Download
1 / 23
E N D
Co to są mokradła? • Mokradła to wszelkie ekosystemy ziemnowodne i wodne wraz z występującą w nich roślinnością wilgociolubną (higrofilną), a także powierzchniowe utwory akumulowane w efekcie oddziaływania wody np. torfy, muły i namuły. Integralną częścią mokradeł są cieki i zbiorniki wodne - stawy, jeziora oraz wybrzeża morskie. • Mokradła to ekosystemy podmokłe, stanowią formy przejściowe między ekosystemami typowo lądowymi i typowo wodnymi, zwykle usytuowane są na ich pograniczu. Cechą wspólną mokradeł jest stałe lub okresowe przesycenie wodą podłoża, występowanie roślin wodolubnych (hydrofitów) oraz specyficznej gleby. • Ogólnie, mokradła definiowane są jako tereny, gdzie nasycenie wodą jest czynnikiem determinującym właściwości gleby, typy roślin oraz typy zwierząt.
Mokradła w Polsce -14% powierzchni kraju ( łącznie naturalne i odwodnione). Torfowiska - wśród polskich mokradeł występuje ponad 50 tysięcy torfowisk (naturalnych i odwodnionych) o powierzchni większej od 1 ha i łącznym areale około 1,3 mln ha, co stanowi prawie 30% powierzchni mokradeł i 4% powierzchni kraju. Szacuje się, że „żywe”, akumulujące torf ekosystemy torfowiskowe zachowały się na obszarze o powierzchni około 202 000 ha (0,6% powierzchni kraju). Wśród torfowisk dominują niskie - ich udział w powierzchni wszystkich torfowisk to aż 92%. Ponad 80% powierzchni torfowisk w różnym stopniuosuszono i w większości zaczęto użytkować jako łąki i pastwiska. Mokradła nietorfowe (np. namuliska, podmokliska)występują na obszarze o powierzchni 3,1 mln ha (70% pow. wszystkich mokradeł i ok. 10% pow. kraju). Mimo, że zajmują o wiele większy obszar niż torfowiska, są znacznie gorzej rozpoznane.
Rola mokradeł • Obieg i magazynowanie wody • Krążenie pierwiastków • Zapis zmian klimatycznych • Zapis dziejów kultury materialnej człowieka • Oczyszczanie wód • Ochrona bioróżnorodności
Jezioro oligotroficzne Co to jest? jezioro o wodach ubogich w substancje pokarmowe Co w nim rośnie? Co w nim żyje? Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? pojawianie się nawet sporadycznych zakwitów wody, pojawianie się szuwarów trzcinowych i turzycowych, roślinności wodnej np. grzybieni białych, grążela itp. Jak je chronić? bezwzględnie nie dopuszczać do zrzutu jakichkolwiek mniej lub bardziej oczyszczonych ścieków, wykluczyć wszelkie możliwe sposoby bezpośredniego nawożenia, nie zarybiać
Jezioro dystroficzne Co to jest? jezioro o wodzie brunatnej, kwaśnej, bogatej w substancje humusowe, o brzegach zwykle obrośniętych torfowiskami. Co w nim rośnie? Co w nim żyje? Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? mętna woda, rozwój glonów, rozwój pałki, trzciny, zniszczenie okalającego je trzęsawiska. Jak je chronić? chroniąc okalające je torfowisko. Nie nawozić, nie próbować hodować ryb ani uproduktywniać w inny sposób.
Jezioro eutroficzne • Co to jest? jeziora obfitujące w substancje biogenne i materię organiczną o żółtozielonej barwie wody i małej przezroczystości. Odczyn wody przeważnie zasadowy lub obojętny. • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? częste zakwity wody spowodowane nadmiernym rozwojem glonów, często występujące deficyty tlenu objawiające się śnięciem ryb • Jak je chronić? ograniczać dopływ biogenów poprzez właściwą gospodarkę rolną w obszarze zlewni powierzchniowej,wykluczyć dopływ zanieczyszczeń w postaci różnego rodzaju ścieków szczególnie słabo oczyszczonych.
