Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi

1. Tıpta sınıflandırma ve kodlama Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Turan SET turanset@gmail.com http://www.aile.atauni.edu.tr / 50

2. Amaç-Hedefler • Amaç: Bu oturumun sonunda katılımcıların tıpta sınıflandırmanın önemi ve teorisi hakkında bilgi sahibi olmaları amaçlanmaktadır. • Hedefler: Bu oturumun sonunda katılımcıların; • Tıpta sınıflandırmanın yararlarını sayabilmeleri • Sınıflandırmanın olumsuz yönlerini tartışabilmeleri • Kodlama sistemlerine olan ihtiyacı açıklayabilmeleri • Kodlama yöntemlerinin teorilerini tartışabilmeleri • ICD kodlama sisteminin genel özelliklerini açıklayabilmeleri • ICPC kodlama sisteminin genel özelliklerini açıklayabilmeleri amaçlanmaktadır. / 50

3. AP TO DZZ MA Sınıflandırma A DA / 50

4. AYAK BALOO TOP DZZT HANNN ÇA MIYAV AMCA HALA HAVV MAMA DAYI UFF PA PA UM ELMA BOO DA AKRABA / 50

5. Kodlama ihtiyacı • Elektronik tıbbi kayıtlar • Karar desteği • Hasta verilerine ulaşma • Uyarılar ve hatırlatıcılar • On line bilgi kaynaklarına ulaşma • Faturalama • Yönetim • Vaka yönetimi • Kalite güvencesi • Klinik araştırma • Epidemiyoloji / 50

6. Sınıflandırmanın Bazı Faydaları • Sağlık sorununa bir etiket verir • İletişim kolaylıkları sağlar • İstatistik • Standart bir tedavi verebiliriz • Prognoz hakkında fikir verir • Diğer organlarla ilgili tahminler yapabiliriz / 50

7. Diğer taraftan • Hastalık değil hasta vardır. Sınıflandırma resmin tamamını kaybetmemize neden olur. • Neye göre sınıflandıracağız? • Organ sistemleri • Solunum sistemi hastalıkları, Tbc • Etyoloji • İnfeksiyon hastalıkları, Tbc • Patoloji • Enflamasyon, Tbc • Bulgular, Belirtiler • Öksürük, Tbc / 50

8. Standart ihtiyacı • Japonya’da imal edilmiş bir otomobilin Amerika’da imal edilmiş bir benzin pompasından Türkiye’de rafine edilmiş benzini alarak çalışabilmesi standartlar sayesinde mümkündür. / 50

9. Kodlama yapısı nasıl olsun? • İçecek • Kırmızı • Sarı • Şeffaf • İçecek • Renk: kırmızı, sarı, şeffaf • Kaynak: şalgam, portakal, su • .. / 50

10. Ontoloji (isimlendirme) • Bir alanla ilgili tüm bilgiyi vermeye çalışmaz • Uygulamamızın ihtiyaç duyacağından daha fazla ayrıntıya gerek yok • Bir sınıfın tüm özelliklerini vermeye gerek yok • Sadece en bariz özellikler • Sadece uygulamanın gerektirdiği özellikler / 50

11. Hedefi daraltmak • Bir içecek sınıflamasında • Şişe büyüklüğü • Etiket rengi • En sevdiğim içecek vs. sınıflamasına gerek yok / 50

12. Yapılandırılmış veri girişi DosyaEdit Yardım Bisiklet kazası Neye çarptın Senin rolün Ne yapıyordun Neredeydin Aşırı yapılandırmaya gerek var mı? / 50

13. X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Ontolojide kişiler arası farklılıklar Örtü Giysi Bez Model Bayan Erişkin Ayakta Arkaplan Kahverengi Mavi Kombinezon Elbise Tunik Bavul Çanta Valiz Müzik aleti Korno Boru / 50

