Temel bilgi Teknolojileri Kullanımı

1. Temel bilgi Teknolojileri Kullanımı Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu

2. Sunum İçeriği • Bilgisayar Giriş • Tarihsel Gelişim • Bilgisayar Ana Birimleri • Bilgisayar Donanımı

3. Bilgisayara Giriş • Bilgisayar Nedir? • Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı verilerle mantıksal ve aritmetiksel işlemleri yapan yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir. • Bu işlemleri yaparken veriler girilir ve işlenir. Ayrıca, istendiğinde yapılan işlemler depolanabilir ve çıktısı alınabilir. • Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. • Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi başına bir iş yapmaz.

4. Tarihsel Gelişim • 1931 yılında Alman bilim adamı Konrad Zuse elektrik enerjisi ile çalışan ilk hesaplama araçlarından biri olan Z1’i tasarladı. Zuse’nin geliştirmiş olduğu bu araç, programlanabilen ilk bilgisayar olarak ele alınmaktadır. • Z1 bilgisayara klavye ile girilen verileri okuyarak ne yapması gerektiğini belleğinde tutabilme yeteneğine sahipti. Daha sonra John VonNeumann bu özelliği geliştirmiş ve yaygınlaştırmıştır. • Zusedaha sonra Z2, Z3 ve Z4 adlı bilgisayarları da geliştirmiştir.

5. Tarihsel Gelişim • 1944 yılında Harvard Üniversitesi’nde hizmete giren Howard H. Aikentarafından geliştirilen Mark-I genellikle ilk bilgisayar olarak kabul edilir. Oysa ilk Amerikan bilgisayarı Zuse’nin bilgisayarından çok daha başarısız olmuştur. • Mark-I ile Z serisi bilgisayarlar arasında önemli bir farklılık hükümetleri tarafından desteklenip destelenmemeleridir. Zuse, bilgisayarlarını kendi kaynakları ile gerçekleştirmiş; Aiken ise, hükümet ve ordudan büyük destekler görmüştür.

6. Tarihsel Gelişim • 1943’te yapımına başlanan ENIAC (Electronic NumericalIntegratorandComputer) adlı bilgisayar 1946 yılında tamamlandı. ENIAC mali kaynakları Pentagon tarafından karşılanan bir deneme çalışması olarak başlamıştır. • ENIAC, 30 ton ağırlığında, yaklaşık 18.000 vakum tüpü, 1500 röle, 70.000 direnç ve 10.000 kondansatörden meydana gelen ve 10 x 15 m yani 150 metrekarelik bir alanı kaplayan dev bir makine idi. ENIAC’ın çalışması için 700 KW’lık güce gereksinim vardı. • Bu makine on haneli 5000 sayıyı bir saniye içinde toplayabiliyordu (Mark-I’den yaklaşık 20 kat hızlı). • Tümüyle elektronik olarak çalışan ilk bilgisayar (1. kuşak bilgisayarların atası), ENIAC’tır.

7. Tarihsel Gelişim

8. Tarihsel Gelişim • ENIAC’tan sonra benzer ilkelerle yapılan ilk bilgisayar UNIVAC-1 (UnivesalAutomaticComputer) olmuştur. ENIAC’ın tasarımcıları tarafından yapılan UNIVAC-1, 1951’de tamamlandı ve ABD Sayım Bürosuna satıldı. • 1952 ve 1953’te üç, 1954 ve 1955’te yedi, 1956’da onbeş ve 1958’de de bir adet üretildi ve satıldı. Buradan da anlaşılacağı gibi UNIVAC-1 ticari olarak üretilen ilk bilgisayardır. Ayrıca 1954’te General Electric’e satılan Univac, iş dünyasına giren ilk bilgisayar olmuştur. • UNIVAC-1 veri giriş-çıkışı için manyetik teyp kullanan ilk bilgisayar olmuştur.

