จินตนา ชัยยวรรณา การ รองอธิบดีกรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ

1. ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) : จังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้ หรือเสียอย่างไร? ปรับตัวอย่างไร? จินตนา ชัยยวรรณาการ รองอธิบดีกรมเจรจาการค้าระหว่างประเทศ 19 ธันวาคม 2555 ณ โรงแรมยะลารามา อ.เมือง จ.ยะลา

2. สมาชิกใหม่ CLMV อาเซียน 6 ปี 2540 ปี 2540 ปี 2510 ปี 2538 ปี 2510 ปี 2542 ปี 2527 ปี 2510 ปี 2510 ปี 2510 • ก่อตั้งเมื่อปี 2510 (1967) ครบรอบ 45 ปี (วันที่ 8 ส.ค. 2555) • จุดประสงค์เริ่มแรก – สร้างความมั่นคง เพื่อต้านภัยคุกคามคอมมิวนิสต์ สมาชิก และปีที่เข้าเป็นสมาชิก อาเซียน ASEAN • 2

3. ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community)2015 (2558) ประชาคม ความมั่นคง อาเซียน (ASC) กฎบัตรอาเซียน ASEAN Charter ประชาคม เศรษฐกิจ อาเซียน (AEC) ประชาคม สังคม-วัฒนธรรม อาเซียน (ASCC) 3

4. ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economics Community: AEC)

5. ความร่วมมือทางเศรษฐกิจของอาเซียนที่ผ่านมาความร่วมมือทางเศรษฐกิจของอาเซียนที่ผ่านมา สินค้า เขตการค้าเสรีอาเซียน (AFTA) CEPT ลงนามปี 2535เริ่มปี 2536 ASEAN Free Trade Area (Common Effective Preferential Tariff) บริการ กรอบความตกลงด้านการค้าบริการ (AFAS) เริ่มปี 2538 ASEAN Framework Agreement on Services ลงทุน เขตการลงทุนอาเซียน (AIA) เริ่มปี 2541 ASEAN Investment Area ความ ร่วมมือ ด้านเกษตร ป่าไม้ สิทธิทรัพย์สินทางปัญญา พัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน e-ASEAN ฯลฯ

6. AEC ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community:AEC) 1. เป็นตลาดและฐานการผลิตร่วม 2. สร้างเสริมขีดความสามารถแข่งขัน สินค้าเคลื่อนย้ายได้อย่างเสรี e-ASEAN (พาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์) นโยบายภาษี ทำธุรกิจบริการได้อย่างเสรี นโยบายการแข่งขัน ลงทุนได้อย่างเสรี สิทธิทรัพย์สินทางปัญญา แรงงานมีฝีมือไปทำงานได้อย่างเสรี การคุ้มครองผู้บริโภค เงินทุนเคลื่อนย้ายได้อย่างเสรีมากขึ้น ปี2558 (2015) พัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน 3. การพัฒนาเศรษฐกิจอย่างเสมอภาค 4. การบูรณาการเข้ากับเศรษฐกิจโลก ลดช่องว่างการพัฒนา ระหว่างสมาชิกเก่า-ใหม่ ทำ FTAs กับประเทศนอกอาเซียน ขยายความร่วมมือทางเศรษฐกิจ สนับสนุนการพัฒนา วิสาหกิจขนาดกลางและย่อม SMEs 6

7. อาเซียนจะกลายเป็นตลาดร่วมอาเซียนจะกลายเป็นตลาดร่วม • อาเซียนสามารถถือหุ้นได้ถึง 70% ในธุรกิจบริการในอาเซียน • อาเซียนดึงดูดการลงทุนจากทั่วโลก • อำนวยความสะดวกในการดำเนินธุรกิจระหว่างประเทศ • มีการรวมตัวของตลาดเงินและตลาดทุนอย่างเป็นระบบ • พัฒนาความร่วมมือทางเศรษฐกิจต่อเนื่อง • เศรษฐกิจอาเซียนบูรณาการเข้ากับเศรษฐกิจโลก • ขีดความสามารถในการแข่งขันของอาเซียนเพิ่มสูงขึ้น • มีการพัฒนาทางเศรษฐกิจที่เท่าเทียมกัน จะเกิดอะไรขึ้นใน AEC 2015 “การเปลี่ยนแปลงเกิดจากผลการดำเนินการอย่างค่อยเป็นค่อยไป AEC ไม่ได้ทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในทันที แต่เป็น work in progress และเป็น milestone”