14. Mevcut durum • Enformasyon sistemlerinin gelişiminin en yavaş olduğu ve en son gelişmeye başladığı alan sağlık sektörüdür. • Klinik enformasyon ile ilgili standartlar yeterli değildir, • Sağlık hizmetleri çok komplike ve çeşitlidir: klinik enformasyonun standardize edilmesi zordur. • Tarafların enformasyon ihtiyaçları çok farklıdır ve birbirleriyle örtüşmez, • Hekimler haklı nedenlerle klinik enformasyonu serbest metinler şeklinde kaydetmeyi tercih ederler. / 50

15. Tekli-Katı Hiyerarşi Hastalık Kalp Hastalığı Akciğer Hastalığı Kalp Krizi Çarpıntı Zatürre / 50

16. Çoklu Hiyerarşi Hastalık Kalp Hastalığı Akciğer Hastalığı Enfeksiyon Hastalığı Kalp Krizi Çarpıntı Zatürre / 50

17. UHS (ICD) – 10 • UHS, mortalite nedenlerinin kodlanması için Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından geliştirilmiş bir sınıflama türü kodlama sistemidir. • Sağlık hizmetlerinin yönetimi ve epidemiyolojik çalışmalarda uluslararası karşılaştırılabilir veri toplanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiştir. • UHS-10, 1990’ların başından beri pek çok ülkede hem mortalite hem de morbidite nedenlerinin kodlanması için kullanılmaktadır. / 50

18. UHS – 10 Sınıflama Yapısı • UHS-10, alfa-sayısal bir kod yapısına sahiptir. • UHS-10 sınıflama yapısında beş düzey bulunmaktadır; her düzey bir üst düzeyin detaylandırılmış halidir. • 21 Bölüm • (260 Blok) • 2.035 Üç basamaklı hastalık kodu • 8.932 Dört basamaklı hastalık kodu • 45.000 Beş basamaklı hastalık kodu / 50

19. Birinci Düzey: 21 Ana Bölüm • Anatomik bölgeye göre sınıflama: 13 bölüm • Etkene göre sınıflama: 1 bölüm (enfeksiyon ve parazit hastalıkları) • Türe göre sınıflama:1 bölüm (neoplazmalar) • Döneme göre sınıflama:1 bölüm (perinatal dönem) • ... / 50

20. İkinci düzey, • Her bölümdeki belli hastalıkların bir araya getirilmesi ile bloklar oluşur. • Blok sayısı bölümden bölüme değişmektedir. Örneğin, Bölüm l'de 21 blok yer alırken, Bölüm lll'de sadece 6 blok bulunmaktadır. • Blokların hiyerarşik sayısı da bölümler arasında farklılık göstermektedir. / 50

21. Üçüncü düzey, • Hastalıkların tek tek ele alındığı 3 basamaklı hastalık kodları. • 3 basamaklı hastalık kodları UHS-10'un temel çatısıdır (çekirdek sınıflama). • DSÖ mortalite veri tabanının oluşturulması ve uluslararası genel karşılaştırmaların yapılabilmesi için temel seviyeyi oluşturur. / 50

22. Dördüncü düzey, • Hastalıkların daha detaylı tanımlandığı 4 basamaklı hastalık kodları. • 3 basamaklı hastalık kodlarına 4. basamakların ilavesi ile ayrıntılandırılmışlardır. • Özellikle tıbbi araştırmalar için en az bu seviyede kodlama yapılması önerilmektedir. / 50

23. Beşinci düzey, • Özellikle hastalık ve ölümlerin dış nedenleri ile yaralanma, zehirlenme ve dış nedenlerin bazı diğer sonuçlarının yer aldığı 19 ve 20. ana bölümlerde; kodlar 5 basamağa genişletilebilmektedir. • Beşinci basamak genişletme kodları yeni bir hastalık veya harici neden belirtmez. • 0-9 arası olan bu genişletme kodları olgunun meydana geldiği yeri belirtmek için kullanılmaktadır. / 50

