عنوان دوره :

1. عنوان دوره: شناسايي و ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي/ريسك هاي ايمني و بهداشتي

2. فهرست • مروری بر تعاریف • آشنایی با فرآیند شناسایی و ارزیابی ریسک • آشنایی با متدهای ارزیابی و تشریح روش FMEA • کارگاه عملي

3. تعاريف قابل کاربرد در مديريت ريسک 1 - خطر ( Hazard ) منبع، وضعیت یا فعالیت دارای آسیب بالقوه به شکل جراحت یا بیماری، يا تركيبي از آنها.مثل وسيله نقليه اي كه در جاده حركتمي كند، داربست، حمل باردستي و .... 2 - بيماري شغلي ( Ill- health ) شرایط نامناسب قابل شناسایی جسمی یا روحی که ناشی از فعالیت کاری یا شرایط مرتبط با کار بوده و یا در اثرآن بوجود میآید.

4. تعاريف قابل کاربرد در مديريت ريسک 3- شبه حادثه NEAR-MISS)) به اتفاقي كه در آن هيچگونه بيماري، جراحت، خرابي و يا زياني حادث نشده باشد، قريب الوقوع ياNEAR-MISS گفته مي شود. 4 – ارزيابي ريسك/مخاطره سنجي( (Risk assessment فرايند ارزيابي مخاطرات/ريسك هاي ناشي از خطرات، با توجه به كفايت هر گونه كنترل هاي موجود وتصميم گيري در خصوص اينكه آيا ريسك ها قابل قبول است يا خير. 5 -مخاطره قابل قبول مخاطره ای که به سطحی کاهش یافته باشد که با توجه به مقررات قانونی و خط مشی ایمنی و بهداشت شغلی برای سازمان قابل تحمل باشد. 6- ريسك ( Risk ) به احتمال بوجود آمدن آسيب و صدمه از يك خطر معين، ريسك گويند.در واقع به شانس يا احتمال اينكه كسي از خطر آسيب بيند يا اموالي دچار صدمه گردد ريسك اطلاق مي گردد. مثال: رانندگي در جاده،آسيب ديدن كمر در اثر بلند كردن بار، كار كردن روي داربست در ارتفاع و....

5. الزام استاندارد : بند 4-3-1جنبه هاي زيست محيطي/ ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي سازمان بايد روش اجرايي براي شناسايي جنبه هاي زيست محيطي /ريسك هاي ايمني و بهداشت حرفه اي فعاليت ها ، محصولات يا خدمات خود كه مي تواند آنها را كنترل كند و بتوان انتظار داشت كه برآنها تاثير گذار باشد، به منظور تعيين آن جنبه ها/ريسك هايي كه پيامدهاي بارزي داشته يا مي توانند داشته باشند ايجاد نموده و برقرار نگهدارد. سازمان بايد اطمينان حاصل نمايد كه اين پيامدهاي بارز در تعيين اهداف كلان منظور شده است . جنبه ها/ريسك هاي مذكور سالي يكبار توسط ( گروههاي اجرايي ) مورد بازنگري قرار گرفته و در صورت تغيير در قوانين و يا اضافه شدن فعاليتهاي جديد به روز آوري گردد.

6. برخي از تكنيك هاي شناسايي و ارزيابي خطرات / جنبه ها 1ـ تجزيه و تحليل مقدماتي خطرات (PHA)(Pre HazardAnalysis) 2ـ تجزيه و تحليل ايمني شغل (JSA)(AnalysisSafetyJob) 3ـ تجزيه و تحليل وخامت عوامل شكست(FMEA) (Failure Mode and Effects Analysis) 4ـ تجزيه و تحليل درخت خطا(FTA)(Falt Tree Analysis) 5ـ نظارت مديريت و تجزيه و تحليل درخت ريسك (MORT) (Management Oversight and Risk Tree) 6ـ مطالعه و عملیات خطر(HAZOP)(Hazard and Operatin)