8. 1. อาเซียนจะกลายเป็นตลาดร่วมอย่างสมบูรณ์ ภาษีนำเข้าเป็นศูนย์/อุปสรรคนำเข้าระหว่างอาเซียนด้วยกันหมดไป ตลาด 10 ประเทศรวมเป็นหนึ่ง สินค้า ทำธุรกิจบริการในอาเซียนได้อย่างเสรี บริการ การลงทุนในอาเซียนทำได้อย่างเสรี การลงทุน การเคลื่อนย้ายแรงงานฝีมือเสรี แรงงานฝีมือ การเคลื่อนย้ายเงินทุนอย่างเสรียิ่งขึ้น เงินทุน ความมั่นคงด้านอาหาร เกษตร ป่าไม้ ความร่วมมือ

9. 1.1 ภาษีสินค้า/อุปสรรคนำเข้าจะหมดไปกลายเป็นตลาดอาเซียน 1. ภาษีนำเข้าสินค้า – ต้องเป็นศูนย์ (ลดเป็นลำดับตั้งแต่ปี 2536) - 1 ม.ค. 53อาเซียน 6 (SG 100%, TH 99.8%,BR 99.2%, PH 99%, IN 98.7%, ML 98.4%) - 1 ม.ค. 58 อาเซียน 4 (CLMV) 2. อุปสรรคทางการค้าที่มิใช่ภาษี (Non-Tariff Barriers: NTBs) - ต้องหมดไป - อาเซียน 5 (1 ม.ค. 53) ฟิลิปปินส์ (1 ม.ค. 55) CLMV (1 ม.ค. 58) 3. กฎว่าด้วยถิ่นกำเนิดสินค้า (ROOs) – เพิ่มทางเลือกอย่างเท่าเทียม (co-equal) - RVC (40), CTC, PSRs 4. มาตรฐานร่วม – ให้สอดคล้องกับระบบสากลและระหว่างอาเซียน -เครื่องใช้ไฟฟ้า ความปลอดภัยทางไฟฟ้า องค์ประกอบด้านแม่เหล็กไฟฟ้า ผลิตภัณฑ์ยาง เภสัชกรรม (กำลังดำเนินการ - เกษตร ประมง ไม้ ยานยนต์ วัสดุก่อสร้าง เครื่องมือแพทย์ ยาแผนโบราณ อาหารเสริม) 5. พิธีการทางศุลกากรที่ทันสมัย - อำนวยความสะดวกทางการค้า - ASEAN Single Window, Self-Certification

10. 1.2 อาเซียนสามารถถือหุ้นได้ถึง 70% ในธุรกิจบริการในอาเซียน ปี 2556 (2013) ปี 2553 (2010) ปี 2551 (2008) ปี 2558 (2015) ปี 2549 (2006) สาขาเร่งรัดการรวมกลุ่ม e-ASEAN (โทรคมนาคม-คอมพิวเตอร์) สุขภาพ/ท่องเที่ยว/การบิน 70% PIS: Priority Integration Sectors โลจิสติกส์ 70% 49% 51% 70% สาขาอื่นๆ 49% 51% 49% 51% เป้าหมายการเปิดเสรีบริการ = 128สาขาย่อย ไทยสามารถขยายธุรกิจบริการในอาเซียนได้ โดยเฉพาะในสาขาที่ไทยมีความเข้มแข็ง เช่น ท่องเที่ยว โรงแรม ร้านอาหาร สุขภาพ ซ่อมรถ ก่อสร้าง การศึกษา เป็นต้น รวมทั้งดึงดูดการลงทุนเข้ามาในประเทศมากขึ้น ในขณะเดียวกัน เป็นช่องทางให้อาเซียนเข้ามาประกอบธุรกิจบริการในไทยได้สะดวกขึ้น เกิดการแข่งขัน ทำให้เอกชนไทยมีโอกาสพัฒนาธุรกิจมากขึ้น FLEXIBILITY สามารถไม่เปิดเสรี ในบางสาขาได้

