Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού: Θεσμικές πτυχές της ενεργειακής αρμοδιότητας της ΕΕ

1. Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασμού: Θεσμικές πτυχές της ενεργειακής αρμοδιότητας της ΕΕ Νικόλαος E. Φαραντούρης Καθηγητής Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet Πανεπιστήμιο Πειραιώς Νομικός Σύμβουλος ΔΕΠΑ Α.Ε. 2 Απριλίου 2012

2. Διεθνείς τάσεις στην ενέργεια • Στερεά καύσιμα (λιγνίτης ενέχεται για ρύπανση) • Πετρέλαιο (ανάγκη για επενδύσεις σε νέα παραγωγική ικανότητα • Φυσικό αέριο (αύξηση της ζήτησης → ανάγκη για επενδύσεις για LNG, αποθήκευσηκλπ.) • Πυρηνική ενέργεια (τάσεις αναδίπλωσης) • ΑΠΕ (ζητήματα κόστους, αποθήκευσης και εποχικότητας) • Βιοκαύσιμα (ζητήματα επιδοτήσεων κλπ)

3. Ευρωπαϊκές τάσεις • Ετερόκλητο ενεργειακό μείγμα στις χώρες της ΕΕ • Ενεργροβόρος οικονομική δραστηριότητα • Συρρίκνωση ενεργειακών αποθεμάτων • Ενεργειακή εξάρτηση από τρίτες χώρες • Ζητήματα ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού

4. Ενεργειακή Πολιτική πριν τη Λισαβόνα Οι Ευρωπαϊκές Συνθήκες δεν μεταβίβαζαν καμία συγκεκριμένη νομοθετική αρμοδιότητα στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής, με εξαίρεση τον τομέα του άνθρακα (Συνθήκη ΕΚΑΧ) και της πυρηνικής ενέργειας (Συνθήκη Euratom)

5. Συνθήκη ΕΚΑΧ Οικονομική ανασυγκρότηση της ευρωπαϊκής ηπείρου και η εξασφάλιση διαρκούς ειρήνης δια της ανάληψης συντονισμένης δράσης στον τομέα των πρώτων υλών και του ενεργειακού εφοδιασμού => δημιουργία κοινής αγοράς άνθρακα και χάλυβα

6. Συνθήκη Euratom • Πυρηνική ενέργεια ως μέσο επίτευξης της ενεργειακής ανεξαρτησίας • Σήμερα: ιδιαίτερα σημαντική στο πλαίσιο της διεύρυνσης => η ΕΕ διαθέτει εναρμονισμένη κοινοτική προσέγγιση στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας την οποία οφείλουν να ακολουθούν οι υποψήφιες χώρες (βλ. Τουρκία...)

7. Συνθήκη Ρώμης • Απουσία ειδικής νομικής βάσης • Αναγνώριση της εθνικής κυριαρχίας και της μη ανάμειξης της Κοινότητας στο πεδίο της ενέργειας ελλείψει κοινοτικής αρμοδιότητας [ΔΕΚ 72/83 CampusOil, Συλλ. 1984] • Ουδεμία αναφορά στην ΕΕΠ, παρά πετρελαϊκές κρίσεις και εσωτερική αγορά • Προσθήκη διατάξεων μόνο για το περιβάλλον • Συνθήκη του Μάαστριχτ: απλή αναφορά στον τομέα της ενέργειας και των διευρωπαϊκών δικτύων (πρώην άρθρο 3 ΣυνθΕΚ)

8. Συνθήκη Ρώμης ΟΜΩΣ: η προσθήκη του πρώην άρθρου 14 ΣυνθΕΚ για την επίτευξη του στόχου της εσωτερικής αγοράς οδήγησε σε ευρείες νομοθετικές πρωτοβουλίες στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του αερίου, με γνώμονα τις αρχές της ελεύθερης κυκλοφορίας και τους κανόνες ανταγωνισμού.

9. Συνθήκη Ρώμης ΣΥΝΕΠΩΣ: Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα επηρέασε το σημαντικό αυτό τομέα πολιτικής μέσω διατάξεων της Συνθήκης της Ρώμης σχετικών με την ενιαία αγορά (κυρίως μέτρα «αρνητικής ολοκλήρωσης»)

10. Η Ενεργειακή Πολιτική μετά τη Λισαβόνα Άρθρο 4 ΣΛΕΕ Η ενέργεια αναβαθμίζεται σε πολιτική της Ένωσης, η οποία αποτελεί τομέα συντρέχουσας αρμοδιότητας με τα κράτη μέλη, όπως το περιβάλλον, οι μεταφορές, η εσωτερική αγορά και τα διευρωπαϊκά δίκτυα

11. Η Ενεργειακή Πολιτική μετά τη Λισαβόνα Νέος τίτλος για την Ενέργεια: Τίτλος ΧΧΙ Άρθρο 194 ΣΛΕΕ

12. Άρθρο 194 ΣΛΕΕ Εισαγωγή στη ΣΛΕΕ ειδικού κεφαλαίου για την ενέργεια: • έντονα πολιτική σημασία, διότι τονίζεται η προσήλωση της ΕΕ στη υλοποίηση μιας συνεκτικής πολιτικής • σημαντικές νομικές προεκτάσεις, αφού θεσπίζεται για πρώτη φορά συγκεκριμένη νομική βάση για την ανάληψη δράσεων τομέα της ενέργειας