7. متدولوژي ارزيابي مخاطرات تاريخچه: تكنيكي است كه براي اولين بار در ارتش آمريكا مورد استفاده قرار گرفته است . استانداردهاي نظامي mil-p-1629 با عنوان (روش آناليز عيب تاثيرات مربوط و ميزان اهميت آن) در نهم نوامبر 1949 انتشار يافت . اولين كاربرد رسمي اين تجزيه تحليل تحت عنوان FMEA در صنعت هوا فضاي ايالات متحده امريكا استفاده شد . در حال حاضر از اين تكنيك براي شناسايي عوامل شكست و يا خطا در صنايع خودرو سازي در در مرحله اصلي طراحي و ساخت (مونتا‍ژ) استفاده مي گردد.

8. متد ارزيابي FMEA: يكي ديگر از روش هاي ارزيابي ريسك ايمني و بهداشت حرفه اي/جنبه هاي زيست محيطي و نهايتا ارزيابي و اولويت بندي آنها استفاده از تكنيك FMEA مي باشد. FMEA يك تكنيك مهندسي است كه جهت شناسايي و کاهش ویا حذف خطاها و عوامل وقوع اشكالات بالقوه و بالفعل در سيستم هاي مديريتي مورد استفاده قرار مي گيرد . در اين تكنيك خطا/ريسك بالقوه و بالفعل تشخيص داده شده، علل بروز خطا و آثار ناشي از آن تعيين و بر اساس عدد اولويت ريسك، اولويت بندي مي گردد. مزايایFMEA • يک ابزار پيشگيری از خطرات است . • يک روش مناسب کمی برای ارزيابی ريسک است . • یک روش مطمئن برای پیش بینی مشکلات و موثرترين و کم هزينه ترين راه حل های پيشگيری است.

9. 1 شناسایی فرآیندها/ فعالیت ها 2 تعيين خطرات /جنبهها در هر مرحله 3 تعيين “آثار/پيامد” هر خطر/جنبه 4 امتيازدهي (تعيين شدت، احتمال، تشخيص) 5 محاسبه RPNاولويت‌بندي 6 تعیین اقدامات کنترلی/ اصلاحي لازم فرآيندهاي شناسایی و ارزيابي ريسك/جنبه

11. 1- شناساییفرایندها/ فعاليت هاي اصلي مربوط به واحدهای مرتبط با سیستم مدیریت یکپارچه، 2- منبع اثر که بصورت بالقوه یا بالفعل، پیامد/اثرات مربوطه را باعث شود،

13. عواملزيان آورمحيط كار 3-تعيين جنبه ها/ریسک های مرتبط با هر فعالیت، 1 - عوامل فيزيكي : سرو صدا، ارتعاش، گرما، سرما، روشنايي، فشار، پرتوها، ... 2 - عوامل شيميايي : كه منجر به بيماري ها و يا مسموميتهاي شغلي ميشود 3 - عوامل زيست محيطي : ويروسها، باكتريها، انگلها، قارچها ، ... 4 - عوامل ارگونوميكي : وضعيت نامطلوب بدن هنگام كار، عدم تناسب جسماني و رواني بين انسان و كار 5 – عوامل مكانيكي: لغزش/افتادن روي سطح، سقوط از ارتفاع، خطرات وسايل نقليه 6 – عوامل روانی یا استرس: تماس با بیمار

15. 4-تعيين پيامد و اثرات جنبه/ریسک با توجه به اطلاعات موجود،

17. 4- تعیین وضعيت جنبه/ریسک( نرمال، Emergency ,Abnormal ) با توجه به نحوه بروز آن عادي : جنبه ها/ریسک ايجاد شده حاصل از فعاليت نرمال فرايند، غير عادي : جنبه ها/ریسک ايجاد شده بر اثر حالت غير عادي نظير خرابي سيستم و يا نحوه عملكرد نامناسب فرايند، اضطراري : جنبه ها/ریسک ايجاد شده بر اثر وقوع حوادث، سوانح و شرايط اضطراري،

