تحقق پذيري معماري ايراني- اسلامي با تأکيد بر ايجاد هويت در شهرهاي جديد

1. به نام خداوند مهرآفرين تحقق پذيري معماري ايراني- اسلامي با تأکيد بر ايجاد هويت در شهرهاي جديد مديران طرح: مهندس عبدالحميد نقره کار دکـتر مـهران علي الـحسابي

2. نمودار شماره 1- تعریف اجمالی و کلی از معماری • از طریق علوم تجربی • (حواس + آزمایش های تکراری + استقراء عقل) مهندسی ساختمان معماری -از طریق علوم انسانی و وابسته به مکتب فکری و اعتقادی (از لطیف ترین و عمیق ترین علوم انسانی است) - با ایده ها و ایده آل های هنرمندان و مخاطبان سر و کار دارد. هنر ساختمان

3. 2- موضوع شناسي طولي در مباحث هنر و معماري

4. 3- تعریف هویت معماری و شهرسازی: - بازآفرینی و ساماندهی حکیمانه و عادلانه فضای زیست انسان ها، با عناصر طبیعی و مصنوعی. - متناسب با نیازهای مادی انسان ها و بسترسازی نیازهای روحی و سعادت آنها.

5. 1- کالبد معماري و شهرسازي بايد مبتني بر حکمت نظري اسلام يعني (حق مداري و واقعيت شناسي) و حکمت عملي آن يعني (عدالت مداري و مناسب سازي)، توسط افراد ذيصلاح و مجتهد در رشته خود، يعني عالم به ابعاد فوق و با استعداد و تجربه لازم ساخته شود. 2- کليه قوانين و ضوابط حاکم بر جامعه، در کليه سطوح و از جمله معماري و شهرسازي بايد مبتني بر فرهنگ اسلامي باشد. تحقق‌پذيري هويت اسلامي در شهرهاي قديم و جديد 3- بهره برداران و شهروندان نيز بايد به صورت نسبي آشنا و هماهنگ با فرهنگ اسلامي و مؤدب به آداب و سلوک و انساني آن باشند. 4- براي تفسير جامع و مانع از فرهنگ اسلامي و رفع اختلاف مفسران و براي تشخيص و اجتهاد، شرايط اضطراري و مصلحتي (احکام ثانويه)، تبعيت همگاني از ولي فقيه در سطوح کلي و تبعيت از اجتهاد خبرگان در هر رشته تخصصي اجتناب ناپذير است. 4- اصول تحقق پذيري هويت اسلامي در شهرهاي قديم و جديد

6. 5- ارکان هویت اسلامی یک شهر: 1- قوانین حاکم بر شهر باید اسلامی باشد. 2- مدیران باید متعهد به اسلام، متخصص در مسئولیت های خود و ولایتمدار باشند. 3- روابط اجتماعی مسلمانان باهم و با غیر مسلمانان باید مبتنی بر قوانین اسلامی باشد. 4- معماری و شهرسازی در مجموع، باید تأمین کننده نسبی نیازهای مادی و بسترساز نیازهای معنوی شهروندان باشد 6- رابطه نیازهای مادی و روحیانسان ها در شهر اسلامی رابطه دنیا و آخرت است . برپایه حدیث « الدنیا مزرعه الاخره» 1- تأمین نیازهای مادی انسان ها به عنوان وسیله ادامه حیات، کاملاً ضروری است و از طریق عقل تجربی، به صورت نسبی قابل تأمین است. 2- بسترسازی نیازهای روحی انسان ها به عنوان هدف حیات است و به صورت اختیاری از طریق کلام الهی و علماء ولایت مدار قابل تحقق است.

7. 7- ارکان هویت اسلامی شهروندان(در شهرها و محلات) 1- علم محوری :کسب درجات ایمانی، مبتنی بر معرفت های عقلانی و یقینی.) 2- عالم محوری:کسب معرفت های حقیقی از عالمان ولایتمدار و ره یافته 3- متعهد به خودسازی (اهل عمل صالح و سیر و سلوک الی الله) 4- مسئول جامعه سازی (اهل تبری و تولی و امر به معروف و نهی ازمنکر و . . .) 8- راهکار تحقق پذیری هویت اسلامی در محلات: 8/1- محله محوری با مرکزیت مسجد 1- دانایی محوری با مرکزیت مسجد، در کنار کانون های آموزشی و پرورشی وابسته، مبتنی برکلام الهی و معصومین(س)، از طریق درس، بحث، سخنرانی و موعظه و غیره، عالی ترین امکان عملی را در معرفت افزایی و ایمان آفرینی می تواند ایجاد نماید. 2- عالم محوری از طریق امام جماعت مسجد، که منتخب ولی فقیه زمان است و منتخبان او، عملاً شهروندان را در معرض سلسله مراتب ولایت مداری قرار می دهند. 3- بهترین و مناسب ترین جایگاه خودسازی شهروندان که مبتنی بر علم حقیقی و عالم ره یافته است، عملاً در مسجد و عناصر وابسته به آن و مراسم و مناسک پیش بینی شده در آن فراهم میشود 4- بهترین و مناسبترین جایگاه جامعه سازی و انجام مسئولیت و رسالتهای اجتماعی شهروندان، عملاً در مسجد و برگزاری نماز جماعت که برای همسایگان مساجد، مستحبِ مؤکد است و سایر عناصر وابسته به آن، فراهم می باشد

