Życie bez sztuki, to życie jałowe i brutalne H.READ

1. Życie bez sztuki, to życie jałowe i brutalne H.READ Autorka projektu: Dominika Pietraszewska

2. ROK Z WYSPIAŃSKIM PROJEKT EDUKACYJNY DLA UCZNIÓW KLAS IV I V SZKOŁY PODSTAWOWEJ

3. Spis treści • Wprowadzenie • Uzasadnienie wyboru tematu projektu • Kilka słów o wychowaniu estetycznym • Cele projektu • Warunki przeprowadzenia projektu • Procedura osiągnięcia celów • Oczekiwane osiągnięcia ucznia • Realizowane tematy (bloki tematyczne) • Treści edukacyjne • Ewaluacja projektu • Bibliografia

4. Wprowadzenie • Wykorzystując metodę projektu, tworzę sytuację, w której uczniowie – na podstawie samodzielnych doświadczeń – pogłębiają swą wiedzę, rozwijają swoje zainteresowania, zdobywają i doskonalą umiejętności. Bazując na tej tezie, pragnę zainteresować uczniów życiem i twórczością Stanisława Wyspiańskiego.

5. Projekt jest realizowany również w celu rozwinięcia umiejętności społecznych, z naciskiem na relacje w grupie. Relacje z rówieśnikami - podczas uczenia się czy rozwiązywania problemów - pełnią funkcję stymulatora rozwoju emocjonalnego, poznawczego, społecznego, moralnego, a nawet związanego ze sferą wykonawczą (Deptuła,1997). Pozwala to na ukształtowanie się u dzieci „sfery najbliższego rozwoju”.

6. Pracując w grupie dzieci uczą się wykonywać to, czego same nie byłyby jeszcze w stanie zrobić, z uwagi na zbyt słaby rozwój poznawczy czy emocjonalno - społeczny. Jednocześnie w takich warunkach niezwykle łatwo występuje transfer nowo nabytych umiejętności na te, które znajdują się w sferze najbliższego rozwoju (Belmont, 1998).

7. Uzasadnienie tematu projektu • Kontakt ze sztuką jest ważnym sposobem rozwoju wrażliwości estetycznej i moralnej. Wraz z tymi dyspozycjami kształtuje się także wyobraźnia, która pomaga w aktywnym i twórczym podejściu do życia. System edukacji może wykorzystać dwie drogi prowadzące do rozwoju wyobraźni przez sztukę, są to: bezpośredni kontakt z wartościami dzieła i własna działalność artystyczna ( J. Górniewicz,1989)

8. Nauczanie język polskiego jest związane nie tylko z łączeniem wiedzy, czyli treści i materiału dydaktycznego, ale powinno wychodzić od filozofii holistycznej, która traktuje człowieka jako całość. • Ten właśnie humanistyczny aspekt każe nam zwrócić się ku wychowaniu przez sztukę. • W Polsce idee wychowania przez sztukę upowszechniła Irena Wojnar, przybliżając teorię Herberta Reada, światowej sławy pedagoga i twórcy teorii wychowania przez sztukę. Ponadto na temat wychowania estetycznego wypowiadali się Stefan Szuman, Maria i Tadeusz Gołaszewscy, Wiesław Karolak.

9. W pracach dotyczących teorii literatury przejawia się wciąż kwestia przeżyć estetycznych w życiu człowieka. Pisali o tym Roman Ingarden, Roman Jacobson, Jan Mukarovski. Ich teorie promienieją na dziedzinę badań nad tekstem literackim dla dzieci i są rozwijane w pracach takich literaturoznawców, jak: Jerzy Cieślikowski, Krystyna Kuliczkowska, Irena Słońska, Gertruda Skotnicka, Jolanta Ługowska, Krystyna Heska-Kwaśniewska, Joanna Papuzińska, Alicja Baluch, Ryszard Waksmund.

