حمایت های روانی-اجتماعی در بلایا

1. حمایت های روانی-اجتماعی در بلایا

2. همانطورکه می دانيد کشورما ايران درطول تاريخ با حوادث غيرمترقبه و بلايای طبيعی فراوانی دست به گريبان بوده است. دراين رهگذرچه بسيارند کسانی که بازماندگان فاجعه های دردناکی مانند زلزله بم بوده­اند ورنج وفشارروانی شديدی راتجربه کرده­اند.

3. اين افراد نيازمند حمايتهای روانی- اجتماعی هستند تاعوارض ناشی از آسيب ها را پشت سر بگذارند و بتوانند ازنظرروانی واجتماعی دوباره توانمند شده بامشکلات ومسائلی که پس از هر فاجعه ای شدت پيدامی کند روبروشوند وبا برنامه ريزی صحيح، راه حل های مناسب را پيدا کرده به مرحله اجرادرآورند.

4. نيازبه حمايت روانی ازنيازهای اساسی پس ازهرحادثه­ای است و اطمينان داريم که شمانيز آن رااحساس کرده­ايد و با کمک هم می توانيم درزمينه پيشگيری ازعوارض ماندگارو زخم های روانی ناشی ازفجايع و بلايا به موفقيت زيادی دست پيداکنيم.

5. حمایت روانی چیست؟ و امدادگر حمایت روانی کیست؟ • حمايت رواني در واقع فرآيندي است بر مبناي يك همكاري گروهي كه قبل، حين و بعد از حوادث در جهت پيشگيري از بروز صدمات رواني بر اثر حوادث و يا كاهش اثرات آن و تأمين سلامت رواني آسيب ديدگان سوانح انجام ميگيرد به نحوي كه آسيب ديدگان بتوانند خود را با فشارهاي رواني ناشي از حوادث سازگار نمايند.

6. همچنين امدادگران حمايت رواني كساني هستند كه با اقداماتي ضمن ايجاد آمادگي در مردم جهت مقابله رواني با حوادث استرسزا، سبب پيشگيري از بروز تنشهاي رواني(در حد امكان) و مقابله صحيح با آن(رفع تنشها) ميگردند؛

9. آيا امدادگري شغلي فشار زا است؟ • بلي. عوامل زير مويد اين امر هستند: • وجود رويدادهاي ناخوشايند و پر تنش • وجود انتظارات فزاينده • كار مداوم و مستمر • اقتضاي توانايي و مهارت كافي و بالا و قدرت عمل ماوراي آن • اقتضاي خلاقيت و داشتن قدرت تصميم گيري سريع • اقتضاي سرعت عمل • اقتضاي هماهنگي و همكاري • اقتضاي داشتن قدرت جسماني كافي • غافلگيري و محدوديت زمان • داشتن تحمل و ......

10. امدادگـر • واژه امدادگر در لغت نامه وبستر چنيـن تعريـف شده است : ((كسي كه (به ديگران ) كم يا زياد مساعدتي ارائه مي دهد )) . • لغت نامه آكسفورد امدادگر را چنين تعريف كرده است : (( كسي كه در پريشانيها يا مصايـب كمـك يا مساعـدت كـرده ... يـا ازديگــران دستگيــري مي كند ))

11. امدادگران به دو گروه تقسيم مي شوند • 1ـ امدادگراني كه در رابطـه با حرفـه و شغـل امدادگري مهارت و آموزشهاي ويژه ديـده اند و در حقيقت امدادگري شغل آنهاسـت . • 2ـ امدادگراني كه پس از وقوع فاجعه ها به صورت داوطلب و يا از سوي مؤسسه ها و نهادهاي اجتماعي ، براي ياري قربانيان به صحنه واقعه مي شتابند .

