بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم مرکز آموزش جامع علمی - کاربردی سواد هنری نادر نصیری دانشگاه جامع علمی کاربردی بنیاد شهید و امور ایثارگران استان قزوین پاییز 92

2. سواد هنری فصل اول: مبانی هنر فصل دوم: هنر اسلامی فصل سوم: نوگرایی فصل چهارم: درباره هنر مدرن فصل پنجم: موسیقی فصل ششم: معماری فصل هفتم: معماری ایرانی

3. فصل اول مبانی هنر

4. مبانی هنر تعریف هنر واژه شناسی هنر مفهوم هنر هنرمند وجوه مشترک آثار هنری دیرینه هنر ضرورت توجه به هنر بررسی علل روی اوری ادمی به جلوه های هنری طبقه بندی هنرها هنرهای زیبا هنرهای سنتی هنرهای سنتی ایران

5. تعریف هنر اثر و کاری که از تصور و آفرینش انسان شکل یافته است.

6. واژه شناسی واژه هنر در زبان سانسکریت،ترکیبی از دو کلمه سو به معنی نیک و نر یا نره به معنای زن و مرد است در زبان اوستایی سین به ها تبدیل شده و واژه هونر ایجاد گشته است در زبان پهلوی یا فارسی میانه به شکل امروزی (هنر) درآمده است که به معنای انسان کامل و فرزانه است.

7. در ادبیات ایران در دوره اسلامی هنر به معنای کمال ، فضیلت ،هوشیاری،فضل،تقوی،دانش و کیاست و...به کار رفت. به دشمن نمایم هنر هرچه هست/ز مردی و پیروزی و زور دست (فردوسی) چون غرض آمد هنر پوشیده شد/صد حجاب از دل به سوی دیده شد (مولانا جلا‌الدین محمد بلخی)

8. مفهوم هنر فن ، صنعت ، علم ، معرفت ، امری توام با ظرافت و ریزه کاری ان درجه از کمال که  فراست و فضل را در برداشته و نمود ان صاحب هنر را برتر از دیگران بنمایاند،کیاست، زیرکی، خطرو اهمیت ، لیاقت ، کفایت و کمال.

9. هنر از دیدگاه تولستوی تولستوی ، نویسنده کتاب معروف«هنرچیست ؟» می نویسد : «براستی هنر که از دیرباز از زمان افلاطون و ارسطو این همه گفت وگو در پیرامون خود برانگیخته ، چیست ؟ ایا هنر از درون انسان بر می خیزد ؟ ایا مائده ای است اسمانی که ازماورای ابرها به روح وجان حلول می کند؟یا نه،امیزه ای است ازتمامی اینها و یا به باور « فروید » تبلور امیال سرکوفته ادمی است ؟»

10. هنرمند کسی که : « اندیشه ها و عواطف خویشتن را یا از طریق « قلم » یا « قلم مو » و « چکش » یا ابزار تولید آواها به صورت « شعر » ، « نثر » و « نقاشی » و « تندیس » و « موسیقی » به  منصه ظهور برساند و بدین وسیله دیگران را در مسیر فکری و عاطفی خود قرار دهد .

11. وجوه مشترک آثار هنری تخیل به عنوان مهم‌ترین عامل در شکل گیری اثر هنری است همه آثار هنری از عاطفه و احساس هنرمند سرچشمه میگیرند نه از تفکر منطقی و عقلانی او.

12. دیرینه هنر نشانه هایی از هنر در دوران قبل از تاریخ ، یعنی دوره پارینه سنگی ( از حدود 40000 تا 10000 ) سال قبل از میلاد یافت شده است . « نقاشی بر سقف دیوار غار، و نیزکنده کاری روی سنگ ، با دوده زغال یا سوخته استخوان مخلوط با پیه جانوران ویا بارنگیزه های کانی ، مانند :  گل اخرا و خاک سرخ ، با نقوش ساده و انتزاعی »

13. در دوران « نو سنگی » ( حدود هشت هزارسال قبل از میلاد ): نگارینه های سفالین در عصر مس و سنگ : پیکره ها ، ظروف ، چوبهای منبّت کاری شده ، شیشه گری و ترصیع سنگهای قیمتی

14. در مصر باستان: پیگر تراشی ، نقاشیهای دیواری ، سفالگری لعابی ، صنعت شیشه برای ساختن ظروف و اشیاء تزئینی کوچک و ...

