. Hücre yüzey reseptörlerine bağlanarak lipoproteinlerin alındığı ve yıkıldığı bölgelerin saptanmasını sağlar. Lipoprotein metabolizmasına karışan enzimlerin aktivitesini düzenler.

  6. C1 HDL’nin yapısında bulunur LCAT kofaktoru C2 Lipoproteinlipazaktivatoru Silomikron ve VLDL’nin KC reseptorlerine bağlanmasını engeller C3 Lipoproteinlipazinhibitoru DHDL’denVLDL’ye kolesterol esterlerinin tasınmasını sağlar (Kolesterol ester transfer proteini) E Arjinin’den zengin ve tumlipoproteinlerin yapısında bulunan apoproteinlerdir Silomikron kalıntılarının kandan temizlenmesinde onemli rol oynar • A1 • HDL’nin ana apolipoproteini • HDL reseptorune bağlanır • LCAT aktivatoru • A2 • HDL’nin yapısında bulunur • HDL reseptorune bağlanır • LCAT inhibitoru • HepatikLipazaktivatörü • B48 • Silomikron’un ana lipoproteini • Silomikron kalıntı reseptorune bağlanır • İB mukozasında sentezlenir • B100 • LDL’nin ana lipoproteini • LDL reseptorune bağlanır • KC’de sentezlenir

  7. Plazma lipoproteinlerinin başlıca apolipoproteinleri

  8. LİPOPROTEİNLER Lipoproteinler genellikle fizikokimyasal niteliklerine (özellikle yoğunluk farklılıklarına) göre sınıflandırılırlar. Böylece, ultrasantrifüjle 5 lipoprotein sınıfı oluşur: -Şilomikron -VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoproteinler) -IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler) -LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler) -HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler)

  9. Portal dolaşım FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA Gastrik lipaz <12C FFA FFA FFA A FFA Lingual lipaz

  10. FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA Safra tuzları (CCK)

  11. FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA FFA

  12. Kolipaz Pankreatik lipaz (kolesistokinin=pankreozimin) FA FFA 2 mol serbest yağ asidi FA FFA FA

  13. Yağ asidi OH Kolesterol esteri Kolesterol Kolesterol ester hidrolaz FFA

  14. Fosfolipaz A2 FFA FA FFA FA PO4 Alkol GLİSEROL BAZI Lizofosfolipaz

  15. <12C Portal dolaşım Emilim duodenum ve jejenumda pasif difüzyonla olur ENTEROSİT FFA FFA FFA FFA A FFA FFA FFA FFA FFA Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekmez

  16. OH Kolesterol FFA MAG 12C ENTEROSİT FFA FFA FFA FFA FFA Emilim duodenum ve jejenumda pasif difüzyonla ve Na’a bağlı kotransportla olur Emilim öncesi 2. kez emülsifikasyon gerekir

  17. OH Kolesterol FFA >12C FFA MAG

  18. Açil-KoA sentetaz AÇİL-KoA FFA KoA ATP AMP FFA KoA FFA FFA Açil transferaz FFA MAG

  19. Yağ asidi OH Kolesterol esteri Kolesterol AÇİL-KoA Açil transferaz KoA

  20. Yağ asidi Kolesterol esteri FFA FFA FFA

  21. SİSTEMİK DOLAŞIM-SOL SUBCLAVİAN VEN LENFATİK DOLAŞIM Apoprotein B48 barsak mukoza hücrelerinde sentezlenen bir proteindir. Eğer bu proteinin sentezlenmesinde bir problem olursa ŞL’la barsak mukoza hücrelerinde birikir ve konjenital abetalipoproteinemi hastalığı oluşur. A A

  22. ApoB-100 bilinen en uzun tek polipeptid zincirlerden biridir. 4536 aminoasit içerir. • ApoB-48, ApoB-100’ün %48’idir ve ApoB-100 ile aynı mRNA’dan oluşur. • İnsanda ApoE’nin %10’u arginindir.4 alt tipi mevcuttur.En sık apoE3 bulunur (%78). E4 %15 ve E2 %7 oranında bulunur. ApoE4 baskın olan hastalar ileri yaşta alzheimer hastalığı için yüksek risk taşırlar.

  23. Eksojen Lipid Transportu

  24. Endojen Lipid Transportu

  25. ŞİLOMİKRONLAR • Eksojen (diyet) kaynaklı lipidlerin taşınmasını sağlarlar. • En büyük ve trigliseridden en zengin lipoproteinlerdir. • Bileşiminde en fazla trigliserid, en az protein bulunur. • Plazma lipoproteinlerinin en büyük olanlarıdır. • Apolipoproteini Apo B48 dir.

  26. ŞİLOMİKRONLAR • Bağırsak epitel hücrelerinde sentezlenir ve lenf akımına karışarak dolaşıma girerler. • Şilomikronlar, sağlıklı kişilerde elektroforezde görülmezler. Çünkü yemekten sonra max. 1 saat içinde dolaşımdan alınarak kaybolurlar. • Şilomikronlar dolaşımda damar endotelinde bulunan “lipoprotein lipaz” enzimi etkisiyle yapılarında bulunan trigliseridin büyük kısmını kaybederler ve “şilomikron kalıntıları” oluşur.