12. انگيـزه هـاي امدادگـران • الف ـ تجارب گذشته امدادگر و مواجه شدن با مرگ و مير ، تخريب و سوگ • ب ـ الگوهاي شخصيتي معين و تعارضات دروني • پ ـ حس كنجكاوي • ث ـ تنوع طلبي و ماجراجويي • ج ـ حس انساندوستي و نوع پرستي

13. راهبردهـاي مقابـله اي در امدادگـران • 1ـ خود را وقف كردن • 2ـ برقراري روابط اجتماعي • 3ـ صحبت كردن با ديگران درباره تجربه كار در موقعيت فاجعه • 4ـ تلاش براي مهارت و كارآيي

14. توصيه هاي بهداشتي در مورد امدادگران : • 1ـ افرادي كه از نظر روحي توان مشاهده صحنه هاي دلخراش و برخورد با استرس را ندارند ، بهتر به عنوان امدادرسان در صحنه حضور نيابند . • 2ـ آموزش هاي لازم جهت مقابله با استرس به امدادگران و دست اندركاران كه در نقش مديريت و رهبري عمل مي نمايند ، در نظر گرفته شود .

15. توصيه هاي بهداشتي در مورد امدادگران : • 3ـ امدادگران بايد با جايگزين كردن خاطرات شيرين بعد از اتمام ماموريت ساير خاطرات ناگوار را به فراموشي بسپارند . • 4ـ مابين فعاليت هاي فشرده ، استراحت كوتاهي داشته باشند . • 5ـ همكاران را متقاعد سازيد كه به مرخصي بروند ، و اگر نرفتند به اين كار وادار شوند .

16. 6_ با استفاده از برنامه ريزي واقع بينانه . كارهاي خود را اولويت بندي كنيد . • 7_ به محض دسترسي از غذاي مناسب ميوه و سبزيجات استفاده كرده و از مصرف خوراكيهاي غيرمفيد جلوگيري شود . • 8 _ تماس و ارتباط خود را با اعضاي خانواده و بستگان حفظ كنيد . • 9 _ در زمانهاي مناسب درباره احساسات و هيجانات خود با ديگران ‘ بخصوص همكارانتان صحبت كنيد . • 10 _ از همدردي افراطي با سوگ و مصيبت بازماندگان خودداري كنيد .

17. « من عمل علي غير علم كان ما يفسد اكثر مما يصلح» نهج الفصاحه(حديث ٣٠٥٨ ): كسي كه بدون دانش عملي انجام دهد، فسادي كه ايجاد مي نمايد بيش از آنچه است كه اصلاح ميكند. حضرت محمد(ص)

18. اهداف حمایت روانی : ميتوان اهداف حمايت رواني را كمك به مردم بازمانده از حوادث در جهت ثبات در زندگي، حفظ اميدواري، شأن و مترلت و سلامت رواني و اجتماعي و احساس طبيعي بودن آن بر شمرد.

19. بهداشت روانی: تامين، حفظ وارتقاء سلامت روان افرادجامعه است به­گونه ای که آنها، نه تنها بيماری روانی نداشته باشند بلکه بتوانند کارهای روزانه خود را بخوبی انجام دهند، از زندگی شان لذت ببرند وباافرادخانواده ومحيط خودارتباط برقرارنمايند.

20. آسيب ديده: شخصی است که دراثر حادثه ای ازادامه زندگی سالم خودچه ازنظر جسمانی وچه ازنظر روانی، خانوادگی واجتماعی محروم گرديده است. • بحران: رويداد يا موقعيتي است كه در آن امكانات و منابع معمولي فرد براي تحمل و سازگاري با شرايط ممكن است كافي نباشد و موجب بروز واكنشهاي عاطفي و رفتاري مختلفي شود. • بلا: اختلال شديد زيست محيطی وروانی اجتماعی که ازتوانائی جامعه برای مقابله بامشکلات فراترباشد.

21. - مراحل مختلف واکنش های روانی پس از بلايا • تصورکنيد که شماوخانواده تان قربانی يک بلای طبيعی، همچون زلزله، سيل و...هستيد. وقتی درمقابل چنين فشاری شديدی قرارمی گيريدچه اتفاقی برايتان می افتد؟ دراين شرايط چه احساسات وافکاری را تجربه می کنيد؟ چگونه رفتارخواهيدکرد؟ • انسان ها دررويارويی با بلاياوحوادث واکنش هائی را ازخودبروزمی دهندکه می توان آنها را به 5 مرحله تقسيم کرد.