24. UHS-10 Kama-Yıldız Sistemi • UHS-10 katı hiyerarşik yapıdadır. • Kama-Yıldız Sistemi ise çoklu hiyerarşik ihtiyaç nedeni ile geliştirilmiştir. • Bazı kodların yanında KAMA işareti; diğer bazı kodların yanında da YILDIZ işareti vardır. • Yanında YILDIZ işareti olan tanım ikincil koddur ve bununla ilişkili yanında KAMA işareti olan bir kodun seçilmesi zorunludur. • J17.0* Pnömoni, başka yerde sınıflanmış bakterisel hastalıklarda • A42.0 Akciğer aktinomikozu • A22.1 Akciğer şarbonu • A54.8 Gonokokal diğer enfeksiyonlar • ... / 50

25. UHS-10 İle Kodlama Örneği ÜSYE • J00-J06 akut üst solunum yolu enfeksiyonları • J00 Akut nazofarenjit [nezle] • J01 Akut sinüzit • .. • J06 Akut üst solunum yolu enfeksiyonları, birden fazla ve tanımlanmamış bölgelerin • J06.0 akut larengofarenjit • J06.8 akut üst solunum yolu enfeksiyonları, diğer, birden fazla bölgelerin • J06.9 akut üst solunum yolu enfeksiyonu, tanımlanmamış / 50

26. UHS-10 İle Kodlama Örneği ÜSYE • J00-J06 akut üst solunum yolu enfeksiyonları • J00 Akut nazofarenjit [nezle] • J01 Akut sinüzit • .. • J06 Akut üst solunum yolu enfeksiyonları, birden fazla ve tanımlanmamış bölgelerin • J06.0 akut larengofarenjit • J06.8 akut üst solunum yolu enfeksiyonları, diğer, birden fazla bölgelerin • J06.9 akut üst solunum yolu enfeksiyonu, tanımlanmamış / 50

27. ICPC (Birinci Basamağın Uluslararası Sınıflaması • ICPC basit bir iki eksenli yapı üzerine kuruludur: • bir eksende her birisi bir harften oluşan vücut sistemlerine dayalı 17 bölüm ve • ikinci eksen olarak da iki rakamlı sayısal başlıkları içeren birbirinin aynısı yedi bileşen / 50

28. / 50

29. ICPC kolay akılda kalır. Bölümler vücut sistemlerinin İngilizce ilk harflerinden oluşur. • Bu nedenle hekimlerin günlük kullanımı kolaydır ve başka bir şekilde girilen verilerin elle kodlanmasında kolaylık oluşturur. / 50

30. Bölümler • A Genel/belirsiz • B Kan/kan yapıcı organlar/immun mekanizmalar • D Sindirim • F Göz • H Kulak • K Dolaşım • L Kas iskelet • N Nörolojik • P Psikolojik • R Solunum • S Deri • T Metabolik • U İdrar • W Gebelik • X Kadın genital • Y Erkek genital • Z Sosyal / 50

31. Bileşenler • 1 Yakınma ve belirti bileşeni • 2 Tanısal ve koruyucu işlemler • 3 İlaç, tedavi, tedavi edici işlemler • 4 Sonuçlar • 5 Yönetimsel • 6 Sevk ve diğer karşılaşma nedenleri • 7 Hastalık bileşenleri • infeksiyöz hastalıklar • neoplazmlar • yaralanmalar • doğumsal anomaliler • diğer * Bileşen 2-6 tüm bölümler için aynıdır! / 50

32. Bileşen 1 • Bileşen 1 semptom ve yakınmalar için başlılkarı içerir. Karşılaşma nedenini (RFEC) kodlamak için planlanmıştır. • Örn: • A01 Ağrı, genel/çok sayıda yerde • A02 Titreme • B02 Lenf bezinde (bezlerinde) büyüme/ağrılı • B26 Kan/lenf kanseri korkusu / 50