15. ضرورت توجه به هنر و تبیین حدود و مرزهای آن هنراز رسایی ، پذیرش بیشتر وسرعت در انتقال پیام برخوردار بوده و به خاطر جهانی بودن زبان آن در میان راههای مختلف پیام رسانی پذیرفته ترین راه می باشد

16. توجه قدرتهای باطل کیش به قدرت جایگاه هنر سرمایه گذاری میلیاردها دلاری در توسعه و رونق هالیوودها ، ساختن فیلمهای خشن و ضداخلاقی ، توسعه برنامه های ویدئویی و ماهواره ای ، رمانهای منحرف کننده و ...

17. انقلاب اسلامی به دو دلیل به هنر نیازمند است ابلاغ پیام مقابله با شبیخون فرهنگی تنها راه مقابله با فرهنگ ، خود فرهنگ است .

18. علل روی آوری انسانها به جلوه های هنری هماهنگی بافطرت رسایی هنر در تتبین مقاصد پذیرشمندی بیشتر هنر هنر، زبان جهانی ماندگاری هنر سرعت انتقال پیام به وسیله هنر

19. هماهنگی بافطرت فطرت ان است که در روح و روان ادمی ، میل و کششی به اموری لطیف نهاده شده است که سمت وسوی این کشش نیز ، به خوبیها و زیباییهاست .

20. قران کریم بر اصل فطرت تکیه نموده و گفته است . فاقم و جهک للدین حنیفا فطرت الله التی فطر الناس علیها روی به دین حنیفی بیاور ( که ) فطرت خداوند است . همان که خداوند ، مردم را بر ان ( اساس ) پدید اورده است .

21. رسایی هنر در تبیین مقاصد هنر با بهره گیری ازذوق وخلاقیت ادمی ازچنان لطافت و نرمی ای برخورداراست که با استفاده از ان براحتی تمام می توان عالیترین مقاصد را تبیین نمود .

22. رهبر فرزانه انقلاب حضرت ایه الله خامنه ای ( مدظله ) : « شعر و هنر ، زیباترین قالب برای همه پیامها نوین و مایه گسترش و نفوذ این پیامها تا هر سوی خطه دلها و جانهای انسانی است .»

23. زبان علم و فلسفه ، زبان ویژه برخی از مردم است ، در حالی که در اثر هنری ، فهم ان برای همگان میسر می باشد .

24. پذیرشمندی بیشتر هنر در بین روشهای پذیرفته شده برای رساندن پیام، آن که بیشترازهمه مورد توجه است، استفاده ازروش غیرمستقیم است .

25. فاقصص القصص لعلهم یتفکرون   پس داستانها را حکایت کن ! شاید که ( درانها) بیندیشند. لقد کان فی قصصهم عبره لاولی الابصار به حقیقت که در داستانهای انها برای بینش مندان ، پند اموزی است

26. هنر، زبان جهانی از جمله موانع اساسی بر سر راه انتقال فرهنگها تفاوتهای زبانی است که ارتباط با دیگران ، بجز از راه فراگیری زبان ممکن نمی باشد . از این رو ، مقوله های هنری بیانی نیز ، که برگفتار تکیه دارند ، از چنین محدودیتی برخور دارند ؛ اما برخی ازهنرها چنین نیستند و براحتی قابل انتشار می باشند .

27. ماندگاری هنر یکی از دلایلی که پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و اله ) و نیز اهل بیت (علیهم السلام) به شعر و شاعران درست اندیش ، توجه تام داشته ، در حوادث مهم از ایشان کمک می خواستند توجه به ویژگی ماندگاری شعر بوده است .

28. در جریان حادثه غدیر ، پیامبر (صلی الله علیه و اله) از حسان بن ثابت خواست تا درباره ان ، شعر بسراید که شعر وی امروز یکی از دلایل تاریخی غدیر خم در ولایت حضرت علی (علیه السلام) است .