13. Άρθρο 194 ΣΛΕΕ Στόχοι πολιτικής ενέργειας: α) Λειτουργία της αγοράς ενέργειας β) Διασφάλιση ενεργειακού εφοδιασμού γ) Ενεργειακή αποδοτικότητα δ) Διασύνδεση ενεργειακών δικτύων

14. Ενσωμάτωση παραγώγου δικαίου στις έννομες τάξεις των Κρατών Μελών Το παραγωγό δίκαιο επικεντρώθηκε από το 1996 και εντεύθεν σε μέτρα για την λειτουργία της εσωτερικής αγοράς, σε τρεις διαδοχικές «δέσμες» (1996, 2003, 2009)

15. Η ανάγκη διεθνοποίησης της ενεργειακής πολιτικής • Σε όλη την Ευρώπη αναμένεται αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 150 δισ. Νm3 μέχρι το 2020 • Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ θα φτάσει το 80% της παγκόσμιας κατανάλωσης • Στην Νοτιοανατολική Ευρώπη εκτιμάται ότι η κατανάλωση φυσικού αερίου θα διπλασιαστεί μέχρι το 2020

16. Η Ρωσική ηγεμονία: Nord Stream, South Stream κ.α.

17. Η ανάπτυξη Νότιου Διαδρόμου αποτελεί κύριο παράγοντα ασφάλειας και διαφοροποίησης στην προμήθεια φ.α. της ΕΕ Συμβάσεις Εισαγωγών στην Ευρωπαϊκή Ένωση 2008

18. Οι πηγές της Κασπίας …

19. Nabucco vs. Russia

20. White Stream vs. Russia • White Stream

21. Transcaspian pipeline vs. Russia

22. Ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Ιταλίας ¨Ποσειδών¨ (IGI)

23. Προεκτάσεις Χερσαίου Τμήματος IGI

24. Ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB)

25. Οι εναλλακτικές για την ΝΑ Ευρώπη: Southstream Southstream Southstream Ο Southstream μπορεί να χρησιμοποιήσει τον αγωγό IGI σαν το Νότιο κλάδο του. Southstream (Νότιος Κλάδος) IGI

26. Οι εναλλακτικές για την ΝΑ Ευρώπη: Αέριο της Ανατολικής Μεσογείου Ταμάρ, Λεβιάθαν και Οικόπεδο12 είναι τρείς από τις πέντε μεγαλύτερες ανακαλύψεις σε παγκόσμιο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας. Tαμάρ2009 Ισραήλ257bcm Λεβιάθαν2010 Ισραήλ 481bcm Οικόπεδο 12 2011 Κύπρος 198bcm >16bcma εξαγωγή Σύμφωνα με Αμερικάνικο Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών (United States Geological Survey -USGS), τα συνολικά αποθέματα στην λεκάνη της Λεβαντίνης δύναται να είναι έως και τρείς φορές μεγαλύτερα από αυτά που έχουν ήδη ανακαλυφθεί. Νότια της Κρήτης ? Ταμάρ Λεβιάθαν Οικόπεδο 12 Και μπορεί να υπάρχει περισσότερο αέριο νότια της Κρήτης. Εκτιμάται ότι οι εξαγωγές θα ξεπεράσουν τα 16 bcma. Για την εξαγωγή τους απαιτούνταισταθμοί ΥΦΑ και αγωγοί.

27. Οι εναλλακτικές για την ΝΑ Ευρώπη: Αέριο της Ανατολικής Μεσογείου Η κατασκευή αγωγού από την Ανατολική Μεσόγειο προς Ελλάδα είναι τεχνικά εφικτή. Ο αγωγός θα μεταφέρει ~ 8bcma και θα έχει μήκος ~1100χλμ. Τα εκτιμώμενα κόμιστρα μεταφοράς μέσω αγωγού είναι περίπου το ένα τρίτο των αντίστοιχων για ένα σταθμό ΥΦΑ. Το κόστος μεταφοράς παραμένει χαμηλότερο ακόμα και για την παράδοση σε Ιταλία και ΝΑ Ευρώπη. Ο αγωγός θα εφοδιάζει με αέριο την Κρήτη και την Πελοπόννησο, επιτρέποντας την ανάπτυξη καινούργιων αγορών. Ο αγωγός μπορεί να ενωθεί με το σύστημα ITGI. Το αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να εφοδιάζει τις αγορές της ΝΑ Ευρώπης και της Ιταλίας σε ανταγωνιστικές τιμές από το 2017 Ανατολική Μεσόγειος Το αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο θα παίξει σημαντικό ρόλο καθώς η Ε.Ε. συνυπολογίζει αυτή την νέα πηγή στην ενεργειακή της πολιτική

28. Νοτιοανατολική Ευρώπη • Η ΝΑ Ευρώπη είναι μία αγορά «κλειδί» για τις καινούργιες πηγές αερίου, συμπεριλαμβανομένων της Κασπίας και της Ανατολικής Μεσογείου, λόγω: • Της Εγγύτητας της αγοράς στην πηγή, • Της Δυνατότητάς της για ανάπτυξη.