بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم علیرضا دهقان جوزدانی رشته مدیریت امور فرهنگی استاد : جناب آقای مبینی زاده دانشگاه طلوع مهر 1392

2. فهرست • معرفی • تاریخچه • نمودار سازمانی • ماموریت ها • فرصت ها • زیرمجموعه وزارتخانه • وزیران • آمار و اطلاعات • منابع

3. معرفی • وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یکی از ۱۸ وزارتخانهٔ دولت ایران و مسئولانسجام بخشیدن به امور اجرایی، سیاستگذاری نظام علمی، تحقیقاتی و فناوری ایران است. رضا فرجی دانا تصدی این وزارت را بر عهده دارد.

4. تاریخچه • آموزش عالی در فرهنگ و تمدن پویای ایرانی و اسلامی از قدمت و غنای شایسته‌ای برخوردار است. با شروع عصر رنسانس و پیشرفت‌های علمی و صنعتی در کشورهای غربی، در کشور ما نیز عناصری از آموزش عالی مبتنی بر الگوی اروپای غربی ایجاد شد. اولین بار امیرکبیر علاوه بر اعزام دانشجو به خارج، با تاسیس دارالفنون در سال ۱۲۲۸ هجری شمسی، از استادان خارجی برای تدریس در دانشکده‌های تخصصی فنی دارالفنون دعوت کرد. دانشگاه تهران و تعدادی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی بعد از تاسیس دارالفنون شکل گرفتند. با تصویب قانون اجازه تاسیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ شمسی، دانشگاه تهران به عنوان اصلی ترین مرکز آموزش عالی ایران آغاز به کار کرد.

5. با تصویب قانون اجازه تأسیس دانشگاه در تهران (1313) دانشگاه به عنوان مرکز ثقل آموزش عالی ایران شناخته شد. • در سال 1319 وزارت معارف به علت سنگینی وظایف به دو وزارتخانه جدید با نام‌های جدی تقسیم شد: وزارت پیشه و هنر و وزارت فرهنگ. • کلیه وظایف مربوط به آموزش و حتی آموزش عالی به عهده وزارتخانه جدید به نام فرهنگ گذاشته شد. • در ادامه توسعه روز افزون مراکز آموزشی بالاتر از سطح متوسطه و در جهت تفکیک آموزش عالی از آموزش متوسطه و ابتدایی در سال 1344 شورای مرکزی دانشگاه‌ها، به منظور رسیدگی به امور دانشگاه‌های ایران و کلیه موسسات آموزش عالی و ایجاد هماهنگی بین آنها تشکیل شد.

6. با توجه به اهمیت و نقش آموزش عالی و نیز تنوع و گستردگی آموزش‌های عالی و تخصصی، در بهمن سال 1346 یعنی دو سال پس از تصویب قانون تأسیس شورای مرکزی دانشگاه‌ها، قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی به تصویب رسید. • با تاسیس وزارت علوم و آموزش عالی در بهمن ماه ۱۳۴۶ و متعاقب آن تشکیل "شورای مرکزی دانشگاه ها" در سال ۱۳۴۸، نخستین گام در جهت تمرکز، تجدید سازمان و اعمال یک نظارت مرکزی بر دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی برداشته شد

7. به این ترتیب نهاد ویژه دولتی برای حل مسائل فرهنگی و علمی نظام آموزش عالی کشور به طور مجزا به وجود آمد تا برای تحقق اهداف زیر آغاز به کار کند: • صدور اجازه تأسیس و توسعه موسسات آموزش عالی و نظارت بر آنها • تعیین هدفهای  علمی و تحقیقاتی و  آموزشی و تنظیم برنامه های لازم • توسعه و ترویج علوم و فنون از طریق ایجاد یا تجهیز مراکز تحقیقاتی و علمی و تشویق و ارشاد پژوهشهای جمعی و فردی • تعیین خط مشی آموزش کشور و تمرکز برنامه ریزی در امر آموزش ملی و اعزام دانشجویان به خارج از کشور

8. با تصویب این قانون کلیه وظایف و اختیارات وزارت آموزش و پرورش در شورای مرکزی دانشگاه‌ها و هیأتهای امنا به وزارت علوم و آموزش عالی محول گردید. • استقلال آموزش عالی از آموزش و پرورش به دلیل توسعه تشکیلات و سازمانها و لزوم توجه بیشتر به تربیت نیروی انسانی برای اداره این گونه تشکیلات صورت گرفت.

9. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در اسفند ماه 1357 با تغییر در سازمان و تشکیلات، مجددا" دو وزارتخانه فرهنگ و هنر و علوم و آموزش عالی در یکدیگر ادغام شده و با نام وزارت فرهنگ و آموزش عالی به انجام امور پرداخت. • به دنبال آن، طرح ادغام موسسات آموزش عالی به مورد اجرا گذاشته شد و به موجب آن: 53 دانشگاه، دانشکده و موسسه آموزش عالی در قالب 4 مجتمع دانشگاهی فنی و مهندسی، ادبیات و علوم انسانی، علوم اداری و بازرگانی و هنر سازماندهی شدند.

10. پس از انقلاب فرهنگی بر اساس تصمیم شورای انقلای اسلامی با تعطیلی موسسات آموزش عالی در سال 1359، حضرت امام خمینی ( ره ) به تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی فرمان دادند، در این فرمان به ستاد مزبور مسئولیت داده شده بود که از افراد صاحبنظر و متعهد، استادان مسلمان و دانشجویان متعهد و با ایمان و دیگر قشر های تحصیلکرده و مومن به جمهوری اسلامی دعوت نمایند تا شورایی تشکیل دهند و در زمینه برنامه‌ریزی رشته‌های مختلف و خط مشی فرهنگی آینده دانشگاها براساس فرهنگ ایلامی و انتخاب و آماده ساختن استادان شایسته متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اسلامی اقدام نمایند. • به این ترتیب ستاد انقلاب فرهنگی با تشکیل کمیته‌های برنامه‌ریزی در شعب مختلف علوم آغاز به کار کرد.

11. در آبان 1361 با تشکیل شورایی، مقدمات بازگشایی و نو گشایی موسسات آموزش عالی فراهم آمد و به این ترتیب بازگشایی موسسات آموزش عالی در دو مرحله انجام شد. • در سال 1364 به فرمان حضرت امام (ره) شورای عالی انقلاب فرهنگی متشکل از سران سه قوه، نخست وزیر، وزرای فرهنگ و آموزش عالی، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، اعضای شورای ستاد انقلاب فرهنگی و جمعی از دانشگاهیان تشکیل گردید که در ادامه کار ستاد انقلاب فرهنگی، به سیاستگذاری در امور فرهنگی، آموزشی و پژوهشی بپردازد • در مردادماه ۱۳۶۴ با تصویب "قانون تشکیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی"، کلیه اختیارات، وظایف و مسئولیت‌های وزارت فرهنگ و آموزش عالی در زمینه آموزش پزشکی به وزارتخانه جدید انتقال یافت.

12. بر اساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، وزارت فرهنگ و آموزش عالی در سال ۱۳۷۹ به منظور انسجام بخشیدن به امور اجرایی و سیاستگذاری نظام علمی کشور، به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تغییر نام داد و وظایف برنامه ریزی، حمایت و پشتیبانی، ارزیابی و نظارت، بررسی و تدوین سیاست‌ها و اولویت‌های راهبردی در حوزه‌های تحقیقات و فناوری به وظایف این وزارتخانه افزوده شد.

14. ماموريت های وزارتخانه الف - سياستگذاري آموزش عالي، تحقيقات و فناوري و انسجام بخشي به امور اجرايي • توسعه علوم، تحقيقات و فناوري • سياستگذاري و تعيين اولويت‎هاي تحقيقاتي و حمايت از آنها ب- اداره کردن امور دانشگاهها و موسسات آموزش عالي تحت پوشش وزارت علوم، تحقيقات و فناوري • سياستگذاري و برنامه‎‎ريزي براي گسترش دانشگاه‎ها و ارزيابي و نظارت بر آنها • برنامه‎ريزي براي جذب و حمايت از نخبگان علمي

15. ج-اداره وزارت • نيروي انساني وزارت • ساختار وزارت • مديريت و سيستم ها

16. فرصت ها دولتي، قانوني، سياسي اقتصادي اجتماعي، فرهنگي فناوري

17. فرصت‎ها_اجتماعي، فرهنگي • امكان رشد سريع توسعه علم • گسترش تنوع آموزش عالي • وجود نخبگان علمي ايراني داخل و خارج از كشور • وجود جوانان با هوش، مستعد و خلاق • وجود فارغ التحصيلان جوان، شايسته و کارامد • علاقمندي به كسب تحصيلات دانشگاهي در عموم جوانان • وجود داوطلبان زياد • باور فرهنگي خانواده‎هاي ايراني به ارزش علم و علم آموزي