19. 6-امتیاز دهی به هر جنبه/ریسک شناسایی شده متناسب با متدولوژی مربوطه،

21. متد ارزيابي FMEA براي ريسك هاي ايمني و بهداشت • شدت اثر( Severity ) : • بررسي وضعيت قانوني، شدت خسارت (مالي، پرسنلي و تجهيزاتي) و دامنه اثر خطر. • احتمال وقوع( Probability of Occurrence ) : • تعداد دفعات تكرار يا دوره تكرار ريسك • احتمال تشخیص/كشف (Detection) : • امکان تشخیص یک خطر و حادثه ناشی از آن • درجه ريسك(Risk Degree): • تركيب يا تابعي از احتمال وقوع، شدت اثر و تشخیص يك اتفاق يا رويداد

22. احتمال وقوع يا تكرار آن : تعداد دفعات رخ دادن يك جنبه/ریسک و يا احتمال وقوع آن كه تاثير مستقيم بر ميزان تاثير پذيري در محيط زيست و یا سلامت کارکنان و سایر افراد مرتبط دارد، احتمال وقوع را مشخص مي كند.

23. شدت و ميزان پيامد : اين فاكتور در ارزیابی ریسک های ایمنی و بهداشت متناسب با وسعت پیامد و تاثیر بر سلامتی افراد طبق جدول ذيل امتياز بندي مي گردند.

24. احتمال تشخيص /كشف : این پارامتر قابليت كنترل جنبه هاي زيست محيطي/ ریسک های ایمنی و بهداشتی را در سازمان متناسب با امکانات موجود و نهايتاً احتمال تشخیص یک خطر و اثر آن را در یک فعالیت یا خدمت نشان می دهد.

25. ادامه- نحوه تكميل فرم شناسايي و ارزيابي جنبه ها/ ریسکها به این ترتیب عدد RPN يا عدد اولويت ريسك (Risk Priority Number) مربوط به ریسک ها /جنبه ها عددي بين 1 تا 60خواهد بود، که بر اساس وضعيت كنوني سازمان، قوانين و الزامات، شكايات احتمالي طرف هاي ذينفع و ... عدد RPN برای هر یک جداگانه محاسبه مي گردد . احتمال * تشخیص * شدت = عدد اولويت ريسك به این ترتیب در ستون آخر (تحت عنوان حدود/معیار) مطابق با حد تعیین شده وضعیت های بحرانی، جدی، متوسط، ضعیف بر اساس اعداد ذیل قید خواهد شد.

26. نحوه تكميل فرم شناسايي و ارزيابي جنبه ها/ ریسکها 7- تعیین اقدامات کنترلی متناسب با عدد ریسک/RPN 8- تعیین الزامات قانونی مرتبط

28. اقدامات كنترلي كنترل ها بايستي با در نظر گرفتن موارد ذيل انتخاب گردند: • حذف خطرات در صورت امكان يا مقابله با ريسك در منبع(استفاده یا جایگزینی تجهیزات/ محیط ايمن) • اگر حذف امكان پذير نباشد بايستي در جهت كاهش ريسك سعي نمود(استفاده از وسايل برقي با ولتاژ پائين) • تا جايي كه ممكن است بايستي كار را با فرد تطبيق داد(در نظر گرفتن توانايي هاي رواني و جسمي افراد) • به كار گيري پيشرفت هاي فني جهت بهبود كنترل ها یا استفاده از سیستم های هشداردهنده • تدوین و ابلاغ دستورالعمل های کاری و نظارت بر اجرای آن ها • و ... قبول لوازم حفاظت فردي تنها به عنوان آخرين راه حل پس از اينكه همه گزينه هاي كنترلي ديگر در نظر گرفته شدند.