11. 1.3 อาเซียนจะกลายเป็นศูนย์กลางการลงทุนทั่วโลก NT – MFNการลงทุนในอาเซียนจะเปิดเสรีและโปร่งใสมากขึ้น FLEXIBILITY หากยังไม่พร้อมเปิดเสรี สามารถทำข้อสงวนไว้ได้ FDI Portfolio เกษตร บริการเกี่ยวเนื่อง ประมง ป่าไม้ เหมืองแร่ การผลิต • ACIAความตกลงว่าด้วยการลงทุนอาเซียน (ASEAN Comprehensive Investment Agreement) - ลงนามปี 2552 • IGAความตกลงว่าด้วยการส่งเสริมและคุ้มครองการลงทุนอาเซียน (ASEAN Agreement for the Promotion and Protection of Investment/ Investment Guarantee Agreement) - ปี 1987 • AIAกรอบความตกลงว่าด้วยเขตการลงทุนอาเซียน (Framework Agreement on the ASEAN Investment Area) - ปี 1998

12. แนวโน้มการลงทุนไทย ปี 2555

13. 1.4 อาเซียนได้รับการอำนวยความสะดวกในการประกอบวิชาชีพมากขึ้น MRA ไม่ได้เป็นการเปิดตลาดแต่เป็นเพียงการอำนวยความสะดวกในขั้นตอนการขอใบอนุญาต โดยลดขั้นตอนการตรวจสอบ/รับรองวุฒิการศึกษาหรือความรู้ทางวิชาชีพ สาขาวิศวกรรม MRAs ข้อตกลงยอมรับร่วม นักวิชาชีพในอาเซียนสามารถจดทะเบียนหรือขอใบอนุญาตประกอบวิชาชีพในประเทศอาเซียนอื่นได้ แต่ยังต้องปฏิบัติตามกฏระเบียบภายในของประเทศนั้นๆ สาขานักสำรวจ* สาขานักบัญชี* สาขาสถาปัตยกรรม สาขาแพทย์ สาขาพยาบาล สาขาทันตแพทย์ * ยังเป็นเพียง Framework หรือ หลักการกว้างๆ โดยต้องมีการเจรจาในรายละเอียดต่อไป

14. 1.5 อาเซียนจะมีการรวมตัวของตลาดเงินและตลาดทุนอย่างเป็นระบบ

15. 1.6 อาเซียนเสริมสร้างความร่วมมือรองรับการเปิดเสรีในอนาคต อาหาร สร้างความมั่นคงทางอาหารและบรรเทาปัญหาเร่งด่วน/ขาดแคลน สร้างระบบและกระบวนการในการควบคุมคุณภาพอาหาร จัดทำระบบการรับรองให้เป็นมาตรฐานเดียวกัน เกษตรพัฒนาแนวทางปฏิบัติที่ดีทางการเกษตร มาตรฐานการผลิต เก็บเกี่ยว และจัดการหลังเก็บเกี่ยว กำหนดระดับปริมาณสารพิษตกค้างและเกณฑ์การรับรองสินค้าปศุสัตว์ ป่าไม้จัดการทรัพยากรป่าไม้อย่างยั่งยืนและกำจัดพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม โดยการเสริมสร้างศักยภาพของบุคลากร การถ่ายทอดเทคโนโลยี การสร้างความเข้มแข็งของการบังคับใช้กฎหมาย

16. 2. อาเซียนจะเป็นภูมิภาคที่มีความสามารถในการแข่งขันสูง นโยบายการแข่งขันผลักดันให้ทุกประเทศมีนโยบายและกฎหมายการแข่งขัน เพื่อสร้างวัฒนธรรมของการแข่งขันทางธุรกิจที่ยุติธรรม (ประเทศที่มีกฎหมายแข่งขัน ได้แก่อินโดนีเซีย สิงคโปร์ ไทย) จัดตั้งคณะผู้เชี่ยวชาญเพื่อหารือและประสานงาน การคุ้มครองผู้บริโภคพัฒนามาตรการด้านการคุ้มครองผู้บริโภคควบคู่กับมาตรการด้านเศรษฐกิจ (ประเทศที่มีกฎหมายคุ้มครองผู้บริโภค ได้แก่ อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ ไทย เวียดนาม ลาว) จัดตั้งคณะกรรมการเพื่อเป็นศูนย์กลางประสานงานในการปฏิบัติ/ตรวจสอบกลไกภายในภูมิภาค สิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาบังคับใช้แผนปฏิบัติการสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาและแผนงานด้านลิขสิทธิ์ จัดตั้งระบบการจัดเก็บเอกสารสำหรับการออกแบบ โครงสร้างพื้นฐานจัดทำแผนยุทธศาสตร์ด้านการขนส่งเพื่อสร้างความเชื่อมโยงด้านการขนส่งทุกรูปแบบ (ทางบก ทางอากาศ ทางน้ำ) และอำนวยความสะดวกในการเคลื่อนย้ายสินค้า จัดทำแผนปฏิบัติการส่งเสริมความมั่นคงด้านพลังงาน (ไฟฟ้า ก๊าซธรรมชาติ ถ่านหิน) เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT)จัดทำแผนแม่บทด้าน ICT กำหนดมาตรการเพื่ออำนวยความสะดวกด้านพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์ ภายใต้กรอบความตกลง e-ASEAN