10. Herbert Read, odwołując się do myśli Platona i dzieł Fryderyka Schillera, wysunął tezę, która mówi, iż sztuka powinna być podstawą wychowania (H. Read, 1976) • Uważał, że sztuka to mechanizm, który kieruje życiem. Jeśli go zabraknie, nastąpi utrata równowagi i zapanuje społeczny i duchowy chaos. Może mu zapobiec koncepcja wychowania estetycznego, które w szerokim sensie oznacza zintegrowanie osobowości, odbywające się dzięki stymulującemu działaniu sztuki.

11. Wychowanie estetyczne konkretyzuje się w postaci wychowania plastycznego, muzycznego, teatralnego, literackiego, filmowego itp. (A. Ungeheuer-Gołąb,2007) • Read w sztuce widział nowe nadzieje na ludzkość; ze sztuką wiązał urzeczywistnienie pełnej samorealizacji człowieka, przezwyciężenie jego alienacji, sztuce przypisywał władzę moralnego odrodzenia ludzkości (I. Wojnar, 1965)

12. Dlaczego Stanisław Wyspiański? • Wybór Stanisława Wyspiańskiego na osobę, której twórczość będzie tematem projektu, był podyktowany przede wszystkim tym, że jego działalność artystyczna jest jednym z najbardziej niezwykłych zjawisk w dziejach kultury naszego kraju. Uważam, że warto zapoznać uczniów z tak wybitną postacią. • Istotne było również to, iż był twórcą działającym na wielu polach kultury, co pozwoli podczas zajęć związanych z jego osobą zapoznać dzieci z wielopłaszczyznowością sztuki. Był autorem wspaniałych prac malarskich, witraży, dekoracji teatralnych, dzieł literackich.

13. Cel główny projektu • Zapoznanie uczniów z twórczością Stanisława Wyspiańskiego oraz uwrażliwienie na wartość i bogactwo sztuki w oparciu o jego dzieła

14. Cele szczegółowe • kształtowanie w dziecku postawy estetycznej, • wzbogacenie języka dziecka o słownictwo związane z dziedziną sztuki, • zainteresowanie uczniów dziełami młodopolskiego twórcy, • przekazanie podstawowych informacji o działalności Stanisława Wyspiańskiego,

15. przedstawienie częściowego dorobku artysty oraz miejsc, które są z nim związane (Rydlówka, kościół Franciszkanów, Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w Kamienicy Szołayskich) – prezentacja multimedialna, • zaprojektowanie i stworzenie własnego witrażu, • zaprojektowanie afisza teatralnego,

16. Warunki przeprowadzenia projektu • Treści danego programu przeznaczone są do realizacji w drugim etapie edukacyjnym, a mogą być realizowane w różny sposób: zajęcia mogą być skondensowane w ciągu jednego miesiąc lub rozłożone na cały rok szkolny (jak w przypadku mojej pracy z uczniami). • Materiał jest realizowany podczas zajęć koła kulturoznawczego oraz lekcji języka polskiego w klasach: 4 „b”, 4 „c” oraz 5”a”. Zajęcia odbywają się na terenie szkoły ( zajęcia j. polskiego, koła dla klas 4 oraz zajęć kulturoznawczych) i poza nią (koło kulturoznawcze- II semestr). • Tematy zostały podzielone na bloki tematyczne.

17. Procedury osiągania celów • W osiąganiu celów programu zastosowano różne metody i formy pracy z uczniem. Szczególny nacisk położono na aktywne sposoby nauczania: • przekład intersemiotyczny, • wykonywanie prac plastycznych, • wycieczki, • preferowaną formą pracy na zajęciach będzie praca grupach. Ze względu na możliwość odczucia sukcesu u poszczególnych uczniów zastosujemy również pracę indywidualną (przede wszystkim podczas pisania form wypowiedzi) i zbiorową.

