LEİSHMANİASİS (ŞARK ÇIBANI)

1. LEİSHMANİASİS (ŞARK ÇIBANI)

2. LEİSHMANİASİS • Kutanöz leishmaniasis (KL) (Şark çıbanı, güzellik çıbanı, halep çıbanı,yıl çıbanı vb) • Visseral leishmaniasis (VL) (Kalaazar, Kara hastalık, kara humma vb)

3. Kum sinekleri (Tatarcık, Yakarca

4. Davranış Biçimleri • Geceleri aktif duruma geçerler • Gündüz • ahırlar • bodrumlar • ağaç kovukları • duvar çatlakları • kemirgen yuvalarında saklanırlar • Isırmadan önce konak üzerinde hoplayıp zıplar • Erişkin dişiler 3 hafta, erkekler 2 hafta yaşar • Genelde erkek sayısı daha fazladır

5. Konak ve Yer Tercihi İnsanlardan gün batımından gün doğumuna kadar kan emerler. Gündüz ev-ahır içinde dinlenme yerinde rahatsız edilirlerse sokabilirler. Birçoğu insanların bulunmadığı dış alanlarda, bir kısmı da evlerde yaşar. Bazı türler kan emme sonrası yumurta gelişimi tamamlanana kadar evde kalır, yumurtlamak için ayrılır.

6. Rezervuar Köpekler • Doğada kertenkelelerde ve küçük kemiricilerde görülen hastalığın insan dışında en yaygın görüldüğü memeli köpeklerdir. Köpekler, klinik olarak hastalığa yakalanmalarının yanı sıra insanlar başta olmak üzere diğer memeliler için hastalığın rezervuarı olması açısından da önem taşımaktadır. Hastalık köpeklerde ölüme kadar giden ciddi problemlere yol açmaktadır.

7. ŞARK ÇIBANI Şark çıbanı, parazit taşıyan kum sineğinin (tatarcık, yakarca, yakarcık, güpdüşen) sokması sonucu bulaşan bir deri hastalığıdır. Halep çıbanı, güzellik yarası olarak da bilinir.

8. Genellikle çocuklarda görülür. • Vücudun açıkta kalan kısımlarında; özellikle el ayak, yüz vb. yerlerde görülür.

9. Başlangıç lezyonu Eritemli papül • Üzeri kurutlu nodüle dönüşür 7.ay 1. ay

10. BULAŞMA • Leishmaniasis insanlara parazit taşıyan kum sineklerinin (Plebotomus, sandfly, tatarcık, yakarca) sokması ile bulaşır. • Leishmaniasis bulguları parazit taşıyan kum sineğinin sokmasından sonra ortalama 4 – 8 AY içinde ortaya çıkar.

11. ŞARK ÇIBANININ (KL) BULGULARI • Şark çıbanı ciltten kabarık, kırmızı sivilceye benzer şekilde başlar, • Yaklaşık 6 ay içerisinde 1-2 cm çapına kadar genişler ve ülserleşir.

12. Leishmaniasis Tedavisi • KütanözLeishmaniasisin tedavisi genelde İntralezyonel(lezyon içi) şeklinde yapılır. • Pentostam ve Glucantime isimli ilaçlar kullanılır.

13. Hangi Durumlarda İ.M. Tedavi uygulanır? • Büyük ülseratif lezyonlar • Mukozal tutulum • Multipl lezyonlu olgular • Kronik KL • Rezidiv KL • Daha önceki IL tedaviye yanıtsız • Fonksiyon kaybına yol açma riski 10-20 mg/kg/gün 15-20 gün, IM

14. Leishmaniasis Tedavi İlaçları • Leishmaniasis tedavi ilaçları Bakanlığımız tarafından temin edilmektedir. • İllerde dağıtım ve koordinasyonu Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi tarafından yapılmaktadır. • Reçete karşılığı Bulaşıcı Hastalıklar Şubesince ücretsiz olarak verilmektedir. • Tedavi ilaçlarının depolanması önemlidir (15-30 °C  arasında)

15. Visseral Leishmaniasis • İç organlarda oluşan türüne visseral leishmaniasis denir. • Ateş, kilo kaybı, dalak ve karaciğer büyüklüğü gibi belirtilerle kendisini gösterir. • Tedavisinde Glucantime kullanılır. • Öldürücü ciddi bir hastalıktır.

16. Visseral Leishmaniasis • Sıtma ile karıştırıldığı için öncelikle sıtma hastalığının ekarte edilmesi gerekir. • Sıtma paraziti tespit edilemeyen vakalarda VL araştırılmalıdır. • Ülkemizde yılda ortalama 30-40 vaka bildirilmektedir. • Hastalığın teşhisindeki eksikliklerden dolayı sayının daha fazla olduğu düşünülmektedir.