18. زیر مجموعه وزارتخانه • سازمان امور دانشجویان (جدید) • سازمان سنجش و آموزش کشور • سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران • صندوق رفاه دانشجویان • پژوهشگاهها • دانشگاهها • پارکهای علمی و فناوری • آمار آموزش عالی • کتابخانه الکترونیک سازمان های بین المللی وزارت خانه • مرکز منطقه ای علوم و انتقال فناوری اتحادیه همکاریهای منطقه ای کشورهای حاشیه اقیانوس هند(IOR-ARC ) • شبکه پارک های علم و فناوری کشورهای اسلامی • شبکه دانشگاه های مجازی کشورهای اسلامی • شبکه نانو فناوری کشورهای اسلامی

19. وزیران علوم جمهوری اسلامی ایران • علی شریعتمداری ( 1357- 1358 ) • حسن حبیبی ( 1358- 1360 ) • حسن عارفی (1360 ) • محمد علی نجفی (1360- 1363 ) • ایرج فاضل (1363- 1364 ) • محمد فرهادی (1364- 1368 ) • مصطفی معین (1368- 1372 ) • محمد رضا هاشمی گلپایگانی (1372-1376 ) • مصطفی معین (1376-1382)

20. ادامه وزیران علوم جمهوری اسلامی ایران • جعفر توفیقی (1382- 1384 ) • محمد مهدی زاهدی (1384- 1388 ) • کامران دانشجو (1388- 1392 ) • رضا فرجی دانا ( هم اکنون )

21. آمار و اطلاعات تولید علم در ایران • براساس آمارهای ارائه‌شده در گزارش پایگاه اطلاعات علمی تامسون رویترز (ISI)، رتبه‌ی علمی ایران در پانزده سال گذشته در سطح جهانی به ‌سرعت افزایش یافته است. ایران در سال 1998 (پانزده سال پیش) در رتبه‌ی 52 تولید علم جهان قرار داشت که در همین فاصله، با 33 رتبه رشد، تولید علم ایران به رتبه‌ی 19 ارتقا یافته است. همچنین رشد تولید علم جهان در 15 سال گذشته 49 درصد بوده است، در حالی که رشد تولید علم ایران در همین مدت 21.16 درصد بوده است.

22. آمار سال 2013 میلادی، برابر با سال 1392 هجری شمسی، مستخرج از پایگاه استنادی اسکوپوس، نشان‌دهنده‌ی افزایش چشمگیر تولید علم ایران است. فعالیت گسترده‌ی دانشمندان ایرانی سبب شد تا ایران در خرداد 92 از رتبه‌ی 16 به جایگاه 15 تولید علم جهان صعود کند. لذا جدیدترین آمار از میزان تولیدات علمی، نشان می‌دهد که تعداد مقالات ایران از اول سال میلادی تا 6 می (16 اردیبهشت 92) در پایگاه اسکوپوس به 17 هزار و 245 مقاله (6/1 درصد از کل تولید علم جهان) افزایش یافته که این امر سبب شده است رتبه‌ی ایران در تولید علم جهان از 16 به 15 صعود پیدا کند. در بین 30 کشور نخست در نظام استنادی اسکوپوس، تنها کشور مالزی با رتبه‌ی 24 از مجموع کشورهای اسلامی قرار دارد ودر بین 30 کشور نخست در نظام استنادی ISI به جز ایران و ترکیه نامی از کشورهای اسلامی مشاهده نمی‌شود

23. سهم تولید علم ایران از کل تولیدات علمی خاورمیانه و کشورهای اسلامی: سهم جمهوری اسلامی ایران از کل تولید علم خاورمیانه در دوره‌های سه ‌ساله نشان می‌دهد که تولید علم کشور ایران در منطقه، جایگاه خود را به ‌سرعت رشد می‌دهد؛ در حالی که در دوره‌ی سه‌ساله‌ی 1998 تا 2000، ایران تنها 5 درصد از علم خاورمیانه را تولید می‌کرد، در سه‌ساله‌ی اخیر، یعنی 2010 تا 2012، تقریباً 28درصد از علم خاورمیانه را تولید می‌کند. این افزایش فقط به منطقه‌ی خاورمیانه محدود نمی‌گردد. در بین کشورهای اسلامی نیز چنین روندی مشاهده می‌شود؛ طوری که در سه‌ساله 1998 تا 2000، ایران تنها 6 درصد از مجموعه‌ی تولیدات علمی کشورهای اسلامی را در اختیار داشت، در حالی که در سه‌ساله‌ی 2010 تا 2012، ایران 23 درصد از تولید علم57 کشور اسلامی را به خود اختصاص داده است (پایگاه اطلاعات علمی تامسون رویترز ISI).

