NHIỄM TRÙNG TIỂU

1. NHIỄM TRÙNG TIỂU BS VÕ HOÀNG NGHĨA Đối tượng: Y đa khoa hệ 4 năm

2. MỤC TIÊU 1.Nêu được các định nghĩa NTT. 2. Nêu các tác nhân gây bệnh thường gặp3. Nêu được cơ chế bảo vệ đường tiểu, yếu tố nguy cơ NTT4. Trình bày các bệnh cảnh lâm sàng của NTT. 5. Nêu được XN CLS để chẩn đóan NTT6. Biện luận được chẩn đoán nhiễm trùng tiểu7. Trình bày các biến chứng của NTT.8. Trình bày nguyên tắc điều trị của NTT.

3. ĐỊNH NGHĨA • Nhiễm trùng tiểu là hậu quả gây ra bởi sự xâm nhập của các VSV vào đường tiểu. VSV gây nên NTT có thể là vi khuẩn, virus, vi nấm, KST. • NTT không triệu chứng là có sự hiện diện của VK mà không có các triệu chứng như tiểu gắt, tiểu lắt nhắt, đau hông lưng. • NTT không có triệu chứng thường không cần điều trị ngọai trừ trường hợp xảy ra trên đối tượng có yếu tố nguy cơ: thai kỳ, giảm BC, suy giảm miễn dịch, cần làm thủ thuật trên đường niệu.

4. ĐỊNH NGHĨA • NTT đơn giản: xảy ra ở phụ nữ, không có cơ địa đặc biệt, không có bệnh lý nội khoa đi kèm và không có bất thường về giải phẫu hoặc chức năng của đường niệu. • NTT phức tạp: NTT xảy ra ở những BN có ít nhất một YTNC làm cho dễ bị biến chứng nặng hoặc làm cho việc điều trị khó khăn.

5. ĐỊNH NGHĨA • NTT tái nhiễm là NTT trở lại do một lọai VK khác với VK của lần NTT trước. • NTT tái phát là NTT trở lại do cùng một lọai VK của lần NTT trước.

6. TÁC NHÂN GÂY BỆNH • E. Coli: • KN vỏ K: ức chế khả năng thực bào • KN O: Phản ứng viêm, tđ lên cơ trơn NQ • Các cấu trúc ngòai tb như pili hay fimbriae. • Hemolysin: polypeptide độc tb

7. TÁC NHÂN GÂY BỆNH • VIÊM NIỆU ĐẠO LÂY QUA QUAN HỆ TÌNH DỤC: Do Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhea • CÁC KST VÀ SIÊU VI • Adenovirus gây viêm BQ xuất huyết • Herpes gây viêm niệu đạo cấp • Một vài lọai KST

8. TÁC NHÂN GÂY BỆNH

9. CƠ CHẾ BẢO VỆ ĐƯỜNG TiỂU • Nước tiểu • Môi trường âm đạo • Niệu quản • Bàng quang • Thận

10. CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ NHIỄM TRÙNG TiỂU • Tuổi • Giới • Tắc nghẽn hệ niệu • Cơ địa • Thủ thuật • Bàng quang thần kinh

11. LÂM SÀNG • VIÊM BQ CẤP: • Hội chứng niệu đạo cấp: tiểu buốt gắt, tiểu lắt nhắt và tiểu gấp. • Đau hạ vị trên xương mu • Tiểu nhiều BC, tb mủ • Tiểu máu đại thể (Viêm BQ xuất huyết)

12. LÂM SÀNG • VIÊM NIỆU ĐẠO CẤP: • Hội chứng niệu đạo cấp: tiểu buốt gắt, tiểu lắt nhắt và tiểu gấp. • Tiểu đục đầu dòng • VK thường gặp lây qua quan hệ tình dục như: Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhea, Herpes simplex

14. LÂM SÀNG • VIÊM TIỀN LIỆT TUYẾN CẤP: • Triệu chứng của viêm BQ cấp • Sốt, lạnh run, HC nhiễm trùng • TLT đau khi thăm khám trực tràng. • Biến chứng: Abces TLT, bí tiểu cấp, NT huyết.

15. LÂM SÀNG • VIÊM TIỀN LIỆT TUYẾN MẠN: • NTT tái phát thường xuyên • Tiểu đêm, đau vùng gần hậu môn • Không sốt, lạnh run, không HC nhiễm trùng rõ rệt • Thăm khám TT: không đặc hiệu. • Chẩn đóan: NP xoa bóp TLT

17. LÂM SÀNG • VIÊM ĐÀI BỂ THẬN CẤP • Sốt cao, lạnh run • Đau góc sườn lưng hoặc vùng hông lưng cùng bên • Hội chứng niệu đạo cấp có thể xảy ra trước vài ngày hoặc đi kèm các triệu chứng trên. • TPTNT: trụ BC • HC viêm: BC tăng chủ yếu N, CRP tăng

18. LÂM SÀNG • VIÊM ĐÀI BỂ THẬN CẤP • Bệnh cảnh không điển hình và nặng: người lớn tuổi, ĐTĐ, nghiện rượu, SDD, Ghép thận. • Nặng: chóang NT, tắc nghẽn, Abces thận, ĐTĐ, suy giảm miễn dịch, thận độc nhất.