18. Wiedza • wie, jakie są zasady pisania: opisu obrazu i krajobrazu oraz opowiadania z dialogiem, • posiada podstawowe informacje na temat Stanisława Wyspiańskiego, • wie, jak wielkie znaczenie ma Wyspiański dla kultury Krakowa i Polski, • zna charakterystyczne pojęcia dla sztuki (np. malarstwo, szkic, projekt, witraż, portret, kompozycja dzieła ) • zna pojęcia związane z warsztatem malarskim: farby olejne, akwarelowe, płótno malarskie, zaprawa, paleta, różne rodzaje pędzli, sztaluga; terminy związane z sztuką sakralną: ołtarz główny, sklepienie, witraż, polichromia,

19. wie z czego i jak powstaje witraż, • zna pojęcia związane z teatrem: scena, widownia, kuluary, dekoracje, rekwizyt, kostiumy, garderoba, reżyser, operator dźwięku i oświetlenia, scenariusz, adaptacja, sufler, afisz, antrakt. • Posiada podstawowe informacje na temat dzieła dramatycznego (didaskalia, podział na akty i sceny, tragedia, komedia).

20. Umiejętności • wzbogaca słownictwo dotyczące różnorakich dziedzin sztuki ( malarstwo, sztuka ludowa, teatr, sztuka sakralna, witraż) • wymienia najważniejsze fakty z życia krakowskiego twórcy-Stanisława Wyspiańskiego (miejsce urodzenia, wychowawcy, sposoby malarskie, inspiracje), • czyta tekst ze zrozumieniem, • zmienia tekst napisany prozą na tekst dramatyczny, • potrafi wykonać afisz teatralny.

21. Postawy • pisze teksty: opis, opowiadanie, scenariusz do przedstawienia na podstawie opowiadania z dialogiem, • rozpoznaje sztukę ludową i wypowiada się na jej temat, • współpracuje w grupie rówieśniczej, • bierze udział w rozmowie na temat wartości danych wytworów sztuki, • przejawia wrażliwość estetyczną, • ma potrzebę kontaktu z kulturą, • wypowiada swoje zdanie na temat walorów estetycznych danych dzieł, • zachowuje właściwe relacje w kontaktach międzyludzkich, • potrafi właściwie zachować się w miejscu publicznym (teatr),

22. Realizowane bloki tematyczne – koło kulturoznawcze Blok I • Przypomnienie informacji na temat Stanisława Wyspiańskiego, a przede wszystkim jego wpływu na kształt kultury polskiej na przełomie wieków • Wyspiańskiego inspiracje sztuką ludową • Wizyta w Muzeum Etnograficznym Blok II • Wizyta w kościele OO. Franciszkanów – prezentacja multimedialna (zwrócenie szczególnej uwagi na witraże) • Projektowanie i wykonanie witraży Blok III • Twórczość malarska Stanisława Wyspiańskiego (pejzaże) • Wizyta w Muzeum Narodowym w Warszawie • Wykonanie prac malarskich w oparciu o pejzaże zimowe Wyspiańskiego • Opis własnej twórczości ( w oparciu o wytyczne dotyczące opisu, z którymi uczniowie zapoznawali się w I semestrze).

23. Blok IV 1.Zapoznanie uczniów z tekstem opowiadania Mały Staś 2. Transformacja prozy na tekst dramatyczny Blok V • Co w teatrze piszczy? Zapoznanie ze słownictwem związanym ze sztuka teatralną (na podst. A. Kłakówna, K. Wiatr, Sztuki pisania, Wydawnictwo Esukacyjne 2006) • Zaprojektowanie i wykonanie afisza teatralnego do przedstawienia Mały Staś

