پياده سازي ارگونومي در محيط اداري مجري: مهندس فرانك دهستاني

1. پياده سازي ارگونومي در محيط اداري مجري: مهندس فرانك دهستاني كارشناس بهداشت حرفه اي معاونت بهداشتي

2. هدف كلي: كاربرد اصول ودانش ارگونومي ( مهندسي عوامل انساني ) در حفظ وارتقاء سطح سلامتي كارگران در پيشگيري آسيب هاي اسكلتي – عضلاني

3. تعريف ارگونومي = ( علم راحتي ) • واژه ارگونومي تلفيقي از دو واژه يوناني ارگو ( به معني كار ) و نوموس( به معني قانون ) است . • *ارگونومي دانشي است كه به رابطه ميان انسان ، ماشين ومحيط پيرامون او مي پردازد وطراحي وسايل ودستگاههاي مورد استفاده را به گونه اي پيشنهاد مي كند كه راحتي ، دسترسي ،ايمني وبازدهي را بالا برده ودشواري ،خطر ،خستگي وهزينه ها را كاهش مي دهد. • *ارگونومي دانش مطالعه ويژگيها وخصوصيات انسان به منظور طراحي مناسب محيط كار وزندگي مي باشد.

4. ارگونومي در دوزمينه عمده بكار گرفته مي شود: • 1- تناسب فرد با شغل ( انتخاب افراد از نظر توانايي آنها براي انجام وظايف) • 2- تناسب شغل با فرد(تجهيزات ، وظايف و تشكيلات طوري طراحي شوند كه با قابليت ها ومحدوديت هاي افراد متناسب باشد. • هدف ارگونومي : • - تقليل فشارهاي كار، خستگي وفرسودگي كه در اثر كاركردن ايجاد مي شود • - تطبيق وتغيير دستگاهها با وضع صحيح بدن • - حمايت وحفاظت ازكارگرنه ازدياد محصول وبازدهي

5. در ارگونومي براي بهتر كار كردن سعي مي شود كه كارهاي خسته كننده اصلاح شوند و ابزار كار بهبود يابند تا درنتيجه كارگر راحت وآسوده كار كند.مثلا“ در كار با ماشين تحرير، كليدها ودر كار با اتومبيل عقربه ها ،فرمان ،دنده ،كليدها وپدالها همگي بايد به گونه اي جاسازي وطراحي شده باشند كه به سرعت وراحت در دسترس باشند وسلامت ورفاه ورضايت انسان راحين كار فراهم آورند. در كارهاي اداري ، بدبودن ميز يا صندلي يا ابزار كاري ديگر ، عوارض مختلفي همچون ديسك ، آرتروز ، فشار خون وغيره بدنبال دارد. در محيط هاي كاري بهترين كار براي تامين رضايت خاطر ورفاه كاركنان ، تعبيه ميزها وصندليهاي قابل تنظيم است كه مي توان به اندازه دلخواه ارتفاع آنهارا تغيير داد.

6. Office Ergonomics اولين گام در پياده سازي ارگونومي در محيط اداري، آناليز كاري است كه انجام مي شود. آناليز كامل، به يافتن علل دقيق مشكلات و بكار بستن راه حلهاي مناسب كمك مي كند. در اكثر موارد، مشكلات موجود به كمك كاركنان و منابع محلي قابل حل خواهد بود.

7. Office Ergonomics ارگونومي با بسياري از موضوعات سر و كار دارد. ارگونومي از كارمند و ايستگاه كارش شروع مي‌شود و به كل قسمت يا سازمان تسري مي يابد. بسياري از عوامل سازماني و محيطي، همچنين انتخاب و خريد مبلمان اداري تحت كنترل مديريت است. از طرفي بسياري از عوامل مرتبط با آرايش محيط كار و عادات كاري در كنترل كارمندان است. تمركز ارگونومي هميشه بر طراحي براي انسان است. انسان داراي ويژگيهاي منحصر بفردي است كه بعضي از اين ويژگيها مانند سن و قد قابل تغيير نيستند اما بعضي از اين ويژگيها مانند آموزش و تجربه قابل دستكاري اند.