22. انسانها در رويارويي با بلايا و حوادث واكنش هايي از خود بروز مي دهند كه مي توان آنهارا به 5 مرحله تقسيم كرد ( در ایران ) • 1ـ مرحله تماس يا ضربه • 2ـ مرحله برخورد شجاعانه يا قهرمان گرايي • 3ـ مرحله شادماني يا فراموشي كردن غم • 4ـ مرحله سرخوردگي يا مواجهه با واقعيت • 5 ـ مرحله تجديد سازمان يا ترميم

28. مراقب باشيدافرادی را درجريان بلايا دچارواکنش هائی روانی شده اند بيماريا مبتلا به بيماری روانی تلقی نکنيم. اين علائم واکنشی طبيعی به يک حادثه کاملاًغيرطبيعی است ودربسياری ازموارد درطول زمان تخفيف می يابد وازبين می رود.

29. البته­حوادث و بلايا برهمه افراداثريکسانی نمی گذاردوبرخی افراد نسبت به ديگران آسيب پذيری بيشتری دارند. کسانی که تنها زندگی می کنند يا منابع حمايتی يا مالی کمتری دارند، افراد بيسواد وکسانی که دسترسی به اطلاعات ندارند، کودکان، زنان، سالمندان ومعلولين احتمال دارددرهنگام وقوع بلايا دچار عوارض روانی بيشتری شوند.

30. کودکان • کودکان ممکن است درسنين مختلف واکنش ها وعلائم متفاوتی را نشان دهند. • - ترس ازبيگانه ها و بی اعتمادی به ديگران • - مشکل دربه خواب رفتن • - فعاليت بيش ازحد وپرخاشگری • - اختلال درصحبت کردن، سکوت يا لکنت زبان • - مشکلات تحصيلی • - بی اشتهائی • - شب ادراری • - پرخاشگری • - مشکلات خواب وکابوس • - مشکلات تحصيلی • - بی اشتهائی • - روآوردن به سيگاريا - ترس ازبيگانه ها و بی اعتمادی به ديگران

31. زنان • . به­طورکلی زنان علائم و واکنش­های روانی بيشتری بعد ازوقوع بلايا دارند. زنان معمولاً نقش اصلی مراقبت ازفرزندان رابرعهده دارند وکمتراحتمال دارد به خاطرفرزندان خودهنگام بروز بلايا، محل حادثه راترک کنند • پس ازوقوع بلايا امنيتشان بيشتر مورد تهديد قرارمی گيرد. درصورتی که سرپرست يا پدرخانواده ازدست رفته باشد ممکن است درموردکمک هائی که توزيع می­شود موردتبعيض واقع شوند و با کمبودموادغذائی روبروشوند. درصورت نداشتن مهارت فنی ياتخصص علمی بدست آوردن شغلی با درآمد مناسب برای آنان دشوارتراست وممکن است دچارفقر وتهيدستی شوند.

32. سالمندان • درصورت بروزبلايا، سالمندان درمعرض خطربيشتری قراردارند. افسردگی درآنها معمولاً ناديده گرفته می­شود چون علائمشان با افراد جوانتر فرق دارد، به­عنوان مثال فراموشکاری يا حواسپرتی درآنها ممکن است علامتی ازافسردگی باشد که گاهی به­حساب پيری گذاشته می­شود وموردغفلت قرارمی­گيرد.

33. چه كساني را بايد به پزشك مركز بهداشتي درماني ارجاع فوري داد؟ • )كساني كه قصد آسيب رساندن به خود را دارند (خودكشي) و يا آنكه منشاء مزاحمت براي ديگران هستند. • 2)كساني كه شدت مشكلات عصبي رواني آنها به حدي است كه اظهار مي كنند نمي توانند رنج آن را تحمل كنند و يا در انجام امور روزمره خود ناتوانند. • 3) كساني كه دچار علايم بيماري رواني شديد شده اند. • 4) كساني كه تجربه مجدد حادثه در آنها پس از يك ماه هنوز ادامه دارد. • 5) كودكاني كه دچار پسرفت شده اند،‌ مثلا قبلا حرف مي زدند ولي حالا نمي توانند حرف بزنند.

34. حمايت هاي اوليه رواني – اجتماعي براي آسيب ديدگان بلايا • )با آسيب ديدگان ارتباط صحيح برقراركنيم. • نبايد با آسيب­ديدگان مثل شيء برخورد كرد. بايد براي ارتباط با آنها وقت گذاشت و ارتباط بايد در حدي باشد كه ايجاد وابستگي نكند. • 2)در انتقال مصدومين جسماني به بيمارستان عجله نكنیم. • به غير از موارد فوريت پزشكي كه لازم است بيمار به بيمارستان هاي تخصصي انتقال داده شود در موارد ديگر بايد فهميد علاوه بر مصدوميت جسمي چه چيزي آسيب ديده را رنج مي دهد. • 3)به افراد اطلاعات صحيح بدهیم.