24. Realizowane bloki tematyczne – język polski (klasa V a) Blok I • Wprowadzenie w postać i twórczość Stanisława Wyspiańskiego • Pejzaże Wyspiańskiego - analiza • Opis wybranego obrazu (schemat opisu – semetr I) Blok II 1.Zapoznanie uczniów z tekstem opowiadania Mały Staś 2. Transformacja prozy na tekst dramatyczny 3. Przypomnienie słownictwa związanego z teatrem (z zajęć dotyczących teatru) oraz wykonanie afisza do przedstawienia dotyczącego Stanisława Wyspiańskiego

25. Treści edukacyjne

26. 1. blokPierwsze spotkanie : • Uczniowie na zajęciach przypominają i wyszukują wiadomości dotyczących Stanisława Wyspiańskiego (miejsce urodzenia, rodzina, studia, działalność) oraz jego zdjęcia. Szczególną uwagę zwracamy na różnorodność dziedzin, którymi się zajmował.

27. Drugie spotkanie : • Na podstawie przyniesionych przez nauczyciela wytworów sztuki ludowej (haftowanych serwetek, glinianego dzbanka i miski, obrazów przedstawiających Świętą Rodzinę, św. Antoniego, św. Kingę, albumów ze sztuką ludową [przedstawiających zdobienia wnętrza domów, stroje ludowe itp.]) uczniowie wypisują, co składa się na sztukę ludową i jakie są jej charakterystyczne cechy.

28. Odnajdowanie w twórczości artysty elementów sztuki ludowej (motywy inspirowane światem przyrody: kwiaty polne, zboża, pióra pawie, koguty, gęsi; barwność: ciepłe, nasycone barwy: niebieski, żółty, czerwony, zielony); prostota i powtarzalność motywów. Do tego posłuży internet, albumy, pocztówki przedstawiające działalność twórczą Wyspiańskiego (nie tylko tę ludową). Zadaniem uczniów będzie wyszukanie dzieł inspirowanych daną sztuką i wskazanie jej cech.

29. Trzecie spotkanie • Odwiedziny Muzeum Etnograficznego - -skupienie uwagi dzieci na wyglądzie ówczesnej wsi oraz omówienie zwyczajów weselnych związanych z przełomem wieków (zwrócenie uwagi na motywy pojawiające się w twórczości Wyspiańskiego).

30. II.blokWitraż –pierwsze spotkanie • Zapoznanie z metodą powstawania witraży, materiałami, z których powstają witraże.

31. Szczególne zwrócenie uwagi na twórczość Stanisława Wyspiańskiego: witraż św. Franciszka w kościele OO. Franciszkanów w nawie głównej, zwrócenie uwagi na motywy florystyczne i kolorystykę oraz polichromię Matka Boża z Dzieciątkiem także w tej świątyni. (prezentacja multimedialna) • Zaakcentowanie udziału młodopolskiego artysty w renowacji kościoła i jego projekt (oparty na stylu ludowym), według którego odrestaurowano świątynię

32. Witraż– praca domowa (w grupach) • Tworzenie projektu swojego witrażu z wykorzystaniem farb witrażowych. • Wykonanie projektu witrażu. • Wykonanie witrażu - każda grupa realizuje swój witraż składający się z tylu elementów ilu jest członków grupy. Elementy powinny pasować do siebie kompozycyjnie i kolorystycznie.

33. III. BlokPierwsze spotkanie • Zapoznanie się z twórczością malarską Wyspiańskiego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na obrazy wykonane pastelami ( nie tylko obrazy z serii Macierzyństwo,ale także portrety dzieci i dzieło przedstawiające artystę z żoną) oraz projekty witraży do kościoła OO. Franciszkanów.

34. Drugie spotkanieWizyta w Muzeum Narodowym w Warszawie • Zwiedzanie części poświeconej twórczości St. Wyspiańskiego. Odnajdowanie w obrazach cech, o których mówiliśmy do tej pory

35. Wykonanie obrazu – praca domowa • Narysowanie kredkami pastelowymi obrazu inspirowanego malarstwem młodopolskiego artysty.