9. Tarihsel Gelişim

10. Tarihsel Gelişim • 1950’lerin sonlarında bilgisayar üretiminde vakum tüpleri yerinetransistörlerkullanılmaya başladı. Bu sayede bilgisayarların boyutları küçüldü. Transistör içeren bilgisayarlara 2. kuşak bilgisayarlar denilmektedir. • 1965’ten sonra çok sayıda transistörün bir araya getirilmesi ile entegre devreler yaratıldı. Bu sayede bilgisayarlar daha da küçüldü. Entegre devre kullanan bilgisayarlara 3. kuşak bilgisayarlar denilmektedir. • 1971’de ilk mikroişlemciler geliştirildi. Bunlardan biri olan Intel 4004, 2.300 transistör içeriyordu. Mikroişlemci içeren bilgisayarlar 4. kuşak bilgisayarlar olarak bilinmektedir. Günümüzde kullanılan Pentium mikroişlemcilerde milyonlarca transistör yer almaktadır.

11. Bilgisayarların Sınıflandırılması • Kişisel Bilgisayarlar • Genellikle tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır (Bu nedenle bu bilgisayarlara kişisel bilgisayar yani PC denir). • 1970'li yıllardan sonra yaygınlaşmış, evlerde ve küçük ölçekli iş yerlerinde bir çok kullanım alanı bulmuştur. • Mini Bilgisayarlar (Frame) • Uygun klavye ve ekranlar ile en fazla 100 kişinin kullanabildiği bilgisayar türüdür. • Banka şubelerindeki bilgisayar bu tür bilgisayarlara iyi bir örnektir.

12. Bilgisayarların Sınıflandırılması • Ana Bilgisayar (Main Frame) • 100 kullanıcıdan daha fazlasına hizmet veren bilgisayarlardır. Çok büyük işyerlerinde kullanılır. • Süper Bilgisayarlar • Kullanıcı sayısı çok olmamakla beraber çok yüksek işlem hızı gerektiren bilimsel çalışmalarda kullanılır. • Büyük üniversiteler veya NASA gibi bilimsel kurumlarda kullanılmaktadır. • Ülkemizde de TUBİTAK bir süper bilgisayar kurulması için çalışmalar başlatmıştır

13. Bilgisayarın Ana Birimleri

14. Bilgisayarın Ana Birimleri • Giriş Birimleri • Verilerin bilgisayara girişini sağlayan, klavye, fare, mikrofon, tarayıcı, kamera vb. aygıtlardır. • Çıkış Birimleri • Çıkış bilgilerinin alındığı ekran, yazıcı, hoparlör vb. aygıtlardır. • Depolama Birimleri • Verinin gerektiği anda erişilmek üzere saklanmasına yarayan, sabit ya da taşınabilir disk, disket, CD, DVD, USB bellek vb. aygıtlardır.

15. Bilgisayarın Ana Birimleri • Merkezi İşlem Birimi • Aritmetik Mantık Birimi • Aritmetiksel ve mantıksal işlemlerin yürütüldüğü birimdir. Yapılacak işlemlerin türü ve işleme girecek değerler bellekten alınır, işlem sonuçları ise tekrar belleğe gönderilir. Herhangi bir zamanda bu birimde yalnızca tek bir işlem yapılabilir. • Bellek Birimi • Bilgisayarda işleme girecek programların, çalışması sırasında saklanmasını sağlayan birimdir. Aritmetik-mantık biriminden alınan sonuçlar bu birimde saklanır. • Kontrol Birimi • Bilgisayarın bütün birimleri bu birim aracılığıyla denetlenir. Bu birim bilgisayarın yönetim birimidir.

16. Bilgisayar Donanımı • Donanım • Bilgisayarın üzerinde bulunan tüm fiziksel elektronik birimlere donanım (hardware) denir. • Tüm donanım aygıtları mikro işlemci tarafından kontrol edilir. • Donanımı oluşturan birimler, üretim sırasında tasarlanan ana kart, yongalar, devreler, güç ünitesi ve bilgisayarın yardımcı üniteleri olan ekran, klavye, fare, yazıcı, tarayıcı, hoparlör, kamera, CD/DVD sürücüsü, disket sürücüsü, sabit disk, modem, ağ adaptörleri, ses/ekran/TV kartları vb. aygıtlardır.

