UYGARLIK TARİHİ

1. UYGARLIK TARİHİ Tarih Öncesi Çağlar

2. Konu Başlıkları • Jeolojik Çağlar • Avcı-Toplayıcı Göçebe yaşam biçiminden yerleşik yaşama neden ve nasıl geçilmiştir. • Hayvanların evcilleştirilmesi ve Tarım nerede, ne zaman ve nasıl başlamıştır. • Köy tipi yerleşimler ilk kent devletlerine nasıl dönüşmüştür. • Uygarlığın doğuşunu hazırlayan koşullar nelerdir.

3. Başlangıç • Evrenin başlangıcı yaklaşık 15 milyar yıl öncedir. • Dünyamız ise yaklaşık 4,5 milyar yıl önce Big Bang adı verilen büyük bir patlama sonucu meydana gelmiştir. • Yaklaşık 4 milyar yıl önce ilk organik moleküller ortaya çıkmıştır. • İlk basit tek hücreli canlılar yaklaşık 3,6 milyar yıl önce ortaya çıkmıştır. • Çok hücreli organizmalar yaklaşık 1,7 milyar yıl önce ortaya çıkmıştır.

4. Dinozorlar • Dinozorlar 230 milyon yıl önce yaşamışlardır. • Bu dönemde dinozorlar, çok gelişmiş ve dünyadaki hakim canlı türü durumuna gelmişlerdir. • Ancak dönemin sonunda (yakl.65 milyon yıl önce) dinozorların soyu, büyük ihtimalle dünyaya düşen bir meteorun neden olduğu iklimsel değişiklikler yüzünden tükenmiştir.

5. Jeolojik Zamanlar ve önemli Evrimsel Gelişmeler

6. 1 milyar yıl= 24 saat

7. 31 Aralık

8. İnsanlar • 55 milyon yıl önce ilk Primatlar. • 5 milyon yıl önce ilk Homininler. • 2 milyon yıl önce ilk insanlar. • Australopithus, Homo habilis, Homo erectus, Homo heidelbergensis, Homo neanderthalensis, Homo sapiens. • Homininleri diğer Primatlardan ayıran en önemli özellikleri bipedalizmdir.

9. Tarih öncesi (Prehistoria) Çağlar • Tarih öncesi (Prehistoria) Çağlar için arkeologlar ve Eskiçağ tarihçileri “Üç Çağ Sistemi” dedikleri bir sınıflandırma yapmışlardır. • Bu sınıflandırmada araç gereç yapımında kullanılan ham madeler esas alınmıştır ve üç evreye bölünmüştür. Bunlar sırasıyla: • Taş Çağı, Tunç Çağı, Demir Çağıdır.

10. Üç Çağ SistemindeTaş Çağı

11. Paleolitik ÇağYontma-Eski Taş Çağ • G.Ö. 2,5 mio. -12.000 • Alt Paleolitik G.Ö.2,5 mio.-200.000 • Orta Paleolitik G.Ö. 200.000-40.000 • Üst Paleolitik G.Ö. 40.000-12.000

12. Paleolitik Çağ • Günümüzden 2.5 milyon yıl önce başlamış olan 4. Zaman’a (Kuvaterner) denk gelmektedir. • Paleolitik Çağ, yani eski Taş Çağı, insan elinden çıkan ilk ürünler olan taş aletlerin yapıldığı çağdır. Bu taş aletler en eski teknolojiyi temsil ederler. • Paleolitik Çağ insanları, avcılık ve besin toplayıcılığı ile geçinen göçebe topluluklardır. • Bu topluluklar, sadece geçici konak yerlerinde ikamet etmişlerdir. Bunlar da genellikle doğal olarak korunaklı mağaralar ve kaya altı sığınaklarıdır.

13. Paleolitik Çağ Avcı-Toplayıcı topluluklar • Avcı-Toplayıcı topluluklar besin ihtiyaçlarını avlanarak ve çeşitli bitki, meyve, yemiş ve kökleri toplayarak karşılarlar. • Avcı toplayıcı geçim biçimi, bir bölgedeki besin kaynakları azaldıktan sonra yeni besin kaynaklarına ulaşabilmek için yer değiştirmeyi zorunlu kılar. • Böylece Avcı-Toplayıcılar bir süre sonra başka bir yere göç ederler. • Avcı-Toplayıcılar, besin kaynaklarından yeterli biçimde faydalanabilmek için küçük gruplar halinde yaşarlar. • Bu çağ, ilk yerleşimlerin ortaya çıkmaya başladığı Mezolitik Çağın (Epipaleotik Çağ) başlamısıyla sona erer.