35. هنگام وقوع حوادث اخبار ناگواري وجود دارد مثلا از ما ممكن است بپرسند آيا پدر من زنده است؟ آيا از پسر من خبري داري؟‌گاهي وسوسه مي شویم به خاطر آنكه طرف مقابل ناراحت نشود به او دروغ بگويیم. اين كار درست نيست. زيرا علاوه بر اينكه غيراخلاقي مي باشد اعتماد مردم به ما و ساير نيروهاي امدادي را كاهش مي دهد و نگراني عمومي را بالا مي برد. • در مواردي كه اطلاعي نداریم بگويیم چيزي نمي دانم. اگر مركزي وجود دارد كه چنين اطلاعاتي دارد شخص را راهنمايي كنند. سعي كنیم دقيقا آنچه را مي دانیم منتقل كنیم. وقتي خبر بدي داریم آن را به تدريج و حتي الامكان در جمع مطرح كنیم. قرار دادن شخص داغدار در جمع گروهي از افراد داغدار شبيه خودش تحمل درد را آسان­تر مي كند. روحاني تيم نيز مي تواند با حمايت معنوي و اجراي مراسم ديني، رنج داغديدگي را در آسيب ديدگان كاهش دهد.

36. 4)افراد را از ديدن جنازه عزيزانشان محروم نکنیم. • ديدن جنازه عزيزان مي تواند موجب شود تا فرد داغدار واقعيت مرگ عزيزان خود را بهتر بپذيرد. اگر اطلاعاتي راجع به چگونگي فوت و علت مرگ عزيزشان داریم مي توانيم آنرا با بازماندگانشان در ميان گذاریم. فقط در مواردي كه جنازه يا صحنه مرگ وحشتناك است. بخش آسيب ديده جنازه را محدود كرده، صحنه هاي مناسب را به آنها نشان دهیم. • 5) مانع ابراز احساسات افراد نشویم. • بگذاریم افراد گريه و زاري و شيون كنند. به آنها نگويیم «گريه نكن» تخليه احساسات، آنها را راحت تر خواهد كرد.

37. ) استراحت شبانه ضروري است. • مردم را تشويق كنیم سروصداي شبانه را كم كنند. • 7) براي آرامش بخشيدن به افراد از باورهاي ديني آنها كمك بگيریم. • ولي اگر به علت تحريك­پذيري واكنش نامناسبي از خود نشان دادند وارد بحث­هاي فلسفي با آنها نشویم.

38. الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ همان کسانی که ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خدا آرام می یابد آگاه باشید که دل ها تنها به یاد خدا آرام می یابد. «سوره رعد آیه 28» وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنينَ و هرگز ( در برابر دشمن ) سست نشوید و ( از مصائبی که بر شما وارد می شود ) غمگین مباشید که شما برترید اگر مؤمن ( واقعی ) باشید. «سوره آل عمران آیه 139»

39. 8)افراد را تشويق كنیم در مراسم تشييع جنازه و بخصوص نماز ميت شركت كنند. • اگر نماز ميت گروهي و وسيع برگزار شود اثر رواني مثبت­تري خواهد داشت. • 9)سعي نكنیم افراد را به زور از محل سكونت خود دوركنیم.

40. ولي در صورتي كه خطراتي در مورد ادامه اقامت آنها وجود دارد بطور جدي گوشزد كنیم و سعي نمايیم در موارد ضروري از طريق افراد محلي آنها را قانع كنیم. • 10)مانع تجدد داغديدگان نشویم. • عزاداري گروهي به آرامش رواني آسيب ديدگان كمك مي كند. از طرف ديگر در صورتي كه افراد به دلايل شرعي و غيره مايل به سكونت زير يك سقف نيستند به آنها حق بدهیم و با آنها همكاري كنیم.

