WSTĘP

1. WSTĘP Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej (projekt systemowy, Priorytet I, Działanie 1.2 PO KL) - Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (lider) - Fundacja BARKA - Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) - Fundacja Inicjatyw Społeczno - Ekonomicznych (FISE) - Instytut Spraw Publicznych - Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy - Małopolska Szkoła Administracji Publicznej - Fundacja Fundusz Współpracy www.ekonomiaspoleczna.pl

2. HISTORIA SPOŁECZNIE ODPOWIEDZIALNYCH ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W PRAWIE EUROPEJSKIM

3. HISTORIA - PRAWO UE Uregulowania dotyczące zamówień publicznych na poziomie UE są związane z ewolucją podejścia do polityki społecznej w ogóle, podkreślania znaczenia zrównoważonego rozwoju oraz zwrócenia uwagi na to, iż działania rynkowe powinny uwzględniać kwestie społeczne. W ostatniej dekadzie dodatkowo obserwujemy zwrócenie szczególnej uwagi, na realizowanie zasady zrównoważonego rozwoju, tj. założenia, iż zarówno rozwój gospodarczy, spójność społeczna jak i ochrona środowiska naturalnego powinny stanowić jedno strategiczne podejście.

4. HISTORIA - PRAWO UE • 1996 - Zielona księga na temat zamówień publicznych • 2001.07.04 - Komunikat interpretacyjny KE ws. prawa wspólnotowego dotyczącego zamówień publicznych oraz możliwości uwzględnienia kwestii środowiskowych w zamówieniach publicznych (COM 2001/2741 • 2001.10.15 - Komunikat interpretacyjny KE ws. prawa wspólnotowego dotyczącego zamówień publicznych oraz możliwości uwzględnienia kwestii społecznych w zamówieniach publicznych (COM 2001/5662) • 2004 - Dyrektywa 2004/18/WE1 dot. kontraktów na prace publiczne, kontraktów na dostawy publiczne i kontraktów na usługi publiczne • 2004 - Dyrektywa 2004/17/WE2 dotycząca sektora wodnego, energetycznego, transportowego i pocztowego.

5. HISTORIA KLAUZULE SPOŁECZNYCH W PRAWIE POLSKIM

6. HISTORIA - PRAWO POLSKIE • 2005 - 2008 - rozpoznanie tematu klauzul społecznych jako instrumenty wspierającego przedsiębiorczość społeczną w ramach realizacji Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL • 2008 - „Biała Księga Prawa Przedsiębiorczości Społecznej w Polsce” postuluje wprowadzenie klauzul społecznych w Polsce • 2008 - 2009 – wspólne dyskusje pomiędzy środowiskami ekonomii społecznej a Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej i Ministerstwem Rozwoju Regionalnego • 2009 – wprowadzenie klauzul społecznych do Prawa zamówień publicznych • ... dalsza liberalizacja przepisów

7. CZYM SĄ KLAUZULE SPOŁECZNE?

8. KLAUZULE SPOŁECZNE W PZP Klauzule społeczne - wyjątek od reguły, dopuszczalny w unijnym prawie zamówień publicznych, ze względu na istotne aspekty społeczne. Instytucja zamawiająca może określić dodatkowe wymagania, przez co w pewnym sensie ogranicza możliwość realizacji danego zamówienia tylko dla podmiotów, które spełnią te warunki.

9. KLAUZULE SPOŁECZNE W PZP • Art. 29, ust. 4 PZP (wprowadzony nowelizacją ustawy o spółdzielniach socjalnych): • Zamawiający może określić w opisie przedmiotu zamówienia wymagania związane z realizacją zamówienia, dotyczące: • 1) zatrudnienia osób: • bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, • niepełnosprawnych, o których mowa w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, • innych niż określone w lit. a lub b, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym

10. art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym: • bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, • uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, • uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, • chorzy psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, • zwalniani z zakładów karnych, mający trudności w integracji ze środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, • uchodźcy realizujący indywidualny program integracji, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

11. KLAUZULE SPOŁECZNE W PZP 2) utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach; 3) zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do wysokości określonej w pkt. 2.

12. KLAUZULE SPOŁECZNE W PZP Instrument, dzięki, któremu zamawiający może uwzględnić w warunkach realizacji zamówienia dodatkowe cele społeczne. Są to cele dodatkowe oznacza, iż klauzule dotyczą etapu wykonania zamówienia i nie mogą być związane ze: - specyfikacjami technicznymi, - kryteriami wyboru - kryteriami udzielania zamówień. Klauzule społeczne dotyczące wykonania zamówienia muszą być powiązane z zadaniami niezbędnymi do wyprodukowania towarów / świadczenia usług/ wykonania robót określonych w zamówieniu.