8. 8/2- مهمترین مزیت های مسجد محوری (از بعد ارکان چهارگانه هویت اسلامی شهروندان) 1- مسجد مرکزی است که اساس آن بر مبنای هدایت، معنویت و تقوای الهی پایه گذاری شده و مناسب ترین فضا برای ارتقاء معنویت و روحانیت است. 2- معرفت حقیقی و جامع و مانع، فقط در کلام الهی و معصومین(س) قابل وصول است؛ و مسجد کانونی است که هویت خود را از کلام الهی و معصومین (س)که خطاناپذیزند کسب می نماید. 1- از بعد دانش محوری (معناگرایی جامع و مانع 3- مسجد قابل وصول ترین و در دسترس ترین مکان برای دستیابی به معرفت و ایمان حقیقی از طریق علماء ولایتمدار و راه یافته است.

9. 8/2- مهمترین مزیت های مسجد محوری (از بعد ارکان چهارگانه هویت اسلامی شهروندان) 1- انتخاب امام جماعت از طریق ولی فقیه، ضامن انتخاب اصلح و قابل دسترس عالم ره یافته و متقی می باشد. 2- انتخاب سایر مدرسین و سخنرانان و موعظه گران توسط امام جماعت منتخب، ضامن انتخاب اصلح و قابل دسترس آنان می باشد. 2- از بعد ولایتمداری (عالم محوری) 3 - حضور چندبار در هر روزِ امام جماعت در مسجد (و توصیه به نزدیکی خانه امام جماعت به مسجد و محله)، بهترین شرایط دسترسی شهروندان را به عالم ره یافته را فراهم خواهد آورد.

10. 8/2- مهمترین مزیت های مسجد محوری (از بعد ارکان چهارگانه هویت اسلامی شهروندان) 1- از بعد اعتقادات و معرفت ایمانی، مسجد بهترین کانونی است که می توان معارف الهی و معصومین(س) را مبتنی بر کلام الهی و معصومین و عالمان ره یافته و ولایتمدار آموزش دید. 2- از بعد عملی و سیر و سلوک اخلاقی، مسجد بهترین کانونی است که مکمل خانواده بوده و مراسم و مناسک عملی و اجتماعی انسان را زمینه سازی، انگیزه آفرینی و میسر می نماید. 3- از بعد خودسازی (با محوریت مسجد) 3- از آنجا که خودسازی بدون جامعه سازی و فرائض اجتماعی انسان میسر نمی شود، مسجد مناسب ترین مرکزی است که انجام وظایف و تعهدات اجتماعی انسان را میسر می نماید.

11. 8/2- مهمترین مزیت های مسجد محوری (از بعد ارکان چهارگانه هویت اسلامی شهروندان) 1- بهره مندی حداکثری از اقشار اجتماعی: استحباب نماز جماعت در مسجد برای همه اقشار، اعم از زن و مرد و پیر و جوان، گسترده ترین امکان تعامل اجتماعی را برای همه اقشار یک محله فراهم می آورد 2- بهره مندی حداکثری از زمان در تعاملات اجتماعی: استحباب مؤکد برگزاری نمازهای پنج گانه در مسجد، بیشترین امکان تعاملات اجتماعی را در روز فراهم می نماید. 4- از بعد جامعه سازی (جمع گرایی حداکثری) 3- از بعد فاصله مکانی در تعاملات اجتماعی: از آنجا که تا چهل خانه، همسایه مسجد تلقی شده (حدود 450 متر) و برگزاری نماز جماعت برای آنها در مسجد، مستحب مؤکد است، بنابراین همه اهالی یک محله در هر روز می توانند با هم تعامل اجتماعی داشته باشند.

12. 9- بررسی تطبیقی محله محوری با انواع مرکزیت ها:

13. P A شهر O/ O D D D D D D D D D D D D D D D D C P// B 10- نمودار تحقق معماري و شهرسازي ايراني- اسلامي در سطح شهر، منطقه و محله مبتني بر مسجد محوري (پيشنهاد اوليه) - و نظريه (رد و تکميل) در تعيين هويت مکان شهري A : شهر B : مسجد جامع يا مصلي C : مسجد منطقه D : مسجد محله محورهاي O O/ و P P/= محورهاي پياده درون شهري و دسترسي به خدمات عمومي با محوريت مسجد. دايره O O/ و P P/= کمربندي سواره شهري. ساير دواير داخلي= امکان دسترسي سواره در سطح منطقه و محله و واحدهاي ساختماني.