24. تا تاریخ 5 خردادماه سال 92 (برابر با 26 ماه می 2013)، تعداد تولیدات علمی کشور که در پایگاه‌های استنادی جهانی ثبت و نمایه‌سازی می‌شود رشد قابل توجهی را نسبت به ماه‌های قبل نشان می‌دهد. تعداد مقالات دانشمندان و پژوهشگران ایران در پایگاه اسکوپوس تا تاریخ مزبور، یعنی از اول سال میلادی، در عرض 5 ماه، به 14228 مقاله بالغ شده است که این رقم، ایران را در جایگاه 16 تولید علم جهان و رتبه‌ی اول منطقه نشانده است. • در همین بازه‌ی زمانی، آمار تولیدات علمی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور در پایگاه تامسون رویترز (آی‌اس‌آی) 7834 مقاله است. بر این اساس، ایران در بین 141 کشور تولیدکننده‌ی علم، رتبه‌ی 19 را به دست آورده است. • سهم تولیدات دانشمندان ایران در نشریات معتبر فارسی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ثبت و نمایه‌سازی‌شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نیز (ISC) در همین دوره‌ی زمانی، 6931 مقاله است.

25. پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) سه سال متوالی، یعنی از سال 1389، دانشگاه‌های کشور را بر اساس معیارها و شاخص­های مصوب تهران که مورد تأیید ISESCO و وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی است رتبه‌بندی می‌کند. • بر این اساس: • در بین 34 دانشگاه علوم پزشکی کشور که در رتبه‌بندی سال 1391 شرکت کرده بودند، دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران، شهید بهشتی، شیراز، اصفهان و مشهد، به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند. • از مجموع 51 دانشگاه جامع وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در رتبه‌بندی سال 1391 شرکت کرده‌اند، دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، شیراز، فردوسی مشهد و شهید بهشتی موفق به کسب رتبه‌های اول تا پنجم شده‌اند.

26. 17دانشگاه صنعتی نیز به صورت جداگانه رتبه‌بندی شده‌اند که در رتبه‌بندی سال 1391 دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر، علم و صنعت ایران، صنعتی اصفهان و صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی به ترتیب در جایگاه اول تا پنجم هستند. • از مجموع دانشگاه‌های هنر، تنها سه دانشگاه در رتبه‌بندی سال 1391 حضور دارند که به ترتیب، دانشگاه هنر تهران، هنر اصفهان و هنر اسلامی تبریز حائز رتبه‌های اول تا سوم هستند. • 11پژوهشگاه و مؤسسه‌ی پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز جدا از دانشگاه‌ها رتبه‌بندی شده‌اند که پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری، پژوهشگاه مواد و انرژی و سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران به ترتیب دارای رتبه‌های اول تا پنجم هستند.

27. بر اساس گزارش پایگاه تامسون رویترز، ایران در سال 2012 میلادی، با تولید یک‌ هزار و 408 مقاله در رشته‌های مختلف علوم کشاورزی، جایگاه چهاردهم جهانی را کسب کرده است که مطابق گزارش همین پایگاه در سال 2010،ایران در رشته‌ی علوم کشاورزی با 24 پله صعود در مکان 16 جهان بوده است. • حوزه‌های موضوعی برتر در تولید علم • علوم کشاورزی • علوم شیمی • علوم مهندسی • علوم پزشکی • علوم کامپیوتر • رشته‌های مربوط به انرژی

28. منابع • وبگاه وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران msrt.ir • دانشنامه آزاد وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ( ویکی پدیا ) • وبگاه ها وابسطه به وزارت علوم sanjesh.org ) ، saorg.ir ، irost.org و...) • دکتر جعفر مهراد، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC). • گروه فرهنگی‌اجتماعی برهان/ محمدجواد ولی‌زاده