13. ZAMÓWIENIA ZASTRZEŻONE Art. 22, ust. 2 PZP (wprowadzony w 2009 r. w drodze nowelizacji ustawy Prawo zamówień publicznych): Zamawiający może zastrzec w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50% zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

14. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Art. 29, ust. 4 PZP: Zamawiający może określić wymagania związane z realizacją zamówienia, dotyczące: 2) utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w którym wpłaty pracodawców stanowić będą co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w tych przepisach. Pracodawcy mogą tworzyć fundusz szkoleniowy - przeznaczony na finansowanie lub współfinansowanie kosztów kształcenia ustawicznego pracowników u pracodawców. Dochody funduszu - wpłaty pracodawców, zgodnie z postanowieniami układu zbiorowego pracy lub regulaminu funduszu szkoleniowego, w wys. nie niższej niż 0,25% funduszu płac oraz inne wpłaty. PZP - utworzenie funduszu z warunkiem przeznaczania nie mniej niż czterokrotność wyznaczonego minimum, czyli 1 % funduszu płac.

15. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Art. 29, ust. 4 PZP: Zamawiający może określić wymagania związane z realizacją zamówienia, dotyczące: 3) zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, do wysokości określonej w pkt. 2. W przypadku gdy pracodawca utworzył już fundusz szkoleniowy, warunek dotyczył będzie zwiększenia wpłat na jego rzecz do poziomu co najmniej czterokrotność najniższej wpłaty określonej w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, czyli do 1% funduszu płac w przedsiębiorstwie.

16. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Art. 36, ust. 2, pkt. 9 PZP: Zamawiający w przypadku określenia wymagań zawiązanych z realizacją zamówienia, o których mowa w art. 29 powinien te wymagania zawrzeć w fakultatywnych postanowieniach SIWZ. Zaleca się także, w celu zapewnienia przejrzystości wymagań, aby wymagania związane z realizacji zamówienia, były również zamieszczone w ogłoszeniu o zamówieniu lub w przypadku trybów, które nie wymagają publikacji ogłoszenia o zamówieniu - w zaproszeniu do negocjacji.

17. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Art. 36, ust. 2, pkt. 9 PZP: W przypadku wymagań dotyczących zatrudnienia określonych grup osób, w SIWZ zamawiający powinien określić: 1. Liczbę osób. Przykład: „Realizacja zamówienia powinna przewidywać zatrudnienie przy wykonywaniu zamówienia co najmniej 5 osób bezrobotnych na podstawie skierowania PUP pracy zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy lub na podstawie właściwego dokumentu kierującego bezrobotnego do pracodawcy wystawionego przez ten organ zajmujący się realizacją zadań z zakresu rynku pracy określony w analogicznych przepisach państwa członkowskiego UE, w którym wykonawca ma miejsce zamieszkania albo siedzibę.”

18. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE 2. Okres wymaganego zatrudnienia osób. Przykład: „Zatrudnienie przy realizacji zamówienia powinno trwać do końca upływu terminu realizacji zamówienia; w przypadku rozwiązania stosunku pracy przez osobę bezrobotnego lub przez pracodawcę przed zakończeniem tego okresu, wykonawca będzie obowiązany do zatrudnienia na to miejsce innego bezrobotnego.

19. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE • 3. Sposób dokumentowania zatrudnienia osób. • Przykład: „Wykonawca na etapie wykonywania zamówienia, przedstawia zamawiającemu: • zgłoszenia ofert pracy przedstawione powiatowemu urzędowi pracy; • odpis skierowania bezrobotnych przez powiatowy urząd pracy; • umowy o pracę. • Jeżeli wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, przedstawia: • Zgłoszenie ofert pracy przedstawione odpowiedniemu organowi zajmującemu się realizacją zadań z zakresu rynku pracy w kraju pochodzenia wykonawcy lub w kraju, w którym wykonawca ma swoją siedzibę; • odpis wystawionego przez ten organ dokumentu kierującego bezrobotnych do pracodawcy oraz umowę o pracę (spółdzielczą umowę o pracę)."

20. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE 4. Uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełnienia przez wykonawcę wymagań. Przykład: „Zamawiający ma prawo w każdym okresie realizacji zamówienia zwrócić się do wykonawcy o przedstawienie dokumentacji zatrudnienia skierowanych bezrobotnych, zaś wykonawca ma obowiązek przedstawić ją niezwłocznie zamawiającemu.”

21. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE 5. Sankcje z tytułu niespełnienia wymagań w zakresie zatrudnienia Przykład: „W przypadku niezatrudnienia przy realizacji zamówienia wymaganej przez zamawiającego liczby osób bezrobotnych, wykonawca będzie zobowiązany do zapłacenia kary umownej zamawiającemu, w wysokości iloczynu kwoty najniższego wynagrodzenia wraz z należnymi składkami na ubezpieczenie społeczne oraz liczby miesięcy w okresie realizacji zamówienia – za każdego niezatrudnionego bezrobotnego poniżej liczby wymaganej przez zamawiającego, chyba że wykonawca wykaże, że przedstawił zgłoszenie ofert pracy powiatowemu urzędowi pracy albo odpowiedniemu organowi zajmującemu się realizacją zadań z zakresu rynku pracy w państwie, w którym ten wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, a niezatrudnienie osób bezrobotnych nastąpiło z przyczyn nieleżących po jego stronie; za przyczynę nieleżącą po stronie wykonawcy będzie uznany w szczególności brak na obszarze, w którym jest realizowane zamówienie i w okresie jego realizacji, osób bezrobotnych zdolnych do wykonania zamówienia lub odmowa podjęcia pracy przez taką osobę bezrobotną."

22. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE • Powyższy katalog nie jest zamknięty. • Zamawiający może wprowadzić dodatkowe warunki związane z zatrudnieniem osób, o których mowa w art. 29, ust. 4 ww. ustawy, np.: • wymóg, aby zatrudnienie było realizowane na podstawie stosunku pracy, • wymóg, aby zatrudnienie dotyczyło osób zwalnianych w rozumieniu ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników lub analogicznych przepisach państwa członkowskiego UE, w którym wykonawca ma miejsce zamieszkania albo siedzibę.

23. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE • W przypadku wymogów o charakterze szkoleniowym zamawiający w specyfikacji istotnych warunków zamówienia powinien zawrzeć zapisy dotyczące: • sposobu dokumentowania przez wykonawcę utworzenia albo zwiększenia funduszu szkoleniowego. • uprawnień zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę wymagań w zakresie szkoleniowym. • Sankcji z tytułu niespełniania wymagań w zakresie szkoleniowym.

24. PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Należy podkreślić przy tym, w odniesieniu do powyżej wymienionych wskazań, iż wykonawca wraz z ofertą składa jedynie oświadczenie, że zamówienie zostanie zrealizowane zgodnie ze wymaganiami zamawiającego, natomiast dokumentację potwierdzającą spełnienie tych wymogów wykonawca będzie zobowiązany przedstawić dopiero na etapie realizacji zamówienia.

25. PLANOWANE ZMIANY • W grudniu 2011 r. Komisja Europejska opublikowała projekty nowych dyrektyw w sprawie zamówień publicznych: • Wniosek Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zamówień publicznych KOM(2011) 896 • Wniosek Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych COM(2011) 895). • Nowe elementy w zakresie zamówień zastrzeżonych: • 1. Dodanie nowej kategorii podmiotu, dla którego można zastrzec prawo udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. • Poza zakładami pracy chronionej oraz realizacją zamówienia w ramach programów pracy chronionej państwo członkowskie może zastrzec prawo udziału w postępowaniu także dla wykonawców, których głównym celem jest społeczna i zawodowa integracja pracowników niepełnosprawnych i znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji.

26. PLANOWANE ZMIANY 2. Zdecydowane rozszerzenie tzw. grupy beneficjentów zamówień zastrzeżonych. W ramach dyrektywy 2004/18/WE zamówienia zastrzeżone - zarezerwowanie ubiegania się o zamówienie tylko dla zakładów pracy chronionej lub realizacji zamówienia w ramach programów pracy chronionej, gdzie większość zatrudnionych osób stanowią osoby niepełnosprawne. Nowa propozycja - także pracownicy znajdujący się w szczególnie niekorzystnej sytuacji. 3. Zmniejszenie wymaganej liczby pracowników. Zgodnie z nowymi regulacjami - ponad 30% zatrudnionych stanowią pracownicy niepełnosprawni lub pracownicy znajdujący się w szczególnie niekorzystnej sytuacji.

27. DO CZEGO SŁUŻĄ KLAUZULE SPOŁECZNE?

28. CELE KLAUZUL SPOŁECZNYCH Podstawowym powodem, dla którego klauzule społeczne oraz pozostałe aspekty społeczne w zamówieniach publicznych są dozwolone jest fakt, że mogą one przyczyniać się do realizacji celów w zakresie rozwoju społecznego. Zamówienia publiczne dzięki swojemu potencjałowi są w stanie skutecznie wspomagać tradycyjne mechanizmy zachęcania do sprawiedliwości i spójności społecznej oraz wsparcia ekonomii społecznej.