14. Sanatın Doğuşu • Günümüzden yaklaşık 35 bin yıl önce Avrupa, Afrika ve Avustralya’da ilk sanatsal ürünler ortaya çıkmıştır. • Bunlar Mağara resimleridir. Genellikle bizon, mamut, yabani geyik, aslan, ayı ve yaban keçisi gibi hayvan figürleri resmedilmiştir. • Hayvan betimlemeleri çok doğal ve gerçekçidir. Resimler oldukça başarılı bir teknikle ve çeşitli doğal boyalar kullanılarak yapılmıştır.

15. Sanatın Doğuşu • Resimler, mağaraların yaşanan kısımlarında değil, güçlükle ulaşılabilen derin ve karanlık kısımlarında bulunmuşlardır . • Hayvan resimleri dışında spiraller, zikzaklar, düz paralel çizgiler gibi çeşitli geometrik şekiller de resmedilmiştir. • Üst Paleolitik Dönemde mağara resimleri dışında taştan, fil dişinden ve kilden küçük heykelcikler de yapılmıştır.

16. Sanatın Doğuşu • Bu heykelcikler arasında göğüsleri, kalçaları ve karın kısımları abartılı bir biçimde betimlenmiş; ancak yüzleri işlenmemiş kadın heykelcikleri özel bir öneme sahiptir. • Venüs adı verilen bu heykelcikler günümüzden 32.000 yıl öncesinden itibaren yaygın bir biçimde üretilmiştir. • Bu heykelciklerin ana tanrıçayı veya doğurganlığı simgelediği düşünülmüştür. Ancak bunlar tabii ki sadece birer yorumdur.

17. Mağara Resimleri

18. Neanderthal İnsanı

19. Venüs Heykelcikleri

20. Sanatın Doğuşu • Bu dönemde ayrıca takılar ve süslenme davranışları da ortaya çıkmıştır. • Köklerinden delinmiş hayvan dişleri, kemik, geyik boynuzu ve fil dişinden yapılmış boncuklar takı yapımında kullanılmıştır.

21. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • G.Ö. 12.000-10.000

22. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Bu Çağ, geçici iskan yerlerindeki hayatın sona erdiği ve yerleşik yaşama doğru yönelimin gerçekleştiği bir geçiş evresidir. • Bu dönemin süresi, yaşandığı bölgeye göre değişir. • Avrupa’da Mezolitik toplumlar yaklaşık M.Ö. 3000’lere kadar varlık gösterirken Ortadoğu’da 10 bin yıl önce Epipaleolitik kültürler sona ermiş ve Neolitik Çağ başlamıştır.

23. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Avrupa’da son buzul çağının bitişiyle birlikte, buzullar kuzeye doğru çekilmiş, deniz seviyesi yükselmiş, Avrupa’da ağırlıklı olarak iğne yapraklı ormanlar ortaya çıkmış ve sulak alanlar genişlemiştir. • İnsanlar, buzulların erimesiyle açılan yeni alanlara doğru yayılmışlar ve avcı-toplayıcılık, geçim biçimi olmaya devam etmiştir.

24. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Özellikle nehirlerde ve genişleyen sulak alanların kıyılarında balıkçılık gelişmiştir. • Besin kaynaklarının bol olduğu su kenarlarında sabit, kalıcı yerleşimler kurulmuştur. • Böylece bu dönemde yerleşik yaşam başlamıştır. • Mezolitik Çağ yerleşimleri, nehir ve göl kenarlarında bulunan küçük köyler şeklindedir.

25. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz çevresinde başlayan bu kültür evresi, kendisini takip eden Neolitik Çağ’a öncülük etmiştir. • Buzul Çağların’nın bitişini izleyen dönemde, iklim ve bitki örtüsü Ortadoğu ve Doğu Akdeniz bölgesinde de değişmiş ve bu değişiklikler kültüre de yansımıştır. • Bu bölgede sıcak ve yağışlı iklim, başta arpa ve buğday olmak üzere bir çok yabani tahıl türünün bol miktarda yetişmesini sağlamıştır.

26. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Bol miktarda yetişen bu yabani tahıllar, insanlar için önemli bir besin kaynağı haline gelmiş, bunların toplanması ve depolanmasıysa yerleşik hayata geçmeyi zorunlu kılmıştır. • İnsanların köylerinin çevresindeki yabani tahılları topladığı ve depoladığı bu yeni yaşam biçimi, tarımın keşfine doğru giden yolda atılan en önemli adım olmuştur.

27. Mezolitik (Epipaleolitik) Çağ • Bu döneme ait aletler bir önceki döneme göre daha küçüktür ve daha ince bir işçilik göstermektedir ve çakmak taşından üretilmişlerdir. • Bu dönemin başka bir önemli özelliği ise Natufyen evresidir. • Natufyen, Doğu Akdeniz bölgesinde günümüzden 12 bin ila 10 bin yıl öncesinde yaşamış olan topluluklara özgü bir kültürel evredir.