17. 3. อาเซียนจะเป็นภูมิภาคที่มีการพัฒนาทางเศรษฐกิจที่เท่าเทียมกัน

18. India ACFTA AIFTA China AEC AJCEP AANZFTA Australia New Zealand Japan AKFTA Korea 4. อาเซียนจะเป็นภูมิภาคที่มีการบูรณาการเข้ากับเศรษฐกิจโลก 5 FTAs ระหว่างอาเซียนกับประเทศคู่เจรจา – ปัจจุบัน สินค้า : ลงนาม 29 พ.ย. 47 มีผล 1 ม.ค. 48 บริการ : ลงนาม 14 ม.ค. 50 มีผล 1 ก.ค. 50 ลงทุน : ลงนาม 15 ส.ค. 52 มีผล เม.ย. 53 สินค้า : ลงนาม 13 ส.ค. 52 มีผล 1 ม.ค. 53 บริการ/ลงทุน : กำลังเจรจา สินค้า/บริการ/ลงทุน : ไทยลงนาม 11 เม.ย. 51 สำหรับไทย มีผล 2 มิ.ย. 52 สินค้า/บริการ/ลงทุน : ลงนาม 26 ก.พ. 52 มีผล 1 ม.ค. 53 (ไทยให้สัตยาบัน 12 มี.ค. 53) สินค้า : อาเซียนอื่นลงนาม 28 ส.ค. 49 บริการ : อาเซียนอื่นลงนาม 21 พ.ย. 50 ไทย :บริการ ลงนาม 27 ก.พ. 52 มีผล 1 มิ.ย. 52 สินค้า ลงนาม 27 ก.พ. 52 มีผล 1 ต.ค. 52 ลงทุน: ทุกประเทศ ลงนาม 2 มิ.ย. 52 มีผล 31 ต.ค. 52

19. Next Station>>RCEP Global Engagement is Key ASEAN-Russia ASEAN-Canada ASEAN-China FTA ASEAN-EU FTA ASEAN-US TIFA ASEAN-Korea FTA ASEAN-Japan CEP RCEP ASEAN-Pakistan ASEAN-India FTA AEC ASEAN-Australia- New Zealand FTA

20. ไทยอยู่ตรงไหน??ในอาเซียนไทยอยู่ตรงไหน??ในอาเซียน ที่มา :ASEAN Secretariat, ปี2010 20

21. อันดับความง่ายในการทำธุรกิจอันดับความง่ายในการทำธุรกิจ ที่มา :ธนาคารโลก

22. ไทยกับอาเซียน ตลาดส่งออกหลักของไทย ปี 2535 กับปี 2554 ปี 2554 ปี 2535 อาเซียน23.7% • ส่งออกรวม 32,609.1 ล้านเหรียญสหรัฐฯ • ส่งออกรวม 228,825.3 ล้านเหรียญสหรัฐฯ • Note • AFTA เริ่มเจรจาปี 2535 และเริ่มลดภาษีปี 2536 (1993) • ASEAN 6 ภาษีเป็นร้อยละ 0 ตั้งแต่ 1 ม.ค.2553 (2010)