  27. Lipoprotein lipaz • LPL çeşitli dokularda sentezlenir ve buralardan vasküler yataktaki endotelial hücrelerin luminal yüzüne transfer edilir. LPL ŞL ve VLDL’lerdeki TAG ve fosfolipidleri parçalar ve oluşan FFA’lerin okside edilmesini veya depolanmasını sağlar. ApoCII’lerLPL’ın aktivasyonu için gereklidir. ApoCIII’lerinde LPL’I inhibe ettiği düşünülmektedir. • LPL enzimi hemen hemen her dokuda bulunmaktadır. LPL özellikle iskelet kası ve yağ dokusunda bulunur. Yağ dokuda bulunan LPL insülin ile aktive edilir.

  28. Dokular B48 B48 CM CM Lipoprotein lipaz CII E B48 CMR CII E Kapiller duvar (endotelyal yüzey) Lenfatik sistemden dolaşıma giren şilomikronların metabolizması Karaciğer tarafından alınır ( LDL reseptörleri ile) E CII B48 HDL CMR CII E HDL

  29. VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoprotein) • Endojen trigliserid bakımından oldukça zengindir. • %55 trigliserid %20 kolesterol. Karaciğerde sentezlenir. • Fonksiyonu  karaciğerde sentezlenen trigliserid ve kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşımak. • Organizmada enerji yükü fazla olduğunda (fazla beslenme) VLDL sentezi artar.Başlıca apolipoproteini Apo B100 dür.

  30. Karaciğerde oluşan VLDL’ler kana verilirler. Karaciğerde lipoprotein sentezi, çeşitli etkenlerle inhibe olursa, endojen trigliseridler karaciğerde birikir ve karaciğer yağlanması denen tablo meydana gelebilir.

  31. B100 VLDL Dokular Lipoprotein lipaz Kapiller duvar (endotelyal yüzey) Karaciğerden dolaşıma giren VLDL’nin metabolizması B100 LDL E CII LDL’nin bir kısmı Karaciğer tarafından alınır (LDL reseptörleri) TAG dokulara verildiğinden, LDL fazla miktarda cholesterol/cholesterol ester içerir. LDL’nin bir kısmı diğer dokular tarafından alınır (LDL reseptörleri). LDL TAG ve kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşır. E CII HDL

  32. lipoprotein lipase Insulin hormone-sensitive lipase liver TG VLDL carbohydrate fatty acid + fatty acids +

  33. Glucagon hormone-sensitive lipase TG VLDL + fatty acids liver

  34. IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler) • VLDL’nin %50 veya daha fazlası lipolitik yolla IDL’ye çevrilir. • IDL; kolesterol esterlerinden zengindir.

  35. LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler) • LDL; VLDL artığı olarak damar içinde sentezlenir. • Plazmada total kolesterolun %70’i LDL’de bulunmaktadır. • Başlıca apolipoproteini Apo B100 ve apo E dir. • Kolesterolce en zengin lipoprotein partikülüdür.

  36. LDL • Ekstrahepatik dokularda ve karaciğerde reseptörleri bulunur. • Yapısında bulunan Apo B-100 vasıtasıyla bu reseptörlere bağlanarak katabolize edilir. • Ayrıca; LDL makrofajlar tarafından alınarak da katabolize edilir. • Plazmada LDL’nin arttığı durumlarda makrofajlar fazla miktarda kolesterol alarak “köpük hücreleri” oluşur. • Köpük hücre oluşumu “ateroskleroz”a neden olduğundan; LDL’nin artması organizma için zararlıdır.

  37. Ekstrahepatik doku hücrelerinde LDL’lerin yıkılmasıyla meydana gelen kolesterol veya bir kolesterol türevi çeşitli metabolik etkiler gösterir.

  38. WOLMAN HASTALIĞI • Kolesterol ester hidrolaz eksikliği (lizozomal asit lipaz A) sonucu Wolman hastalığı ve kolesteril ester depo hastalığı karşımıza çıkar. Kolesterol esterleri ve trigliseridler KC, dalak, sürrenallerde birikir. • Semptomlar hayatın ilk yılında karında şişlik, HSM, anemi, kusma ve gelişme geriliğiyle ortaya çıkar.Kısa sürede ölümle sonuçlanır.

  39. LİPOPROTEİN (a) • Lp(a) LDL’nin varyantı(lipid bileşenleri LDL’ye benziyor) • Her ikisi de bir molekül apo B100 ihtiva ederler.Lp(a)’da ilave olarak apolipoprotein(a) proteini bulunuyor. Apo(a) plazminojene yapısal benzerlik göstermektedir. Lp(a) plazminojenin fibrine bağlanmasını yarışmalı inhibe eder. • Lipoprotein(a) ateroskleroz için bir risk faktörü olarak kabul edilir.

  40. HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler) • En küçük lipoproteindir. • En az 5 farklı HDL partikül tipi bulunmaktadır. • HDL kitlesinin %50’si proteindir. • Başlıca fonksiyonu dokulardan karaciğere kolesterol taşımaktır “ters (reverse) kolesterol transportu”

  41. Ters Kolesterol Transportu

More Related