28. Natufyen • Natufyen’in en önemli özelliği, standartlaşmış yapılardan oluşan ilk düzenli köy yerleşimlerinin ortaya çıkmasıdır. • Bu yerleşimlerin nüfusunun yaklaşık 200-300 kişi olduğu tahmin edilmektedir. • Bu kültürde insanlar ölülerini oturdukları evlerin tabanlarına gömmüşlerdir. • Bu adet, evle kurulan duygusal bağın bir işareti olarak tahmin edilmektedir.

29. Neolitik Çağ • G.Ö. 10.000- 7.000

30. Neolitik Çağ • Taş Çağlarının sonuncusu olan Neolitik, Yeni Taş Çağı anlamına gelmektedir ve bazen Cilalı Taş Çağı olarak da adlandırılmaktadır. • Neolitik Çağ’da yaşanan kültürel gelişmeler, taş aletlerdeki yeniliklerden çok daha fazlasıdır. • Bu Çağ’da Tarım keşfedilmiş ve hayvanlar evcilleştirilmiştir.

31. Neolitik Çağ • Neolitik, aslında başlangıç ve bitişi kesin tarihlerle sınırlanan bir dönem olmaktan çok, tarımın başladığı ve hayvanların evcilleştirildiği bir kültür evresi olarak tanımlanabilir. • Bu gelişmeler, dünyanın çeşitli yerlerinde farklı tarihlerde yaşanmıştır.

32. Neolitik Çağ • Neolitik Çağa ait diğer bir yenilik ise çanak çömlek yapımının başlamasıdır. • Neolitik Çağ yerleşimleri daha önce sözünü ettiğimiz Natufyen yerleşiminin devamıdır. • Bu yerleşimlerin bazılarında bu evrede de kısmen yabani tahıl toplayıcılığı devam etmiştir.

33. Neolitik Çağ’da Tarım • Tarımın geliştiği ilk yer , Orta Doğu’da verimli hilal adı verilen bölgedir. • İlk defa tarıma alınan buğdayın ana vatanının Urfa ve Diyarbakır arasındaki Karacadağ olduğunu ortaya konulmaktadır. • Bununla beraber tarım, dünyanın başka yerlerinde, örneğin Amerika kıtasında ve Güneydoğu Asya’da birbirinden bağımsız olarak daha sonra başlamıştır.

34. Verimli Hilal

35. Neolitik Çağ’da Tarım • Tarım Ortadoğu’da günümüzden yaklaşık 10.000 yıl önce, Güneydoğu Asya’da günümüzden 8000 yıl önce ve Orta Amerika’da ise günümüzden 5000 yıl önce başlamıştır. • Ancak bu bölgelerde tarımı yapılmaya başlanan bitki türleri farklıdır. • Ortadoğu’da arpa, buğday; Güneydoğu Asya’da pirinç ve Orta Amerika’da ise mısır tarıma alınan ilk bitkilerdir.

36. Neolitik Çağ’da Tarım • Tarım bu merkezlerde başladıktan sonra hızla diğer bölgelere de yayılmıştır. • Böylece tarımın keşfine dek, tüm insan topluluklarının esas geçim biçimi olan avcı-toplayıcılık, giderek azalmış ve marjinal bir hale gelmiştir

37. Neolitik Çağ’da Tarım • Doğu Akdeniz, Kuzey Suriye, Kuzey Mezopotamya ve Güneydoğu Anadolu’daki yoğun tahıl toplayıcılığına dayalı Mezolitik yerleşimler, yavaş yavaş tarımsal üretime geçerek Neolitik yerleşimlere dönüşmüşlerdir. • Yerleşik yaşam, tarımın keşfinden önce başlamıştır. Yabani tahıl toplayıcılığına dayanan geçim biçimi, yerleşik yaşamı zorunlu kılmıştır.

38. Neolitik Çağ’da Tarım • Yerleşik yaşamın başlamasından ve ilk köylerin oluşmasından sonra bir nüfus artışı olmuştur. • Tahıl toplayıcılığı, köylerde artan nüfusu beslemekte yetersiz kalmış olabilir. • Böylece insanlar, besin sorununa yeni çözüm yolları aramaya yönelmiş ve yabani bitkileri denetim altına almayı keşfederek tahıllarını artık kendileri üretmeye başlamışlardır.

39. Neolitik Çağ’da Tarım • Yabani tahılların bol miktarda bulunması ve insanların bunları topluyor olmaları, tarımın keşfinde en önemli etkendir. • Bu sayede insanlar bu tahılların doğal özelliklerini gözlemlemiş ve bu tahılları denetim altına almanın da yollarını keşfetmiş olabilirler. • Buğday ve arpa, Ortadoğu’da tarımı yapılan ilk bitkilerdi. Bu bitkileri mercimek, nohut, bakla ve diğerleri izlemiştir.