36. IV.blokPierwsze spotkanie • Czytanie opowiadania pt. Mały Staś, wymienianie cech opowiadania, zastanawianie się nad układem i zapisem tekstu (oddzielenie tekstu bohaterów i narratora, opisy wplatane w treść opowiadania) • Transformacja danej formy wypowiedzi na tekst dramatyczny (dokładny opis sceny, wyodrębnienie wypowiedzi bohaterów w postaci wypisywania imion przed wypowiedzią, podział na akty i sceny).

37. Drugie spotkanie • Wykonanie afisza teatralnego teatralnymi.

38. Klasa V:I. blok Pierwsze spotkanie • Przypomnienie i wyszukiwanie wiadomości dotyczących Stanisława Wyspiańskiego (miejsce urodzenia, rodzina, studia, działalność) oraz jego zdjęcia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na różnorodność dziedzin, którymi się zajmował.

39. Drugie spotkanie • Zapoznanie z twórczością malarską Wyspiańskiego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na pejzaże. • Przypomnienie informacji na temat opisu dzieł malarskich (lekcja dotycząca tego zagadnienia przeprowadzona przeze mnie na podstawie B. Surdej, A. Surdej, Pisanie nie jest trudne, Ćwiczenia redakcyjne dla klasy 5, WSiP 2009.

40. Trzecie spotkanie • Wykonanie opisu pejzażu zimowego (autorstwa St. Wyspiańskiego)- 2h lekcyjne.

41. II. BlokSpotkanie pierwsze • Czytanie opowiadania pt. Mały Staś, wymienianie cech opowiadania, zastanawianie się nad układem i zapisem tekstu (oddzielenie tekstu bohaterów i narratora, opisy wplatane w treść opowiadania) • Transformacja danej formy wypowiedzi na tekst dramatyczny (dokładny opis sceny, wyodrębnienie wypowiedzi bohaterów w postaci wypisywania imion przed wypowiedzią, podział na akty i sceny).

42. Spotkanie drugie • Wykonanie afisza teatralnego (na postawie przyniesionych przez nauczyciela afiszy teatralnych).

43. Ewaluacja programu W celu weryfikacji efektów naszego projektu zastosujemy: • Ewaluację kształtującą – prowadzoną w trakcie trwania projektu. Wyniki tej ewaluacji stanowić będą informację zwrotną dotyczącą prawidłowego przebiegu projektuoraz do wprowadzenia zmian w projekcie. • Ewaluację zbiorczą – dokonywaną na zakończenie realizacji projektu. Dostarcza ona informacji, które należy uwzględnić planując następne projekty edukacyjne. • Ewaluacja będzie prowadzona w formie słownej, dokonywanej na podstawie obserwacji interakcji między poszczególnymi uczestnikami grup zadaniowych, ich działań oraz wypowiedzi oraz pisemnej – wnioski do projektu, zawarte w sprawozdaniu z realizacji projektu.

44. Bibliografia • Baluch Alicja, Od form prostych do arcydzieł, Kraków 2008. • Baluch Alicja, Od ludus do agora, Kraków 2003. • Górniewicz J, Sztuka i wyobraźnia, Warszawa 1989. • Markow Dawn, Powell Anne, Twoje dziecko jest inteligentne. Jak poznać i rozwijac jego umysł, Warszawa 2006. • B. Harwas – Napierała, J. Trempała, Psychologia rozwoju człowieka – charakterystyka okresów życia, Warszawa 2004. • Plastyka w klasach początkowych, Bobrowska i in., Warszawa 1995. • Tatarkiewicz Władysław, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 1976. • Ungeheuer-Gołąb Alicja, Tekst poetycki w edukacji estetycznej dziecka, Rzeszów 2007. • Wybrane aspekty sztuki i edukacjiestetycznej, [red.] Jarosław Chaciński, Słupsk 2004. • Wychowanie przez sztukę, [red.] Irena Wojnar, Warszawa 1965.