33. Bileşen 2 • Bileşen 2,3,4,5 ve 6 tüm bölümlerde aynıdır. Başlıklar herhangi bir vücut sistemine uygulanabilir. • Bileşen 2’de tanısal testler ve koruyucu uygulamalar vardır. Altta yatan bir hastalık olmadığında kullanılabilir: • 35 İdrar testi • 44 Koruyucu aşılama / ilaçlar • 45 Gözlem/sağlık eğitimi/öneri/diyet • 49 Diğer koruyucu işlemler / 50

34. Bileşen 3 • Bileşen 3’te tedaviler, işlemler ve ilaçlar vardır. • Bu bileşen problemi tanımlamak için kullanılmamalıdır. Ancak hasta sadece reçete yazdırmak için gelmişse geliş nedeninde de bileşen 3 kullanılabilir. • 50 İlaç-reçete/talep/yenileme/enjeksiyon • 56 Sargı/basınç/kompresyon/tamponad • 57 Fiziksel tıp/rehabilitasyon / 50

35. Bileşen 4 ve 5 • Test sonuçları (Bileşen 4) ve Yönetimsel işlemler (Bileşen 5) herhangi bir patoloji bulumnayan problemleri etiketlemek için kullanışlıdır. Örn. Pasaport başvurusu için belge almaya gelen birisini Bileşen 5’te değerlendirilebiliriz. / 50

36. Bileşen 6 • Bileşen 6’da sevk ve diğer karşılaşma nedenleri kodlanmıştır • 63 Takip karşılaşması tanımlanmamış • 68 Diğer sevkler BYS • 69 Diğer karşılaşma nedenleri BYS / 50

37. Bileşen 7 • Bileşen 7 her bölümde farklıdır. Tanı girişinde en çok bileşen 7 kullanılır. • Tanı bileşeni içerisinde altı alt grubu ayırt etmek mümkündür. Ancak bunların numaralandırılması tüm bölümler için aynı değildir: • infeksiyöz hastalıklar • kanserler • yaralanmalar • doğumsal hastalıklar • diğer hastalıklar / 50

38. Aile hekimliğinde bir karşılaşma • Hastanın geliş nedeni • Tanı • Yapılan işlem / 50

39. Tanı yorgunluk KN ‘Yorgunluk hissi’ KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon Bakım dönemine örnek İşlem Hb 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

40. Tanı yorgunluk KN ‘Yorgunluk hissi’ KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon Kodlama örneği İşlem Hb 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

41. Tanı yorgunluk KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon KN: yorgunluk İşlem Hb 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

42. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon Semptom (tanı): yorgunluk İşlem Hb 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

43. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem: Hemoglobin testi İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

44. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği anemisi KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon KN: Test sonucu talebi İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

45. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon Yeni tanı: Fe eksikliği anemisi İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem kolonoskopi 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

46. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 KN ‘test sonucum ne?’ Tanı Ca kolon İşlem: Kolonoskopi İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

47. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon KN: Test sonucu alma İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

48. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon D75 KN: Test sonucu alma İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama İşlem sevk, danışmanlık 3. karşılaşma / 50

49. Tanı Yorgunluk A04 KN ‘Yorgunluk hissi’ A04 KN ‘test sonucum ne?’ A60 Tanı Demir eksikiği Anemisi B80 KN ‘test sonucum ne?’ D60 Tanı Ca kolon D75 İşlem: Sevk ve danışmanlık İşlem Hb A34 1.karşılaşma İşlem Kolonoskopi D40 2. karşılama İşlem Sevk D67, Danışmanlık D45 3. karşılaşma / 50

50. Özet • Tıpta sınıflandırmanın hangi yararları var • Sınıflandırma ne tür sorunları beraberinde getirir? • Kodlama sistemleri neden gereklidir? • ICD kodlama sisteminin genel özelliklerini sayınız • ICPC kodlama sisteminin genel özelliklerini sayınız / 50