29. سرعت انتقال پیام به وسیله هنر اثار هنری معمولا بسیار سریعتر از هر اثر دیگری در میان مردم جای خود را بازمی کنند . میزان سرعت و دامنه گسترش ان به میزان برتری ان اثر ، بستگی تام دارد .

30. طبقه بندی هنرها هنرهایی که از رهگذر بیان ادمی به ظهور می رسد ؛ همچون شعر ، نشر ، خطابه قصه و ... که از جمله هنرهای گفتاری هستند . هنرهایی که وسیله ظهور آنها دست ادمی است همچون هنر نقاشی ، مجسمه سازی ، خوشنویسی ، معماری ، گرافیک ، فیلم و ....

31. هنرهایی که تقریبا تمام اعضای ادمی درظهورانها دخالت دارند ؛ نظیر هنر نمایش ، تردستی ، اکروبات و ... تقسیم بندی دیگری نیز ، می توان بر اساس صفتی برای هنر قابل شد که اثر هنری پس از ظهور به واسطه ان تعریف شده و از دیگر اقسام، تا حدودی متمایزمی گردد. هنر با این معنا به هنرهای مصور، مصوت ، هنر امیخته با صنعت و .... تقسیم می گردد.

32. هنرهای امیخته با صنعت : صنایع هنری مربوط به خانه واسباب خانه؛ نظیرصنعت قالیبافی ، جاجیم بافی ، گلسازی ، منبت کاری ، مینا کاری و ... صنایع تزیین شهرها ؛ از قبیل ، پارک و محوطه سازی ، نقشه های زیبای شهر سازی و .... صنایع مربوط به زینت الات و البسه ؛ نظیر مد لباس ، جواهر سازی ، زرگری ، حصیر سازی و .... صنایع مربوط به کتاب؛ نظیرصفحه ارایی ،صحافی ،تذهیب ،گرافیک و ...

33. هنرهای زیبا • مجموعه هنرهای زیبا به ۷ دسته تقسیم می‌شوند: ·         ۱- موسیقی ·         ۲- هنرهای دستی مانند:مجسمه سازی، شیشه گری و ... ·         ۳- هنرهای ترسیمی شامل: نقاشی و خطاطی و... ·         ۴- ادبیات شامل شعر و داستان، نمایشنامه ، فیلمنامه و نثر ·         ۵- معماری ·         ۶- رقص و حرکات نمایشی ·         ۷-هنرهای نمایشی:فیلم و سینما و تئاتر و ...

34. هنرهای سنتی هنرها و صنایع ظریفه‌ای هستند که در طول سده‌های متمادی با حفظ ریشه‌ها و سنت‌های خود رشد کرده مراحل شکل‌گیری خود را گذرانده یا می‌گذرانند.

35. هنرهای سنتی ایران را به ۵ دسته عمده تقسیم می‌کنند ·         ۱.شعر و ادبیات ·         ۲.موسیقی ·         ۳.معماری و هنرهای وابسته ·         ۴.نمایش‌های سنتی و آیینی ·         ۵.صنایع مستظرفه(که بجز ۴ دسته بالا همه آثار هنری را شامل می‌شود)

36. فصل دوم هنر اسلامی

37. هنر اسلامی عامل اصلی ظهور هنرهای مختلف در میان مسلمانان نقش هنر در حفظ آثار اسلامی رابطه قرآن و هنر هنر و اشکال هنری در قرآن

38. هنر اسلامی کریستین پرایس : « داستان هنر اسلامی با چکاچک شمشیر و اوای سم ستوران در بیابانها و بانگ بلند پیروزی « الله اکبر » اغاز می شود . »

39. نویسنده کتاب خلاصه هنر معتقد است که شکوفایی هنر اسلامی ، مرهون فتوحات مسلمین و اشنایی با فرهنگ و تمدن ملل متمدن بوده است .

40. گوستا ولوبون ، مورخ شهیر فرانسوی ، پاره ای از این دیدگاهها را مخدوش می داند. او معتقد است اساساً شرق دارای فرهنگ و تمدن ریشه ای بوده و اعراب مردمانی اشنا به تمدن بوده اند . وی می گوید : « همیشه مشرق زمین مرکز مردان دانشمند و بزرگان صنعت و علمای ادب بوده است .»