41. )داغديدگان را به شركت در فعاليتهاي اجتماعي، ورزشي و بازسازي تشويق كنیم. • به­خصوص سعي­كنیم افراد منزوي را در كارهاي اردوگاه يا محلي كه در آن به­صورت موقت زندگي مي­كنند، شركت دهیم اما راهنمايي در اين مورد نبايد به صورتي باشد كه افراد حس­كنند به زور وادار به انجام كار شده اند. تا مجبور نشدهاند نبايد بجاي آنها تصميم بگيریم. • 12) در صورت وقوع درگيري، جلوگيري از دعوا و جر و بحث و جدا نمودن افراد آسيب ديده مفيد است. • در موارد ضروري از افراد با نفوذ محلي كمك بگيریم و به كمك آنها از طرفين دعوا بخواهیم به­جاي دعوا برنامه­ريزي مشترك براي حل مشكل داشته باشند.

42. )درصورتي كه متوجه شویم فردي به علت فشار رواني به مواد مخدر پناه آورده او را از اين كار منع نموده و به تيم حمايت رواني – اجتماعي معرفي نماییم. • 14)درصورتي كه علايم اختلالات رواني در افراد مشاهده كردیم در حدي كه امكان دارد باعث آسيب به خود يا ديگران شوند يا تحمل رنج برايشان دشوار شده باشد يا نتواند اعمال روزمره طبيعي را انجام دهند حتما بايد آسيب ديده را به تيم حمايت رواني – اجتماعي معرفي كنیم ولي صراحتا عنوان نكنیم كه او رواني شده است و غيره. مرم از اينكه برچسب بيماري رواني روي آنها بخورد راضي نيستند. مي توانند از اصطلاحات «اعصابت تحت فشار است» و يا اينكه «ناراحتي عصبي پيدا كرده» استفاده كنیم.

43. 15 ) كودكان را از والدينشان جدا نکنیم. • اگر مادر كودك مجروح است، سعي كنیم كودكان را همراه او يا پدرش براي درمان اعزام كنیم. • اگر كودك مجروح است، الزاما بايد مادر يا پدر يا يكي از بستگان نزديك او همراهش اعزام شوند. • اگر كودك شيرخوار است و مادر فوت كرده است، ابتدا سعي كنیم مادر رضاعي يعني كسي كه بتواند به او شير بدهد پيدا كنیم. سپس بچه را به شخصي از بستگان نزديك مانند خاله، عمه، مادربزرگ يا پدربزرگ بسپاریم و سفارش كنیم تاحدامکان با او باشد و او را در آغوش بگيرد و نوازش كند. اگر مادر كودك فوت كرده است حتما پدر و يا ساير بستگان نزديك بايد بطور دايم همراه بچه باشد.

44. 16 ) در صورتي كه اشيا يا لباسي از پدر يا مادري كه فوت كرده باقي مانده است (مثلا تسبيح يا روسري) آن را در اختيار فرزندش قرار دهیم. • 17 ) حتي الامكان از تغيير مكان مداوم كودك خودداري کنیم. • 18 ) به نيازهاي تغذيه اي و بهداشتي كودكان در تمام سنين توجه كنیم. • 19 )برای کودکان امكانات بازي و سرگرمي را فراهم كنیم. بازي باعث انحراف توجه كودك از استرس مي شود. وسائل بازي را هر چه زودتر در اختيار كودكان بگذاریم بهتر است. مي توانیم پس از طي مراحل حاد حادثه، يك مركز بازي براي كودكان در منطقه تاسيس كنیم ولي شركت كودكان در اين مراكز بايد با رضايت خاطر آنان توام باشد و والدين يا ساير نزديكانشان بايد در همان نزديكي ها باشند. • 20 ) نقاشي كردن كودكان علاوه بر كمك به تخليه هيجاني و تسكين رواني مي تواند نشان دهنده مكنونات ذهني آنان نيز باشد.

45. ولنبلونکم بشی من الخوف و الجوع و نقص من الا نفس والثمرات و بشر الصابرین * الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انالله و انا الیه راجعون * اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمه و اولئک هم المهتدون * قطعا شما را با چیزی از ترس گرسنگی زیان مالی وجانی و کمبود میوها آزمایش می کنیم و بشارت ده بر استقامت کنندگان * آنها که هر گاه مصیبتی بر انها رسد می گویند: ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می گردیم * این ها همان ها هستند که الطاف و رحمت خدا شامل حال شان شده و انها هستند هدایت یافتگان *