23. ไทยกับอาเซียน แหล่งนำเข้าหลักของไทย ปี 2535 กับปี 2554 ปี 2535 ปี 2554 อาเซียน16.2% • นำเข้ารวม 40,615.8 ล้านเหรียญสหรัฐฯ • นำเข้ารวม 228,490.9 ล้านเหรียญสหรัฐฯ • Note • AFTA เริ่มเจรจาปี 2535 และเริ่มลดภาษีปี 2536 (1993) • ASEAN 6 ภาษีเป็นร้อยละ 0 ตั้งแต่ 1 ม.ค.2553 (2010)

24. การค้าชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน ปี 2554

25. สินค้าที่ไทยได้เปรียบ/เสียเปรียบสินค้าที่ไทยได้เปรียบ/เสียเปรียบ • สินค้าที่ไทยได้เปรียบ สินค้าเกษตรและอุปโภคบริโภค เช่น ข้าว ธัญพืช • ผลไม้สดและแปรรูป อาหาร สินค้าหัตถกรรมเช่น ผ้าทอ ตุ๊กตาไม้ ของตกแต่งบ้าน • สินค้าอุตสาหกรรม เช่น เครื่องใช้ไฟฟ้า อิเล็กทรอนิกส์ รถยนต์และชิ้นส่วน สินค้าที่ไทยเสียเปรียบ สินค้าที่มีข้อกังวลว่าจะได้รับผลกระทบจากการเปิด เสรีการค้าในอาเซียน เช่น น้ำมันปาล์ม (มาเลเซีย) เมล็ดกาแฟ (เวียดนาม) มะพร้าว (ฟิลิปปินส์) และ ชา (อินโดนีเซีย) 25

26. บริการที่ไทยได้เปรียบ/เสียเปรียบบริการที่ไทยได้เปรียบ/เสียเปรียบ • บริการที่ไทยได้เปรียบ การท่องเที่ยว ภาคบริการที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยว • อาทิ ร้านอาหาร และโรงแรม • บริการด้านสุขภาพเช่น โรงพยาบาล บริการสปา นวดแผนไทย บริการที่ไทยเสียเปรียบ สาขาที่มีข้อกังวลว่าจะได้รับผลกระทบ เช่น โลจิสติกส์ โทรคมนาคม สาขาที่ต้องใช้เงินลงทุน และเทคโนโลยีสูง ธุรกิจสถาปนิกขนาดกลางและ ขนาดเล็ก

27. ประโยชน์ของ AEC

28. จังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้เสียอย่างไร? 1. การค้าของจังหวัดชายแดนภาคใต้-มาเลเซีย คิดเป็นสัดส่วนมากกว่า 2 ใน 3 ของมูลค่าการค้าชายแดนทั้งหมด จุดแข็ง 2.พื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ มีแหล่งท่องเที่ยวที่หลากหลายที่มีศักยภาพพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวระดับนานาชาติได้ 3. พื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นศูนย์กลางยางพารา ผลิตอาหารฮาลาลป้อนตลาดโลกมุสลิม และพัฒนาปาล์มน้ำมัน/พลังงานทดแทน 4. ธุรกิจค้าปลีกที่เน้นสร้างความแตกต่างและเจาะกลุ่มลูกค้าระดับกลางถึงบนจะมีโอกาสมากขึ้นในมาเลเซีย 5. พื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้มีความพร้อมต่อการพัฒนาเป็นฐาน การเชื่อมโยงการคมนาคมขนส่ง ทั้งทางทะเล ถนน และรถไฟ การพัฒนาท่าเรือน้ำลึก และเป็นศูนย์กลางเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจกับมาเลเซีย 6. พื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้สมารถพัฒนาเป็นศูนย์กลางการศึกษานานาชาติและอิสลามศึกษา 7. ไทยเป็นผู้นำตลาดการท่องเที่ยวเชิงการแพทย์ (Medical tourism)

29. จังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้เสียอย่างไร? จุดอ่อน 1.โครงสร้างการผลิตของจังหวัดชายแดนภาคใต้ มีฐานแคบพึ่งพาผลผลิตด้านการเกษตรไม่กี่ชนิดโดยเฉพาะยางพารา ปาล์มน้ำมัน และประมง 2. ภาพลักษณ์ความไม่สงบเรียบร้อยและปัญหาความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน 3.ความแตกต่างของระดับการพัฒนาระหว่างพื้นที่ฝั่งไทยกับพื้นที่ในรัฐภาคเหนือของมาเลเซีย 4.ความเหลื่อมล้ำของระดับการพัฒนาระหว่างจังหวัดสงขลากับ 4 จังหวัดชายแดนภาคใต้ และความเหลื่อมล้ำของรายได้ระหว่างกลุ่มคนในภาคเกษตรและนอกภาคเกษตร

