63. Fiskiþing, 14. maí 2004

1. 63. Fiskiþing, 14. maí 2004 Kröfur til þeirra sem bjóða umhverfismerki Kristján Þórarinsson stofnvistfræðingur

2. Hagsmunir sjávarútvegsins • Umhverfismerki getur þjónað hagsmunum sjávarútvegsins ef staðið er málefnalega og faglega að verki. • Nauðsynlegt er að starfsemi á sviði umhverfismerkingar byggist á alþjóðlegum reglum en ekki á geðþótta sjálfskipaðra aðila. • Halda þarf kostnaði í lágmarki. • Umhverfismerkið má ekki vera aðferð til að fjármagna aðra óskylda starfsemi, hvorki með beinum né með óbeinum hætti. • Vottun merkja er ekki nýtt fyrirbæri. Aðferðafræðin byggir á langri hefð, sbr. ISO. (MSC er að finna upp hjólið og hefur það ferkantað!)

3. Starfið innan FAO • Norðurlönd hafa unnið að því frá árinu 1997 að afla FAO umboðs til vinnu að alþjóðlegum leiðbeiningarreglum um umhverfismerkingu sjávarafurða. • FAO fékk slíkt umboð á fundi CoFi í febrúar 2003. • Tilkvaddir sérfræðingar gerðu drög að leiðbeiningarreglum í október 2003. • Drög sérfræðinganna fengu jákvæðar viðtökur á fundi undirnefndar CoFi í febrúar 2004. • Stefnt er að ríkjaráðstefnu um málið í október 2004. • Ákvörðunar CoFi er að vænta í febrúar 2005.

4. Grunnreglur(samstaða á ríkjaráðstefnu FAO 1998) Eftirtaldar grunnreglur skulu gilda um fyrirkomulag umhverfismerkinga á sjávarafurðir: • Vera í samræmi við siðareglur FAO um ábyrgð í fiskimálum. • Virða fullveldisrétt ríkja og fara að öllum lögum og reglum sem við eiga. • Vera valkvæmt og markaðsdrifið. • Vera gagnsætt. • Ekki mismuna né skapa viðskiptahindranir og samrýmast frjálsri samkeppni. • Skýr ábyrgð hvíli á þeim sem bjóða umhverfismerki og skoðunarstofum, í samræmi við alþjóðlega staðla.

5. Grunnreglur (frh.) · Tryggja jafngilda staðla milli landa. • Byggi á bestu vísindalegum gögnum. • Innihaldi áreiðanlegar aðferðir við að endurskoða og sannreyna. · Fyrirkomulagið skal vera raunhæft og sannreynanlegt. · Tryggi að merki flytji sannar upplýsingar. · Boðskapur sé skýr. · Byggi að lágmarki á þeim efniskröfum, viðmiðum og aðferðum sem greint er frá í þessum leiðbeinandi reglum. Reglan um gagnsæi skal gilda um alla þætti starfseminnar, þar með talið skipulag og fjárhagslegt fyrirkomulag.

6. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

7. Faggildingogvottun

8. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

9. Umhverfismerki • Einu má gilda hver á umhverfismerkið, svo fremi að byggt sé á málefnalegum forsendum, kostnaði sé haldið í lágmarki, og ekki sé verið að fjármagna aðra starfsemi.

10. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

11. Viðmið • Viðmið einskorðist við sjálfbæra nýtingu fiskistofna. • Viðmið verði sett í leiðbeiningarreglum á vettvangi FAO en ekki í lokuðum hópi sjálfskipaðra aðila.

12. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

13. Staðlar • Staðlar eru nánari útfærsla á viðmiðum. • Staðlar skulu settir fyrirfram af til þess bærum aðilum, í samráði við alla hagsmunaaðila, en ekki af hverri skoðunarstofu fyrir sig varðandi hvern stofn fyrir sig. • Staðlasetning skal vera opinbert og gagnsætt ferli.

14. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

15. Faggilding • Hugmyndafræði faggildingar byggir á langri hefð, sbr. ISO reglur, sem er grundvallaratriði til að tryggja fagleg vinnubrögð – MSC brýtur þessa hefð. • Faggildingu er ætlað að tryggja hæfni skoðunarstofu til að votta um sjálfbæra nýtingu og/eða til að votta um uppruna afurða. • Ákvörðun um faggildingu felur í sér ákvörðun um starfsréttindi skoðunarstofu.

16. Faggilding (frh.) • Áskilið að faggildingaraðili eigi ekki hagsmuna að gæta, sé hlutlaus, sjálfstæður og starf hans sé gagnsætt. • Faggildingaraðili má ekki mismuna skoðunarstofum eftir uppruna né takmarka fjölda þeirra. • Faggilding er margslungið og kerfisbundið ferli. • Faggilding skal vera í höndum til þess bærra aðila – eðlilegast væri að leita til sjálfstæðra löggildingarstofa sem starfa á ábyrgð stjórnvalda.

17. Hlutverk og tengsl:Óháðir aðilar með mismunandi hlutverk

18. Vottun • Vottun er ferli þar sem þriðji aðili veitir tryggingu fyrir því að vara, ferli eða þjónusta uppfylli skilgreindar kröfur. • Vottun felur í sér að aðili óháður merkiseiganda upplýsi neytandann um að merkið standist kröfur. • Eingöngu faggiltar skoðunarstofur taki að sér vottun. • Gerðar eru strangar kröfur til hlutleysis og gagnsæis.

19. MSC vottun á laxi frá Alaska og Kanada:Hryllingssaga! • Frásögn fulltrúa Kanada í undirnefnd CoFi í febrúar sl. • Mjög mismunandi kröfur í Alaska og Kanada. • Ekkert samræmi í matsferlum á vegum MSC: Liggur vandinn í “faggildingu” á vegum MSC?

20. Áfrýjun • Gert er ráð fyrir möguleikum á áfrýjun, bæði innan kerfis og til utanaðkomandi aðila.

21. Leiðin framundan:Verkefni • Frumkvæði norrænna samtaka í sjávarútvegi, með forystu Fiskifélags Íslands, sem miðar að alþjóðlegu umhverfismerki á faglegum forsendum. • Ljúka ferli innan FAO við setningu alþjóðlegra leiðbeiningarreglna um umhverfismerkingar.

22. Leiðin framundan:Tilmæli • Forðist að bindast umhverfismerki áður en alþjóðlegar leiðbeiningarreglur liggja fyrir. • Veljið aðeins þau umhverfismerki sem skuldbinda sig til að fylgja alþjóðlegum leiðbeiningarreglum.

23. Búið!