Źródło • Co to jest? naturalny, skoncentrowany wypływ wody podziemnej na powierzchnię skorupy ziemskiej. • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? występowanie "kożuchów" glonów, w tym sinic świadczące o skażeniu podziemnych wód substancjami biogennymi. • Jak je chronić? w promieniu kilku kilometrów od źródeł unikać lokalizacji nieizolowanych wysypisk śmieci, ferm bezściółkowych, wylewania gnojowicy, składowania szkodliwych odpadów, itp. Nie budować ujęć, nie kanalizować.
Strumień • Co to jest? naturalny, stały lub okresowy ciek usytuowany w korycie i dolinie powstałej na skutek erozji o powierzchni dorzecza mniejszej niż 200 km2 • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? sztuczne, proste koryto o jednostajnej głębokości, nieprzeźroczysta woda, niewielkie zróżnicowanie koryta, nieprzyjemny zapach. • Jak je chronić? ograniczać, a w miarę możliwości eliminować wszelkie możliwe zanieczyszczenia zlewni powierzchniowej, nie kanalizować, nie budować ujęć, nie "prostować" biegu.
Rzeka • Co to jest? naturalny, stały lub okresowy ciek usytuowany w korycie i dolinie powstałej na skutek erozji o powierzchni dorzecza przekraczającej 200 km2. • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? po słabej przezroczystości wody, braku roślinności zanurzonej i wynurzonej, prostym, sztucznym korycie. • Jak je chronić? ograniczać bezpośredni i pośredni dopływ wszelkich zanieczyszczeń, nie "prostować" koryta, nie pogłębiać.
Torfowisko wysokie (ombrogeniczne) • Co to jest? torfowisko o wypiętrzonej części środkowej, z dominującym typem zasilania wodami opadowymi. • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? pojawianie się wrzosowisk, rozpad kęp, pojawianie się traw, zarastanie drzewami, szczególnie innymi niż sosna i brzoza, zarastanie trzciną. • Jak je chronić? likwidować wszelkie źródła zanieczyszczeń w obszarze zlewni powierzchniowej, ograniczyć i ustabilizować odpływ wody w przypadku istnienia odprowadzalnika, prowadzić odpowiednią gospodarkę leśną i rolną w obszarze zlewni
Torfowisko gruntowowodne - topogeniczne • Co to jest? torfowiska zasilane wodami spływającymi po powierzchni terenu i wodami podziemnymi ze zlewni o niewielkim odpływie, często występujące w zagłębieniach bezodpływowych lub słaboodpływowych • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? pojawianie się gatunków nitrofilnych, poszerzanie się okrajka (szczególnie wierzb), pojawianie się trzciny, pałki szerokolistnej, situ rozpierzchłego. • Jak je chronić? ograniczać wszelki dopływ biogenów, w przypadku istnienia odpływów ustabilizować i hamować odpływ wody.
Torfowisko fluwiogeniczne • Co to jest? torfowisko w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki okresowo zalewane przez wody pochodzące z wylewów. • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? szuwary często bywają mocno przesuszone, pojawiają się gatunki roślin nitrofilnych np. pokrzywa, sit rozpierzchły, sit skupiony. • Jak je chronić? w przypadku istnienia rowów melioracyjnych hamować odpływ wody za pomocą zastawek, w przypadku istnienia głębokiego koryta podnosić rzędną dna rzeki za pomocą progów kamiennych, usuwać źródła zanieczyszczeń wody w cieku.
Torfowisko soligeniczne • Co to jest? torfowiska powstałe w miejscu intensywnego wypływu wód podziemnych • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? zwiększenie udziału zbiorowisk nitrofilnych, wkraczanie olszy, zwiększenie udziału traw, wkraczanie ziołorośli • Jak je chronić? hamować odpływ wód w przypadku istnienia rowów melioracyjnych, kosić w odpowiednim terminie i usuwać biomasę.