14. 11- نمودار قواعد دهگانة اجتهاد از ديدگاه تشيع (در جهت تجلي مفاهيم ثابت‌نظري، براي اتخاذ روش‌هاي مناسب طراحي‌وخلق آثار جديد و اصيل)

15. 12- راهکارهايي جهت زمينه سازي و ارتقاء هويت ايراني- اسلامي 1- توصيه‌هايي براي ساختار و استخوان­بندي هموار، دور از مزاحمت، خطر و آرامش‌بخش ارتباطات پياده. 2- توصيه‌هايي براي مرکزيت کالبدي مسجد و مصلي در شهر، براي فعاليت‌هاي ديني،اجتماعي، فرهنگي. 3- توصيه‌هايي براي يکپارچگي ساختار كلي شهر. الف- در مقياس کلان (کل شهر) 4- توصيه‌هايي براي مكان يابي و جانمايي مراکز خدمات عمومي شهري در جهت دسترسي‌هاي متناسب و مطلوب. 5- توصيه هايي براي رعايت مقياس انساني. 6- توصيه‌هايي براي بهره‌گيري از هندسه‌هاي سيال و مواج با انحناهاي مناسب در طراحي خيابان‌ها و مسيرهاي عبوري؛ و متقابلاً هندسه‌هاي مرکزدار،و محور دار براي عملکردهاي عبادي و آموزشي.

16. 13- راهکارهايي جهت زمينه سازي و ارتقاء هويت ايراني- اسلامي 1- توصيه‌هايي براي ارتباط ساختار کالبدي محله با ساختار کالبدي شهر. توجه به فضاهاي پياده مدار براي شکل دادن به بستري جهت اجتماعات و مراسم مذهبي، فرهنگي و اجتماعي در سطح محلات. 2- توصيه‌هايي براي جايابي خدمات عمومي محله نظير خرده فروشي­ها، مدرسه ابتدايي، ورزشگاه و پارک­هاي محله . ب- در مقياس مياني (محله) 3- توصيه‌هايي براي فضاي باز و عمومي محله ها که ضمن امکان نظارت عمومي بر آنها، در کنار فضاهاي اصلي و عملکردي، مي‌توانند باشند؛ به عنوان ابزاري جهت ايجاد هويت و تمايز محله. اين فضاهاي باز محله اي مي‌توانند محيط مناسبي را براي حضور افراد از سنين و طبقات مختلف حاضر در محله فراهم‌آورند. 4- توصيه‌هايي براي هندسه فضاهاي عبوري در مقياس محله، و سيال و متنوع بودن آنها و پرهيز از طراحي هندسه‌هاي خطي و مستقيم؛ تا ضمن دلپذير بودن و تنوع، فضاهاي باز از نظر شكل و مقياس نيز داراي تشخص و هويت خاص باشند.

17. 14- راهکارهايي جهت زمينه سازي و ارتقاء هويت ايراني- اسلامي پ- مقياس خرد (فضاي شهري) 1- دو مقياس پيشين، تاثير خود را بر شکل گيري بستر مناسب تقويت هويت شهر و مکان مي گذارند، 2- استفاده از مصاديق هنرهاي عمومي در فضاي باز شهري مي‌تواند تاثير زيادي بر شکل دادن به هويت شهري داشته باشد. 3- شکل دادن به فعاليت‌هاي اجتماعي-فرهنگي در فضاهاي باز شهري تاثير زيادي بر ايجاد خاطرات جمعي و هويت دادن به مکان دارد. 4- خانه‌ها، تجلي شخصيت صاحب خانه‌ها است. بنابراين بايد ضمن استقلال از هر نوع خود نمايي، و تفاخر و تكبر به دور بوده و متين و موقر و در مجموع هماهنگ و همنوا با ساير ساختمان‌هاي مسكوني باشند. 5- طراحي دروني خانه‌ها بايد ضمن حفظ فضاي مستقل هر فرد و تفکيک فضاهاي خدماتي، نشيمن، داراي فضاي مهمان‌پذير مناسب باشد. 6- وجود فضاي باز مناسب و مستقل براي هر خانواده لازم و ضروري است. 7- خانه‌ها بايد از ايجاد هر نوع مزاحمت همجواري نسبت به يكديگر نظير: اشراف ديداري، صوتي، بويايي و جلوگيري از نور آفتاب و باد مطلوب، منظر مناسب و غيره به دور باشند. 8- امنيت، آرامش و استقلال خانواده‌ها در ساختمانهاي مشاع از مهمترين عوامل تاثيرگذار در طراحي آنها مي‌باشد. 9- بهره‌برداري از کهن الگوها و نمادهاي خاطره انگيز به خصوص در ساختمان‌هاي مذهبي توصيه مي‌شود. 10- بهره‌برداري از آرايه‌هاي مجرد و انتزاعي نظير کلام و نقوش هندسي سنتي شايسته و قابل بهره‌برداري است.