29. CELE KLAUZUL SPOŁECZNYCH • Klauzule społeczne: • są instrumentem pozwalającym łączyć zakup usług / towarów niezbędnych do realizacji zadań publicznych z osiąganiem dodatkowych korzyści społecznych • stymulują zatrudnienie osób zagrożonych wykluczeniem zawodowym i społecznym • przyczyniają się do zwiększenia doświadczenia i kompetencji pracowników zagrożonych wykluczeniem • umożliwiają wyrównywanie szans na rynku pracy • zwiększają skuteczność i efektywność wykorzystania środków publicznych

30. CELE KLAUZUL SPOŁECZNYCH • Klauzule społeczne: • zachęcają pracodawców do zachowań pro-pracowaniczych - zwiększaniu wpłat na fundusz szkoleniowy i tym samym zwiększenia udziału pracowników w szkoleniu ustawicznym, • promują wśród zamawiających i wykonawców idee integracji społecznej i zawodowej, • budują przyjazny wizerunek zamawiających, demonstrują wrażliwość społeczną władz.

31. KLAUZULE A SPÓŁDZIELNIE • Powody braku stosowania klauzul społecznych i zamówień zastrzeżonych: • brak wiedzy na temat istnienia klauzul, • brak świadomości korzyści płynących z ich zastosowania, • obawa przed wdrażaniem nowego, niesprawdzonego rozwiązania, • obawa przed konsekwencjami złego zastosowania klauzul, • brak wiedzy i umiejętności w stosowaniu klauzul w przetargach • obawa, że zwiększy to koszty realizacji zamówienia, • brak rozpoznania rynku potencjalnych wykonawców, • ograniczona liczba przedsiębiorstw społecznych, które mogłyby ubiegać się o zamówienia publiczne.

32. DOBRE PRAKTYKI • Kilkadziesiąt samorządów i innych jednostek, np.: • samorząd Byczyny • samorząd Brzezin • samorząd Gdyni, Gdańska • Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Krakowie • Teatr Nowy z Łodzi • Opolskie Centrum Onkologii • samorząd Szczecina • samorząd Częstochowy • samorząd Torunia • samorząd Wrocławia. • Na razie nie zidentyfikowano przypadku zastosowania klauzuli społecznej przez podmioty administracji rządowej.

33. ZADANIE DOTYCZĄCE KLAUZUL SPOŁECZNYCH W PROJEKCIE "ZINTEGROWANY SYSTEM WSPARCIA EKONOMII SPOŁECZNEJ"

34. DZIAŁANIA SZKOLENIA PROMOCJA I UPOWSZECHNIANIE OPRACOWANIA

35. PAKIET WIEDZY PODRĘCZNIK - wyniki analiz prawnych – przykłady polskie i zagraniczne - wyniki monitoringu stosowania klauzul społecznych w Polsce - wnioski z projektu prowadzonego przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - „Better future of social economy” - przykładowe zapisy w dokumentach

36. PAKIET WIEDZY • MATERIAŁ DYDAKTYCZNY • Sylabus do przedmiotu nt. klauzul społecznych: • ogólnodostępny • możliwy do wykorzystania na studiach z zakresu np. zamówień publicznych, ekonomii społecznej

37. SZKOLENIA • SIEĆ TRENERÓW – 32 osoby – 2 osoby/woj. • Szkolenie: • klauzule społeczne w teorii • klauzule społeczne w praktyce • ekonomia społeczna

38. SZKOLENIA • SZKOLENIA DLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ • 800 osób z całej Polski • ok. 50 osób / województwo • MONITORING DZIAŁAŃ • - modyfikacja podręcznika i materiałów dydaktycznych, identyfikacja problemów

39. PROMOCJA 1. Portal ekonomiaspoleczna.pl - informacje, artykuły 2. Informacje na stronach: - UZP, Związku Miast Polskich, Związku Powiatów Polskich, itp. 3. Publikacja artykułów w prasie (np. tygodnik „Wspólnota”)

40. PROMOCJA 4. Wysyłka podręcznika: - 2 479 gmin - 379 powiatów - 16 samorządów województw - urzędy centralne, inne podmioty zobowiązane do stosowania PZP 5. Konferencja ogólnopolska 6. Promocja na konwentach (np. miast, gmin), OSES 7. Broszura informacyjna

41. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