17. DÜNYADA LEİSHMANİASİS 88 ülkede; her yıl 1,6 milyon yeni olgu eklenmekte; Yeni olguların 500.000’i VL-Bangladeş, Brezilya,Etyopya, Hindistan, Nepal, Sudan’da %90’ı), 1.1 milyonu CL (Afganistan, Brezilya, İran, Peru, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan’da %90’ı)

18. AVRUPADA LEİSHMANİASİS • Son 15 yılda çeşitli faktörler nedeniyle leishmaniasisin dağılım alanları genişledi • İklim değişikliği – göçler – şehirleşme - Bağışıklığın baskılanması - Kötü beslenme • Hastalık Avrupa’nın kuzeyine doğru yayılmaktadır. Güney Almanya ve Güney Macaristan’da köpeklerde hastalık saptandı

19. Şanlıurfa- ve Adıyaman il merkezlerinden tarım işgücü göçü (2010-2011) 48 İlin Tarım Alanları

20. LEİSHMANİASİS PROGRAMI • Ülkemizde Leishmaniasis programı 25.06.1996 /6078 sayılı genelge ile başlatmıştır. • Bu genelge 27.10.2003/126 sayılı genelge ile yeniden düzenlenmiştir. • Genelgede tanı, tedavi yaklaşım ilkeleri ve kontrol önlemleri belirlenmiştir. • KL ve VL 24.02.2004 tarihli ve 1534 sayılı Bulaşıcı Hastalıkların Bildirimi Sistemi Yönergesine göre ülkemizde ihbarı zorunlu bir hastalıktır.

21. STRATEJİLER • Tespit edilen her bir vakanın epidemiyolojik olarak incelenmesi, • Parazitolojik olarak onaylanan bütün vakalarının tedavilerinin yapılması ve takibi, • Vaka ile ilişkili (aileden ve işyerinden) temas eden kişilerde tarama yapılması, • Uluslararası ziyaretçiler ve göçmenlerle parazitin ülkeye girmesinin önlenmesi (Suriyeli misafirler), • Vektör kontrol çalışmalarının, Entegre Vektör Mücadelesi stratejisi çerçevesinde ve bir plan dahilinde yapılması,

22. Kutanöz Leishmaniasis Vakalarının ve Morbidite Hızının Yıllara Göre Dağılımı, 1995 - 2012

23. Kutanöz Leishmaniasis İnsidans Haritası, 2012

24. Visseral Leishmaniasis (VL) Vakalarının ve Morbite Hızının Yıllara Göre Dağılımı, 2000 - 2012

25. Visseral Leishmaniasis İnsidans Haritası, 2012

26. Korunma Yöntemleri • Korunma yöntemlerini birkaç başlık altında toplayabiliriz. • Korunmadaki amaç; sivrisinek temasını engellemek, • Hastalık görülen bölgelerde köpeklerle mücadele, • İlaçlama ve kişisel koruyucu önlemler şeklinde özetlenebilir.

27. Kimyasal Yöntemler • Ev içi ve ev dışı kalıcı insektisit uygulaması • Türkiye’de kullanılan insektisitler • Deltamethrine • Lambda-cyhalothrine • Cyphenothrine • Nisan ve Ekim’de kalıcı ilaçlama • Uygulama yapılacak yerdeki popülasyon üzerinde hassasiyet denemeleri yapılması önemli. • Kum sineği larvaları için gerçekçi bir uygulama yok

28. Mekanik Önlemler • Evlerde ve hayvan barınaklarında sıvasız yerlerin sıvanması ve kireçle badana yapılması • Evlere yakın yerlerde bulunan kemirici yuvalarının bozulması • İlgili kurumlarla (Devlet Su İşleri) da işbirliği yapılarak su birikintilerinin yok edilmesi • Şehirlerde su depoları, köylerde foseptik çukurlarının kapalı olması

29. Bireysel Korunma • Cibinlik ve insektisitli (piretroit) cibinlik kullanımı • Evlerdeki ve hayvan barınaklarındaki kapı ve pencerelere küçük delikli tel takılması ve bunların üzerine insektisit sürülmesi • İnsektisitli perdelerin kullanılması • İnsektisit emdirilmiş giysilerin ve yatak örtülerinin kullanımı • Kemere takılan repellentlerin kullanımı • Vücuda sürülen repellent kullanımı • Pahalı ve uzun süreli kullanımda zararlı olabilir • Turistler, avcılar, askerler için uygun

30. İnsektisitli Cibinlik • Evlere kalıcı insektisit püskürtülmesine en iyi alternatif • Etkili, ucuz, uygun ve sıtma ile leishmaniasisin birlikte görüldüğü bölgeler için en ideal yöntem • Uzun süre etkili ve yıkamayla azalmayan insektisitlerle bu maliyet daha da azaltılmıştır • Afganistan, Suriye, Türkiye, İtalya, Kenya, Kolombiya, Nepal ve Sudan’da olguların sayısını azalttığı kanıtlanmıştır • Yazın çok sıcak olan yerlerde bunların kullanımı hava akımını engellediği için sorunlu • Herkes kendisi uygulayabildiği ve ticari olarak pazarlanması kolay olduğu için avantajlı • Kullananlar için herhangi bir zararı bildirilmemiş

31. LEİSHMANİASİS HEDEFLER • Kısa vade hedef (2013-2015): Leishmaniasis hastalığının yaygınlığını azaltarak Kutanöz Leishmaniasis morbidite hızını yüzbinde 1’in altına düşürmek • Orta vade hedef (2016-2018): Kutanöz Leishmaniasis morbidite hızını yüzbinde 0,5’in altına düşürmek • Uzun vade hedef (2019-2020): Leishmaniasis hastalığını ülkemizden yok etmek

32. TEŞEKKÜRLER 32