41. عامل اصلی ظهور هنرهای مختلف در میان مسلمانان بخشی از تعالیم قران و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) بوده است . تشویق نسبت به علم وفن ، تمجید از دانشمندان و هنرمندان می توانسته است در رویکرد عمیق اعراب تازه مسلمان به دانش و هنر نقش بسزایی داشته باشد .

42. کارل جی دوری : « در اسلام ، هنر و ایمان پیوند ناگسستنی دارند و در چهارچوب قوانین سخت ، ازادی بسنده برای هنرمندان به منظور خلق اثار هنری نهاده شده است ، محور هنر اسلامی برپایه تعالیم پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه و اله) گذاشته است ؛ تعلیماتی که معنی را مرکز نقل هنر قرار داده است .»

43. نقش هنر در حفظ آثار اسلامی 1) هنر خط و بقای نص قران: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) از نخستین روز نزول قرآن به مساله کتابت قران توجه تام داشته ، عده ای از اصحاب را به عنوان « کاتبان وحی » به این کار مامور نموده بودند . اولین خوشنویس که به نگارش قران همت گمارد ، خالدبن ابی الهیاج بود .

44. 2)هنر معماری و حفظ اثار اسلامی خانه عبادت خداوند ، چنان مهم است که صاحبان تمام ادیان برای خود ، جایگاهی ویژه عبادت دارند پیامبر (صلی الله علیه و اله) پس از هجرت از مکه و پیش از ورود به مدینه ، اقدام به ساختن مسجد قبا می نماید .

45. رابطه قرآن و هنر ابزارهای هنری، یکی از رساترین، بلیغ‎ترین و کاری‎ترین ابزار ابلاغ و تبلیغ پیام است. در واقع، هنر نیز یک شیوه بیان است، یک شیوه ادا کردن است، منتها این شیوة بیان از هر شیوة تبیین دیگر، رساتر، دقیق‎تر، نافذتر و ماندگارتر است.

46. بیان «هنری» کهدر آن، یک رابطه جدید بین انفاق و دانة گندم به تصویر کشیده شده است: «کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‎کنند، همانند بذری هستند که هفت خوشه برویاند».

47. هر چند در قرآن کریم، به صراحت آیه‎ای دربارة هنر و ارزش آن وارد نشده است، ولی از آن جا که دعوت قرآن کریم به چیزهایی است که در فطرت آدمی است .میل به زیبایی فطری است و قهراً قرآن کریم می‎بایست، به گونه‎ای به زیبایی هنر و ارزش آن پرداخته باشد.

48. برخی آیات که در این زمینه وارد شده‎اند عبارتند از: 1. «الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلَقَهُ ...؛ (سجده، 7) او همان کسی است که هر چه را آفرید، نیکو آفرید ...». 2. «وَ صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ ...؛ (غافر، 64) و شما را صورت گری کرد و صورتتان را نیکو آفرید ...». 3. «فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ ...؛ (مؤمنون، 14) پس بزرگ است، خدایی که بهترین آفرینندگان است ...». 4. «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً ...؛ (بقره، 138) رنگ خدایی (بپذیرید رنگ ایمان، توحید و اسلام) و چه رنگی از رنگ خدایی بهتر است! ...». 5. «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللَّهِ ...؛ (اعراف، 32) بگو چه کسی زینت‎های الهی را که برای بندگان خود آفریده روزی‎های پاکیزه را حرام کرده است؟ ...»

49. هنر و اشکال هنری در قرآن 1) هنر آهنگ آوا داشتن و تجانس و توازن عبادات قرآنی است. عالی‎ترین هنر در پیوند میان اصوات و صداها، تلاوت قرآن کریم است

50. 2) شعر شعر نه تنها از نظر تاریخی، حجم بسیار بزرگی از ادبیات عرب را به خود اختصاص داده، بلکه دیوان زبان عربی و شناسنامه تاریخ آن است. اسلام، این کار هنری را به رسمیت شناخت و به تشویق آن پرداخت، به شاعران پایگاهی ارزشمند و والا و وعده ثواب اخروی داد. پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ، نیز دربارة‌این دسته از شعراء فرموده: «ان من الشعر لحکمة؛ پاره‎ای از شعرها دانش و حکمت است.»