40. Neolitik Çağ’da Tarım • İnsan müdahalesiyle daha çok ürün veren, dayanıklı ve iri taneli tahıllar ve baklagiller üretilmiştir. • Tarımla birlikte doğada bulunan besinlerin tüketilmesine dayanan geçim biçimine alternatif olarak doğanın denetim altına alındığı yeni bir geçim biçimi doğmuştur. • Neolitik Çağ, üretici ekonomiye geçişin çağıdır. • Tarihçiler, insanlık tarihindeki en önemli gelişmenin yiyecek üretiminin başlaması olduğunu öne sürerler.

41. Hayvanların evcilleştirilmesi • Neolitik Çağ’da tarımdan hemen sonra gerçekleşen en önemli yenilik, hayvanların evcilleştirilmesidir. • Köpek daha Mezolitik Çağ’da evcilleştirilmiştir. Bu nedenle köpek, evcilleştirilen ilk hayvan olma özelliğine sahiptir. • Neolitik Çağ’da ise beslenme amaçlı olarak koyun, keçi, domuz ve sığır evcilleştirilmiştir.

42. Hayvanların evcilleştirilmesi • İnsanlar evcilleştirdikleri hayvanların sütünden ve yününden faydalanmışlardır. • Evcilleştirme süreci, daha çok süt, daha kaliteli yün ve daha fazla et veren ve kolay evcilleşebilen uysal hayvanların seçilmesiyle gerçekleşmiştir. • İlk zamanlarda evcil hayvan sayısı az olduğu için avcılık da devam etmiştir. Ancak zamanla evcil hayvanların sayısı artmış ve avcılık giderek azalmıştır.

43. Hayvanların evcilleştirilmesi • Evcilleştirilen hayvan türü bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. • Örneğin Afrika’da sığır ve keçi, Doğu Asya’da domuz, Güney Amerika’da ise lama evcilleştirilmiştir. • At, deve ve kümes hayvanları ise daha geç dönemlerde evcilleştirilmişlerdir.

44. Neolitik Çağ • Neolitik Çağ’da bakır da kullanılmaya başlanmıştır. • Bakır ısıtılıp dövülerek şekillendirilmiş; takı, küçük iğne, olta gibi aletler yapılmıştır. • Bu dönemde obsidyen ve bakırın yanında deniz kabukları, kaliteli çakmak taşı ve değerli renkli taşların ticareti yapılmıştır.

45. Obsidyen Taşı

46. Neolitik Çağ • Çanak çömlekli Neolitik çağ, sadece çanak çömlek yapımının başlamasından çok daha fazla şey ifade eder. • Çanak çömlek öncesi Neolitik Çağ, besin üreticisi yaşam tarzına doğru bir geçiş aşamasıdır. Ancak çanak çömlekli Neolitik’te artık besin üretimine dayalı ekonomi tamamen yerleşmiş, avcılık ve toplayıcılık terkedilmiştir. • Bu dönem yerleşimlerinden bazıları 5000-1000 kişilik nüfusa sahiptir.

47. Kalkolitik Çağ • Neolitik Çağ’ın sonuna doğru ölülerin evlerin tabanına gömülmesi adeti ortadan kalkmış ve ölüler yerleşim yerlerinin dışına gömülmeye başlanmıştır. • Kalkolitik Çağ aynı zamanda Bakır Çağı olarak da bilinmektedir. • Geç Neolitik’ten sonra yaklaşık M.Ö. 5000-4500’lerde başlar ve Tunç Çağı’nın başlaması ile birlikte M.Ö. 3500’lerde sona erer.

48. Kalkolitik Çağ • M.Ö. 5.500 – 3.500

49. Kalkolitik Çağ • Neolitik Çağ’a özgü çiftçiliğe dayalı köy yaşamı, birçok yerde uzun süre devam etse de bazı bölgelerdeki köylerin büyüyüp gelişerek kentlere dönüştükleri görülür. • Kalkolitik Çağın en önemli özelliği, bu dönemde köylerin kentlere dönüşmesi ve tarımcı köy toplumlarındankent devletlerinin doğmasıdır.

50. Kalkolitik Çağ • Bu dönemde bölgeler arası sosyo-ekonomik açıdan bir farklılaşma ortaya çıkmıştır. Dünya tarihinde ilk kez ekonomik çıkar bölgeleri oluşmuştur. • Ekonomisi tahıl tarımına dayalı toplumlarda kuraklık büyük bir risk anlamına gelmektedir. • Bu nedenle kıtlık riski bulunan bölgelerde artı ürünüretmek ve bunları depolamak son derece önemlidir.