17. Bilgisayar Donanımı • Donanım • Bilgisayar donanımı; giriş birimleri, sistem birimleri, çıkış birimleri ve saklama birimleri olarak sınıflandırılabilir. • 1) Giriş Birimleri • Klavye(Keyboard) • Bilgisayarda kontrol komutları ve veri girmek için kullanılan, üzerinde harf, rakam ve işaret tuşlarıyla özel işlevleri bulunan bir grup tuşun yer aldığı en temel giriş birimidir. • Genellikle Q ve F klavye olmak üzere ikiye ayrılır.

18. Bilgisayar Donanımı • 1) Giriş Birimleri • Fare (Mouse) • İşaretleme, seçme ya da çizim vb. özel işlemlerde kullanılan bir, iki ya da daha fazla düğmeli küçük giriş aygıtıdır. • Kızıl ötesi, Bluetooth ya da radyo dalgalarıyla çalışan kablosuz fareler yaygın olarak kullanılmaktadır. • Tarayıcı (Scanner) • Kağıt üzerindeki yazı, grafik ve fotoğrafları sayısal bilgiye dönüştürür. Bu sayısal bilgiler daha sonra kaydedilebilir.

19. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Anakart (MainBoard) • Bilgisayarlardaki temel devre ve bileşenleri üzerinde bulunduran kart. • Ana kart, CPU, BIOS, bellek, depolama aygıtı arabirimleri, seri ve paralel portlar, genişleme yuvaları (ISA, PCI, AGP gibi farklı türleri var) ve ekran, klavye gibi çevre ünitelerinin denetleyicilerini bulundurur.

20. Bilgisayar Donanımı

21. Bilgisayar Donanımı

22. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • İşlemci (CPU) • Bilgisayarın program komutlarını bellekten aldıktan sonra kodlarını çözen ve karşılığı olan işlemleri yerine getiren merkez birimdir. • Ana İşlem Ünitesi, Merkezi İşlemci ya da kısaca mikroişlemci de denir. • CPU genellikle bilgisayarın beyni olarak tanımlanır. Çünkü tüm işlemler CPU tarafından yapılır. Bu nedenle bir bilgisayarın işlem yeteneği ve hızı işlemcisinin yeteneği ve hızıyla doğrudan ilgilidir. • Anakartdeğiştirilmeden, mevcut anakarta uygun daha hızlı bir CPU takılması ile de bilgisayarın hızı arttırılabilir.

23. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • RAM (Random Access Memory) • CPU bu bellek tipinin herhangi bir noktasına doğrudan ve hızlı bir şekilde erişebildiği için, herhangi bir saklama ünitesinde yer alan bir program çalıştırılmadan önce RAM’e yüklenir. • RAM’de bilgiler elektrik geldiği sürece saklanırlar. Bilgisayar kapandığında RAM’de yer alan bilgiler silinir. • Bir bilgisayarın ne kadar RAM’a sahip olması gerektiği, kullandığı işletim sistemi ve çalıştıracağı programların ihtiyaçlarına bağlıdır. Windows gibi grafik kullanıcı yüzüne sahip işletim sistemleri daha çok RAM kullanır. • Bilgisayarın ana belleği olarak anakartta kullanılması haricinde, grafik kartlarında da RAM kullanılmaktadır.

24. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Bellek Birimleri • En küçük bellek birimine Bit denir. • 1 Bit, 0 ya da 1'den (kapalı devre=0, açık devre=1) oluşur. • Bir karakteri ifade edebilmek için 8 bit’inbir araya gelmesi ile oluşan Bytekullanılır. • 1024 Byte = 1 KiloByte (KB) • 1024 KB = 1 MegaByte (MB) • 1024 MB = 1 GigaByte (GB) • 1024 GB = 1 TeraByte (TB)

25. Bilgisayar Donanımı DIP SIPP SIMM 30 pin • 2) Sistem Birimleri • RAM Çeşitleri • Sadece anakarta uygun RAM türü kullanılabilir. • Eskiden kullanılan Extended Data Out (EDO-RAM), SynchronousDynamic (SD-RAM) ve RambusDynamic (RD-RAM) gibi RAM türleri zamanla yerini Double Data Rate SDRAM (DDR-RAM) türüne bırakmıştır. • Günümüzde 533-2000 MHz hızları arasında değişen DDR2 ve DDR3 tipi RAM’ler yaygın olarak kullanılmaktadır. SIMM 72 pin (EDO-RAM) DIMM (168-pin) DDR DIMM (184-pin)

26. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • ROM (Read Only Memory) • Üzerinde üretici firmanın yüklemiş olduğu yazılım bulunur. ROM yongaları, doğrudan CPU tarafından erişilebilen komutlar içerir. • Bilgisayar önyüklemesine ve işletim sisteminin yüklenmesine yönelik temel komutlar ROM'da saklanır. ROM yongaları, bilgisayar kapatıldığında bile içeriklerini korur. • ROM çeşitleri; • PROM (Programmable ROM) • EPROM ( ErasableProgrammable ROM) • EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM) • FLASH

27. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Veri Yolları • Bilgisayarın bir bileşeninden diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu (bus) denir. • Donanım aygıtları arasındaki iletişimi sağlar.

28. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Ağ Kartı (Ethernet Kartı) • Bilgisayarların kablolarla veya kablosuz olarak birbirine bağlanmasında ağ kartları kullanılır. • Kablo ile 10 Mbit/s hızında veri aktaran kartlara Ethernet, 100 Mbit/s hızında olanlara Fast Ethernet, 1000 Mbit/s hızında olanlara ise Gigabit Ethernet denir. • WiFi olarak bilinen 802.11g kablosuz bağlantı hızı 54Mbit/s’tir.

29. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Ekran Kartı • Grafik İşlemci (GPU=GraphicProcessingUnit) • Ekran kartında işlenen komutları icra eden grafik işlemcidir. Amaç işlemcinin(CPU) yükünü hafifletmektir. • Görüntü Belleği • Ekran kartının üzerinde bulunur ve görüntü hesaplamalarıyla ilgili veriler burada saklanır. • RAMDAC • (RAM Dijital-to-Analog Converter) görüntü belleğindeki verileri analog RGB (RedGreen Blue) sinyallerine çevirerek monitör çıkışına verir. • BIOS • Çalışma parametreleri ve temel sistem fontları kayıtlıdır. • Açılırken ekran kartına ve onun belleğine de küçük bir test yapar.

30. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • Güç Kaynağı • 220 Volt şehir elektriğini 3.5 / 5 / 12 volta düşürüyor • AT ve ATX tipleri var .

31. Bilgisayar Donanımı • 2) Sistem Birimleri • USB (Universal SerialBus) • USB hızları: • USB 1.0 ve 1.1: Hız 12 Mbit/sn (1.5 MB/sn) • USB 2.0: Hız 480 Mbit/sn (60 MB/sn) • USB 3.0: Hız 4,8 GBit/sn (600 MB/sn) • USB 5 volt çıkış verir.

32. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • Disket Sürücü • Diskete (floppy disk) veri yazan ya da okuyan birimdir. Bilgisayar kasasının içine yerleştirilebileceği gibi, bir dış ünite olarak da bağlanabilir. • Disket sürücüler okuyup yazdıkları disket tipine göre çeşitli isimler alır: Manyetik disket sürücüler, optik disket sürücüler gibi. • 60’lı yıllardan beri kullanılan manyetik disketler zamanla boyutları küçülmesine rağmen yüksek saklama kapasitesine erişememişlerdir (en fazla 1.44MB). • 90’lı yılların sonlarında saklama kapasiteleri daha çok olan ve veri yazma/okuma hızları daha yüksek olan silinebilen CD ve DVD’ler disketlerin yerini almıştır. • 2000’li yıllarda hafıza kartları, USB flash bellekler ve taşınabilir disklerin yaygınlaşması ile kullanım oranları gittikçe azalmıştır.

33. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • CD Sürücü ve Yazıcı • CD-ROM olarak adlandırılan CD sürücüler, fiyatlarının ucuzlamasıyla birlikte 90’lı yılların başlarında PC’lerde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. CD’lerin kapasitesi başlarda 650MB iken daha sonra 700MB’a çıktı. • İlk olarak 1998’de geliştirilen CD yazıcılar bilgi okumanın yanında boş CD’lere bilgi yazabilme yeteneğine de sahiptirler. 2 tür boş CD vardır: • CD-R: sadece bir defa bilgi yazılabilir, içindeki bilgiler silinemez • CD-RW: birçok defa bilgi yazılabilir, içindeki bilgiler silinebilir • CD sürücülerinin ve yazıcılarının üzerinde yazan numaralar bilgi okuma ve yazma hızlarını gösterir. 1X, saniyede 150KB bilgi anlamına gelir. (52X = 7.800KB/s) • 52x32x52 türünde bir yazıcı, tüm diskleri 52 hızlı okur, 32 hızla CD-RW diske yazar, 52 hızla CD-R diske yazar.

34. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • DVD Sürücü ve Yazıcı • 90’lı yılların sonlarına doğru ortaya çıkan DVD diskler, CD’lere göre daha yüksek kapasiteye sahiptirler. Tek katmanlı DVD diskler 4.7GB, çift katmanlı (doublelayer) olanlar ise 8.5GB bilgi saklayabilirler. • DVD sürücü ve yazıcılar fiyatlarının ucuzlamasıyla 2000’li yıllarda yaygınlaştılar. • DVD’de 1X saniyede 1385KB anlamına gelmektedir. 16X DVD sürücü ve yazıcılar 22MB/s hızları ile 52X CD’lerden 3 kat hızlıdırlar.

35. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • BLU-RAY Disc • Blu-Ray Disc optik diskler ise kırmızı yerine mavi lazer kullanır. Çünkü dalga boyları kırmızıya göre daha düşüktür. • BD-R, BD-WR çeşitleri vardır. • Tek katmanda 25GB, çift katmanda 50GB veri depolayabilir. • DVD’lerin rakibidir.

36. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • Sabit Disk • Bilgisayarlarda en çok kullanılan bilgi depolama ünitesidir. • İçinde yer alan manyetik diskler çıkartılamaz, bu yüzden sabit disk adını almışlardır. • Büyük miktarlarda (4 TB’a kadar) bilgi depolama özelliğine sahiptirler. • Depolama kapasitesi dışında, sabit disklerin ön bellek büyüklüğü ve dönüş hızı da (rpm) önemlidir. Dönüş hızı arttıkça bilgi okuma yazma hızları da artar (7200 rpm) • Taşınabilen (harici) modelleri genellikle USB (universalserialbus) bağlantı noktası üzerinden bilgisayara bağlanırlar.

37. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • Sabit Disk Parametreleri • Disk Dönüş Hızı (RPM=Rotate Per Minute); Diskin dakikadaki dönüş hızını gösteren bir parametredir. Günümüzde 15.000, 10.000, 7200, 5400 rpm değerlere sahip diskler bulunmaktadır. • Tampon Bellek (Cache veya Buffer); Disk erişimi bellek erişiminden daha yavaş olduğu için disk performansını artırmak için HDD üzerine bellek hafıza birimleri yerleştirilmiştir. • Konumlanma Süresi (Seek Time); Disk üzerinde okuma yazma kafasının, istenen adrese yazma veya okuma amaçlı ulaşmak için harcadığı süredir. • Kapasite; Depolayacağı veri miktarını gösterir. Günümüzde 750 GB, 1TB ve hatta 4TB kapasiteli diskler bulunmaktadır.

38. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • HHD (Hybrid Hard Disk Drive) • Fiziksel olarak sabit diske benzerler. • Hem disk hem de flash hafızaya sahip melez bir teknolojidir. • Flash yapı disk erişimlerindeki bekleme süresini azaltılır.

39. Bilgisayar Donanımı • 3) Depolama Birimleri • SSD (Solid State Drive) • Katı Hal Sürücüsü • Mekanik(motor, disk, okuma yazma kafası) yapıya sahip olmadığı için arama ve bekleme gibi mekaniksel gecikmeler burada görülmezler. • Veriye ulaşım daha hızlıdır. • Yapısını SDRAM veya Flash hafıza tipleri oluşturur. • Sabit disklere göre daha hızlı, sarsıntı ile zarar görmeyen, daha az güç harcayan, daha az yer kaplayan bir yapıları vardır.

40. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Monitörler • Görüntü sergilemek için kullanılan elektronik aygıtların genel adıdır. • Programların çıktısını göstermek ve kullanıcı ile programların etkileşimini sağlamak için kullanılır. • Günümüzde yaygın olarak LCD monitörler kullanılır. • Ekran Boyutları "inch" olarak ifade edilir. • 15 inç-38 ekran • 17 inç-43 " • 19 inç-48 "

41. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Ekran Parametreleri • Çözünürlük: Ekranların çıktıları (resim, video, program ara yüzü...) gösterirken kullanacağı nokta sayısını gösterir. Bu noktalara piksel denmektedir. • Ekran boyutu: Ekranın köşegen uzunluğunu gösterir. inç olarak ifade edilir. 17, 19, 21, 23, 101... gibi değerler vardır. Ekran boyutu için LCD'ler de görülebilir alan (kasa hariç) kastedilirken CRT ekranlarda kasa dahil edilmektedir. • En/Boy Oranı(AspectRatio): Ekranın en ve boy oranlarını gösterir. Genelde bu oran 4:3'dür. Mesela 1024x768 çözünürlüğe sahip bilgisayarda en boy oranı görüldüğü gibi 4:3 dür. Ama günümüzde 16:9, 16:10 gibi oranlarda mevcuttur. 16:9 oranına WideScreen (geniş ekran) ekran denilmektedir.

42. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Projeksiyon • Bir konu hakkında bir grup insanı bilgilendirmek gerektiğinde yapılan sunumlarda görsel materyalin dinleyicilere aktarılması amacıyla kullanılır.

43. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Yazıcı • Yazıları, grafikleri ve resimleri kağıda aktarmak için kullanılan aygıttır. 3 çeşidi vardır: • Nokta vuruşlu: Bir iğnenin kağıda temas eden bir mürekkep şeridine vurması ile çıktı alır. Gürültülü ve yavaş çalışır. Fatura basmak gibi işlerde kullanılır. • Mürekkep püskürtmeli: Faklı renklerdeki mürekkepleri kağıdın üzerine püskürterek çıktı alır. Renkli fotoğrafların basılmasında kullanılabilir. • Lazer: Kağıdın üzerinde yazılacak olan verinin yerlerini lazer ile elektrostatik olarak işaretler ve o bölgelere toner adı verilen tozu yapıştırır. Hızlı çıktı alması sebebiyle ofislerde kullanılır. Renkli çıktı alabilen modelleri de vardır (pahalıdır).

44. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Hoparlör • Gücünü doğrudan ses kartının çıkışından alıp sesi dışarıya ulaştıran aygıtlardır.

45. Bilgisayar Donanımı • 4) Çıkış Birimleri • Braille Yazıcısı • Görme engelliler için kağıda deliklerle kabartmalar açan, Braille alfabesi ile okunmasını sağlayan yazıcı çeşididir. • Çizici (Plotter) • Yazıcıların çıktılarının yapamadığı büyük boyutlu grafik çıktılarının yapılmasında başvurulan donanımlardır.