19. LÂM SÀNG VIÊM ĐÀI BỂ THẬN MÃN • NTT tái phát nhiều lần • Triệu chứng của suy thận mãn

20. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU- TPTNT • QUE NHÚNG (DIPSTICK) • Leucocyte esterase: ° Esterase được giải phóng từ những tế bào BC được ly giải trong nước tiểu. ° Bình thường: âm tính ° Bất thường: 25 – 500/μL gặp trong nhiễm trùng tiểu, các trường hợp viêm không nhiễm (viêm cầu thận cấp, viêm ống thận mô kẽ, sỏi niệu…) ° Dương tính giả: dịch âm đạo ° Âm tính giả: Nồng độ cao Albumin, Ascorbic acid, glucose, tetracycline, cephalexin, cephalothin, hoặc lượng lớn oxalic acid có thể ức chế phản ứng này.

21. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU- TPTNT • Nitrite ° Cơ chế: vi trùng Gr – đường ruột biến nitrate thành nitrite ° Dương tính: khả năng nhiễm trùng tiểu ° Dương tính giả: ° Âm tính giả: chế độ ăn ít nitrate, dùng thuốc lợi tiểu, pH NT acide, nước tiểu trong BQ dưới 4h, VK không có men nitrate reductase…… • LƯU Ý • Nếu cả leucocyte esterase và nitrite dương tính thì khả năng nhiễm trùng tiểu càng cao • Tuy nhiên nếu cả hai âm tính không có nghĩa lọai trừ

22. XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU- TPTNT • SOI TƯƠI NT • BC, Tb mủ • Nhuộm Gram • CẤY NT và làm KSĐ • - Là XN quuyết định chẩn đóan và có tính hướng dẫn ĐT.

23. CHỈ ĐỊNH CẤY NT • Có triệu chứng cơ năng và thực thể của nhiễm trùng tiểu. • Theo dõi kết quả điều trị của nhiễm trùng tiểu. • Khi rút thông tiểu lưu. • Tầm sóat nhiễm trùng tiểu không triệu chứng ở phụ nữ có thai. • Trước khi tiến hành các thủ thuật trên bệnh nhân có bệnh thận tắc nghẽn

24. CÁC BIỆN PHÁP LẤY NT • Để giảm khả năng dây nhiễm VT từ ngòai vào, phải XN nước tiểu trong vòng 1 giờ sau khi lấy mẫu: • Lấy nước tiểu giữa dòng • Thông tiểu • Chọc hút bằng kim vô trùng qua BQ trên xương mu • Chọc hút kim vô trùng qua hệ thống ống thông tiểu kín. • Trước và sau khi xoa nắn TLT để chẩn đóan tiểu VK từ TLT

25. CHẨN ĐÓAN NTT THEO PHƯƠNG PHÁP LẤY NT

26. CẤY NT • Âm tính giả: NT lõang quá, acide quá, độ TT hoặc nồng độ urê quá cao, có sử dụng KS trước, dây thuốc sát khuẩn, NTT do các VK không phát triển trên môi trường cấy thông thường. • Dương tính giả: diphtheroids, lactobacillus, streptococci tiêu huyết α.

27. CÁC XN KHÁC • Cấy máu. • Chức năng thận • Công thức máu, CRP

28. HÌNH ẢNH HỌC MỤC ĐÍCH ° Phát hiện yếu tố nguy cơ gây nhiễm trùng tiểu. ° Phát hiện biến chứng của nhiễm trùng tiểu. • CHỈ ĐỊNH • Nam NTT lần đầu. • NTT phức tạp hoặc có NT huyết đi kèm. • Nghi ngờ có tắc nghẽn hoặc sỏi đường niệu. • Tiểu máu sau nhiễm trùng tiểu.. • Không đáp ứng với điều trị KS thích hợp. • NTT tái phát.

29. HÌNH ẢNH HỌC CÁC XN HÌNH ẢNH ° Siêu âm bụng. ° XQ bộ niệu không sửa sọan ° XQ bộ niệu có chích cản quang qua đường tĩnh mạch. ° CT- Scan bộ niệu. ° Scanner bộ niệu có cản quang (UROSCAN). ° XQ bàng quang niệu quản ngược dòng. ° Soi bàng quang. .

