PARK ORUŃSKI

1. PARK ORUŃSKI Kurs dla kandydatów na przewodnków po Trójmieście 2012/2013 przedmiot: geografia wykonanie:Barbara Pędzich

2. Jeden z najcenniejszych zachowanych dawnych parków gdańskich, położony nad Potokiem Oruńskim w dzielnicy administracyjnej Orunia- Św. Wojciech – Lipce, dokładniej na Orunii, przy ul. Nowiny.Powierzchnia: 11 ha. Należy do 3 największych założeń parkowych w Gdańsku, większy jest jedynie Park Oliwski ( trzeci z parków: Ogród Królewski – dawna rezydencja Zachariasza Zappio). Zródło: J. Samp; Gdańskie dzielnice, Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005

3. HISTORIA PARKU • XVI w. - założenia ogordowe wraz z dworkiem myśliwskim na planach Friedricha Berndta – na wysokości dzisiejszego parku, właścicielem jest gdański rajca Michael Kerl. • XVII w. właścicielem zostaje Bartłomiej Schachmann, rezydencja nabiera kształt typowego przydworskiego założenia parkowego, powstaje uklad hydrograficzny: stawy, strumienie, wodospady. • Za czasów kolejengo właściciela Jana Czirenbera wg. opisów Charles’a Ogiera rezydencja była miejscem spotkań ówczesnej elity, park był zaś wielką atrakcją: bogaty drzewostan, kaskady wodne i stawy, studzienki z fontannami, labirynty z krzewów, łabędzie i inne ptactwo ogrodowe, tarsy , dróżki, na stokach wzgórz znajdowały się winnice. • Koniec XVII w.„złote czasy” rezydencji – właścicielem zostaje armator gdański Albrecht Groddeck, w 1698 roku gościł króla Polski Augusta II Mocnego. Pojawiają się elementy stylu krajobrazowego: punkty widokowe na wzgórzach: pagórki łąki, sady, aleje, Potok Oruński, stawy. • 1780 rok całość przechodzi w ręce Gotfryda Reyger’a, pojawia się ogród botaniczny z roślinnością śródziemnomorską i tropikalną. • 1803 rok rezydencję nabywa Edward Solly właściciel jednego z domów handlowych w Gdańsku: Solny & Gibsone.

4. 1807 rok Gdańsk zajmują wojska napoleońskie, Solny jest zmuszony opuścić posiadłość. W roku 1813 podczas wycofywania się wojsk francuskich park uległ zniszczeniu. • 1814 na publicznej licytacji posiadłość wykupuje zamożny armator i kupiec Fryderyk August Hoene, odbudował pałacyk , w takiej formie jaką z niewielkimi zmianami możemy podziwiać dzisiaj, próbował zrekonstruować zniszczony park, m. in. posadził aleję lipową. Zachowały się plany posiadłości Hojnego, sporządzony ok. 1860 roku, który jest cenny źródłem informacji na temat ówczesnego wyglądu obiektu,. Wynika niego, że na terenie parku znajdował się m.in.: sad, ogród warzywny, szkółka drzew. • Po śmierci Hoene’go całość odziedziczyła jego córka Emilia, która w swoim testamencie zapisała posiadłość miastu z zastrzeżeniem, by nie urządzać w niej restauracji. Miasto wykorzystało cenny nabytek, w którym urządzono popularne miejsce rekreacji i rozrywek Gdańszczan.

5. Zródło: J. Samp; Gdańskie dzielnice, Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005

6. PARK ORUŃSKI DZISIAJ GÓRA PIĘCIU BRACI ( 41 m. n.p.m.) GÓRA ŁEZ GLINIANA GÓRA Źródło: http://www.panoramio.com/photo/, z dnia 11.01.2013

7. LODOWNIA z XVII w. na Górze Pięciu Braci Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Lodownia_Park_Orunski.JPG&filetimestamp=20070505185531 , z dnia 11.01.2013

8. ALEJA 40 LIP Źródło: http://galeria.trojmiasto.pl/park-Orunski-374137.html?id_g=0&pozycja=89 , z dnia 11.01.2013

9. STAW NIŻSZY Źródło: http://www.mmtrojmiasto.pl/photo/1590618/Jesie%C5%84+w+Parku+Oru%C5%84skim#photoBrowsing , z dnia 11.01.2013 STAW WYŻSZY Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Wy%C5%BCszy_Staw2.jpg , z dnia 11.01.2013

10. STRUMIEŃ między stawami Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Park_Oru%C5%84ski.JPG, z dnia 11.01.2013

11. DWOREK ORUŃSKI( obecnie w budynku mieści się przedszkole) Źródło: http://galeria.mojeosiedle.pl/album_page.php?pic_id=14639 , z dnia 11.01.2013

12. W Parku Oruńskim znajduje się siedziba Narodowego Centrum Kultury Tatarów RP. W 2010 roku pomiędzy górnym a dolnym stawem odsłonięto pierwszy w Polsce Pomnik Tatara RP. W uroczystości wziął udział prezydent Bronisław Komorowski. Źródło: http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Prezydent-Komorowski-odsloni-pomnik-Tatara-RP-i-odbierze-medal-Gwiazdy-Orientu-n43436.html, z dnia 11.01.2013

13. Park Oruński stanowi część zespołu przyrodniczo – krajobrazowego „Dolina Potoku Oruńskiego”, którego podstawą ochrony jest zachowanie unikatowego charakteru doliny erozyjnej, utrzymanie w niezmienionej formie takich elementów jak ciek wodny, zbocza po dawnej uprawie rolniczej i specyficznej szaty roślinnej. Źródło: http://www.gdansk.pl/nasze-miasto,314,835.html ,z dnia 06.11.2012 Na jednym ze zboczy utworzony został użytek ekologiczny „Murawy kserotermiczne” w celu ochrony nieleśnej roślinności kserotermicznej, czyli ciepłolubnej, która należy do rzadkich elementów szaty roślinnej Pomorza.

14. POTOK ORUŃSKI • Źródło: połączenie kilku strumyków na granicy Szadółek i Rębowa na wysokości ok. 110 m n.p.m., płynie między Szadółkami a Zakoniczynem, następnie przez Łostowice • W końcowym odcinku zasila stawy Parku Oruńskiego; uchodzi do Kanału Radunii przy ul. Raduńskiej • Zasilany jest Potokiem Kozackim i Potokiem Kowalskim • Długość: 7,5 km. • W 1933 roku przy ul. Żuławskiej odkryto łodzie datowane na XI – XII w., co wskazuje że Potok Oruński był w tym czasie żeglowany ( znalezisko znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku) Źródło:http://www.mmtrojmiasto.pl/photo/1186338/Jesienny+Potok+Oru%C5%84ski, z dnia 11.01.2013

15. BIBLIOGRAFIA • J. Samp: Gdańskie dzielnice: Orunia, Stare Szkoty i Lipce, Wydawnictwo Oskar, Gdańsk 2005 • J. Samp: Orunia, Zrzeszenie Kaszubsko – Pomorskie, Zarząd Główny, Gdańsk 1992 • J. Samp: Miasto tysiąca tajemnic, Marpress, Gdansk 2005 • J. Mykowski, B. Śliwiński: Encyklopedia Gdańska, Fundacja Gdańska, Gdańsk 2012 • http://www.bip.gdansk.pl/nasze-miasto,314,834.html , z dnia 06.11.2012 • http://www.gdansk.pl/nasze-miasto,314,835.html, z dnia 06.11.2012