30. ปรับตัวอย่างไร? สำหรับเกษตรกร 1. ลดต้นทุนการผลิตโดยเฉพาะเกษตรกร รายย่อย 2. ปรับปรุงมาตรฐานสินค้าเกษตรกรให้ได้มาตรฐานตรงตามตลาดต่างประเทศ 3. พัฒนาและกำหนดมาตรฐานทางการค้าของไทย 4. ส่งเสริมอุตสาหกรรมเกษตรต่อเนื่อง 5. ผู้ประกอบการขยายฐานการผลิตออกสู่ประเทศเพื่อนบ้าน

31. ปรับตัวอย่างไร? สำหรับผู้ประกอบการ เชิงรุก 1. ศึกษาเสาะหาแหล่งวัตถุดิบใน AEC เพราะที่มีความได้เปรียบด้าน ราคาและคุณภาพ 2. ศึกษารสนิยมความต้องการใน AEC เพื่อที่จะผลิตตรงตามความต้องการของตลาดที่ใหญ่ขึ้น 3. ดูความเป็นไปได้การย้ายฐานผลิต 4. สามารถใช้ CLMV เป็นฐานการส่งออกไปนอก AEC 5. พัฒนาและปรับระบบต่างๆ ของบริษัทเพื่อให้ใช้ประโยชน์จากโลจิสติกส์ได้เต็มที่ 6. ศึกษา/เสาะหาความเป็นไปได้ในการตั้งธุรกิจและใช้แรงงานจาก AEC 7. เปิด/เจาะตลาดคู่ค้าของอาเซียน ภายใต้ FTA ที่อาเซียนมีกับประเทศคู่เจรจา

32. ปรับตัวอย่างไร? สำหรับผู้ประกอบการ เชิงรับ 1. ต้องเรียนรู้คู่แข่ง เนื่องจากจะเกิดคู่แข่งใหม่จากอาเซียน 2. ไม่ละเลยการลดต้นทุน เนื่องจากต้นทุนของคู่แข่งก็อาจต่ำลง 3. เร่งเสริมจุดแข็ง ลดจุดอ่อน เนื่องจากคู่แข่งจะเข้ามาแข่งถึงในเขตแดนเรา 4. ผูกมัดใจลูกค้าในทุกรูปแบบ เนื่องจากอาจถูกแย่งลูกค้า โดยคู่แข่งในประเทศอื่นในอาเซียนที่ได้เปรียบกว่า 5. ต้องคิดว่า “ทำอย่างไรให้บุคลากรอยู่กับเรา” เพราะอาจถูกแย่งแรงงานฝีมือ 6. เรียนรู้คู่แข่งทุกคน /วิเคราะห์ SWOTจะต้องรู้จักคู่แข่งของเราอย่างรอบด้าน ไม่ใช่เฉพาะคู่แข่งภายในประเทศ แต่จะต้องดูคู่แข่งจาก 9 ประเทศอาเซียน

33. 32 ตัวอย่างมาตรการรองรับผลกระทบของภาครัฐ

34. กระทรวงพาณิชย์พร้อมให้การสนับสนุนและอำนวยความสะดวกกระทรวงพาณิชย์พร้อมให้การสนับสนุนและอำนวยความสะดวก โดยการทำงานร่วมกัน บทบาทของกระทรวงพาณิชย์ ลู่ทางการค้าและการลงทุน การใช้สิทธิประโยชน์และมาตรการรองรับผลกระทบ การพัฒนาผู้ประกอบการ SMEs ความรู้เกี่ยวกับข้อตกลงและพันธกรณีของไทย

35. สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม http://www.moc.go.th โทร : O-2507-8000 http://www.ditp.go.th สายด่วน Call center : 1169, 0-2507-8424 www.dft.go.th สายด่วน Call Center: 1385, 0-2547-4855 www.dbd.go.th สายด่วน Call Center : 1570, 0-2528-7600 www.dtn.go.thwww.thailandaec.com โทร : O-2507-7555