30. Hình ảnh siêu âm Viêm đài bể thận cấp: Thận tăng kích thước, có những vùng giảm âm, phân biệt vỏ tủy không rõ, dãn nhẹ đài bể thận hoặc NQ, ứ nước thận chức năng, về bình thường sau 3-6 tuần.

31. Hình ảnh CT Scanner có cản quang Viêm đài bể thận cấp: vùng giảm âm giả u ở thận T (hình A), và hình tia ở cực trên thận T (hình B)

32. CT Scanner có cản quang viêm đài bể thận cấp: bắt quang không đều, tụ dịch khoang quanh thận, dày mạc nối Gerota.

33. HÌNH ẢNH HỌC Hình ảnh trào ngược mức độ nặng (Grade 4)

34. HÌNH ẢNH HỌC XQ bộ niệu có cản quang, hình ảnh tắc nghẽ niệu quản.

35. HÌNH ẢNH HỌC Hình ảnh siêu âm. Hình A: Nước tiểu tồn lưu trong BQ sau khi tiểu xong. Hình B: TLT to, đồng nhất.

36. HÌNH ẢNH HỌC Hình ảnh CT Scanner vùng chậu. Hình A: Nước tiểu tồn lưu trong BQ sau khi tiểu xong. Hình B: TLT to, đồng nhất.

37. CHẨN ĐÓAN • Dựa vào triệu chứng lâm sàng • Tiểu Bạch cầu, tiểu mủ • Tiểu vi khuẩn

38. CHẨN ĐÓAN • Nhiễm trùng tiểu có triệu chứng hay không triệu chứng ? • Vị trí của nhiễm trùng tiểu : đài bể thận, bàng quang, niệu đạo, tiền liệt tuyến ? • Nhiễm trùng tiểu cấp hay mạn, tái phát hay tái nhiễm ? • Các yếu tố phức tạp, cơ địa đặc biệt ? • Biến chứng ?

39. CHẨN ĐÓAN PHÂN BIỆT • Phân biệt các nguyên nhân gây tiểu buốt gắt không do nhiễm trùng tiểu • Phân biệt các nguyên nhân gây đau lưng • Phân biệt các nguyên nhân gây tiểu bạch cầu, trụ bạch cầu

40. BIẾN CHỨNG • Nhiễm trùng huyết • Abces thận hoặc Abces quanh thận • Họai tử gai thận • Viêm BQ sinh hơi và viêm đài bể thận sinh hơi.

41. BIẾN CHỨNG NHIỄM TRÙNG HUYẾT • Thường gặp VK Gr (-), ở các cơ địa: • Được thực hiện các thủ thuật trên đường tiểu. • Abcès thận • Có bệnh thận tắc nghẽn hoặc suy giảm miễn dịch. - Các t/c NTH có thể che lấp t/c đường niệu.

42. BIẾN CHỨNG ABCES THẬN VÀ QUANH THẬN • Sốt, ớn lạnh, rối lọan tiêu hóa, đau lưng. • Rung thận + • HC niệu đạo cấp. • VĐBTC không đáp ứng ĐT sau 72 giờ. • Chẩn đóan bằng Siêu âm hoặc CT Scanner

43. A: Abcès thận P, hình ảnh giảm đậm độ thận P lan ra khoang quanh thận. B: nằm nghiêng để dẫn lưu mủ.

44. Viêm đài bể thận sinh hơi. A. CT Scan không cản quang, B có cản quang cho thấy hơi trong nhu mô thận và lan ra khỏang quanh thận.

45. BIẾN CHỨNG HỌAI TỬ GAI THẬN • trên cơ địa đái tháo đường, viêm thận kẽ mạn, bệnh hồng cầu hình liềm, sau ghép thận. • Giống viêm ĐBT cấp, nhưng không đáp ứng ĐT, dẫn đến suy thận cấp. • Chẩn đóan: SA, Chụp CQ bể thận ngược dòng.

46. BIẾN CHỨNG VIÊM BQ SINH HƠI VÀ VIÊM ĐÀI BỂ THẬN SINH HƠI • Thường gặp trên cơ địa đái tháo đường. • họai tử chủ mô và sinh hơi tích tụ trong thận hoặc quanh thận . • thường gặp như E. coli, Klebsiella, Proteus, 20% có nhiễm trùng đa khuẩn . • Ở BQ, thường gặp E. Coli, Clostridium Perfringens. • Chẩn đóan bằng siêu âm hoặc CT Scanner.

47. NGUYÊN TẮC ĐIỀU TRỊ Chọn lựa KS dựa trên: - Tính nhạy cảm của VK - Sức đề kháng của BN - Kháng sinh thải được qua thận, tập trung tiền liệt tuyến - Ít độc, rẻ tiền - Điều trị cho bạn tình

48. NGUYÊN TẮC ĐIỀU TRỊ Thời gian điều trị: - Bệnh cảnh lâm sàng - cơ địa bệnh nhân - Tái phát hay tái nhiễm