Namulisko • Co to jest? mokradła spotykane w dolinach cieków, na terasie zalewowej, na powierzchni osadów rzecznych. Okres ich zalewów zazwyczaj nie przekracza 3 miesięcy, po czym zwierciadło wód gruntowych opada poniżej zasięgu podsiąku kapilarnego • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? brak nawet sporadycznych zalewów • Jak je chronić? w przypadku łęgów umożliwiać nawet sporadyczne zalewy, w przypadku łąk kontynuować typowy rytm koszenia.
Mułowisko • Co to jest? to strefy przykorytowe, obszary zalewane przez kilka miesięcy w roku. Gdy po spłynięciu wody poziom wód gruntowych opada, nie następuje przerwanie podsiąku kapilarnego, • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? brak zalewów. • Jak je chronić? przywracać sporadyczne zalewy, prowadzić ekstensywną gospodarkę łąkową
Podmoklisko • Co to jest? miejsca na obrzeżach dolin i w początkowych odcinkach cieków, czasem w obniżeniach poza dolinami, gdzie, przy wysokim zaleganiu wody gruntowej, następuje pełne nasycenie warstwy przypowierzchniowej. Przebiegają tu procesy gruntowo-glejowe • Co w nim rośnie? • Co w nim żyje? • Po czym poznać, że źle się z nim dzieje? liczne występowanie sitowisk, głównie situ rozpierzchłego. • Jak je chronić? prowadzić ekstensywną gospodarkę łąkową
Konwencja Ramsarska • "Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego" - sporządzona w miejscowości Ramsar, w Iranie, nad Morzem Kaspijskim dnia 2 lutego 1971 r. • Konwencja Ramsarska została ratyfikowana przez 159 (2009) państw świata. • Wyznacza ramy międzynarodowej współpracy w zakresie ochrony obszarów wodno-błotnych. Obszary wodno-błotne o znaczeniu międzynarodowym z punktu widzenia ekologicznego, botanicznego, zoologicznego, limnologicznego i hydrologicznego, a w pierwszym rzędzie stanowiące środowisko życia ptaków wodno-błotnych, są wprowadzane do "Spisu obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym" i obejmowane ochroną. • 1880 obszarów ramsarskich, pow.185 mln hektarów (2009)
Konwencja Ramsarska • Polska przyjęła Konwencję Ramsarską w 1978 roku. • Obszary chronione w Polsce w ramach Konwencji Ramsarskiej :
Działania chroniące mokradła: • Racjonalne wykorzystywanie zasobów wodnych. • Ekstensywna gospodarka rolna i leśna. • Obejmowanie ochroną prawną żywych ekosystemów mokradłowych. • Eksploatacja torfu wyłącznie na cele lecznicze. • Stosowanie zastępczych nawozów w rolnictwie i ogrodnictwie (zamiast torfu - kompost). • Zaniechanie regulacji rzek i cieków wodnych. • Ograniczanie stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin w bezpośrednim sąsiedztwie mokradeł. • Czynna ochrona mokradeł (budowa zastawek i zasypywanie rowów melioracyjnych w celu hamowania nadmiernego odpływu wody).
Zasady ochrony i kształtowania mokradeł • zachować stosunki wodne, • nie zmieniać trofizmu, • tworzyć otuliny, ochrona kompleksowa (np. ochrona układów lesno-torfowiskowych, wydmowo-torfowiskowych, torfowiskowo-jeziornych, itp.) • zakaz nawożenia i stosowania pestycydów w sąsiedztwie, • zakaz wypalania ( np. torfowisk) • poprawa jakości wody; • kontrola użytkowania rekreacyjnego • prowadzić działania proekologiczne zwiększające retencję zlewni- służące ochronie przeciwpowodziowej