8. آناليز محيط كار آناليز محيط كار اولين گام در جهت حذف علل بالقوه اختلالات اسكلتي عضلاني است. آناليز شغل نشان مي دهد كه هر كارمند روزانه چه كارهايي انجام مي دهد. اين امر با شرح وظايف شغلي كه الزامات را بيان مي كند متفاوت است زيرا در آناليز شغلي اطلاعاتي در باره نحوه انجام كار جمع آوري مي‌شود. لازم است كارمندان در آناليز شغل دخيل باشند زيرا آنان بهترين منبع اطلاعات در مورد فعاليتهاي روزمره و مشكلات ناشي از آن هستند.

9. آناليز محيط كار

10. آناليز محيط كار آناليز ايستگاه كار: اجزاي فيزيكي ايستگاه كار مثل موقعيت مانيتور، صفحه كليد، سطح كار و صندلي. آناليز محيطي: روشنايي، درخشندگي، دما، رطوبت، صدا و ساير عواملي كه راحتي افراد را متاثر مي سازد. آناليز سازماني: مسئوليتها، برنامه كار، اضافه كاري و ساير جنبه هايي كه شرايط كار خوانده مي شوند. اين عوامل خارج از كنترل كارمندان بوده و داراي بيشترين تاثير بر ريسك فاكتورهايي از قبيل تكرار، كار استاتيك و زمان مواجهه است.

11. مراحل آناليز اوليه محيط كار 1-با كارمندان صحبت كنيد تا دريابيد آيا در كارهايي كه انجام مي دهند تكرار، كار استاتيك، پوسچرهاي نامناسب يا ساير ريسك فاكتورها وجود دارد حتي اگر آنان تجربه ناراحتي يا علائم آسيب را در طول كار ندارند. 2- كارمندان را در حين انجام كار مشاهده كنيد تا ريسك فاكتورها و علل آنها مشخص شود. همزمان عوامل موجود در ايستگاه كار، محيط و سازمان كه مي توانند ريسك فاكتور ايجاد نمايند را ثبت كنيد. 3- در صورت وجود ريسك فاكتورها، راه حل هاي فوري و دراز مدت را با كارمندان در ميان بگذاريد. تغييرات فوري را در مورد مشكلات ساده مثل ارتفاع مانيتور يا محل قرارگيري ماوس اجراكنيد.

12. مراحل آناليز جامع محيط كار 1-با كارمندان صحبت كنيد. دليل انجام آناليز را براي آنان توضيح دهيد و شرايطي را ايجاد كنيد كه آنان قادر به پاسخگويي راحت به سوالات باشند. ببينيد آنها دقيقا چه كارهايي را انجام مي دهند و مشكلات، ناراحتي ها و علائم آسيب را در آنان ثبت نماييد. 2-مدتي نحوه انجام كار آنان را مشاهده كنيد تا ايده اي در باره عادات كاري شان بدست آوريد. قبل از آنكه از آنان سوال كنيد اجازه بدهيد آنان كار معمول خود را انجام دهند. روي قسمتهايي از شغل كه بيشترين مشكل و ناراحتي در آن اظهار مي شود متمركز شويد زيرا اين نقاط اولويت كنترل دارند. در هر شغل ريسك فاكتورها را مشخص و شدت و فركانس هر ريسك را ثبت نماييد. 3-با توجه به فعاليتهاي مختلف شغلي كه بايد انجام گيرد ايستگاه كار، وسايل و تجهيزات و محيط را آناليز نماييد. بر تطابق وسايل و محيط بر كارمند متمركز شويد بجاي آنكه انتظار داشته باشيد آنان پوسچر و رفتارشان را با كار تطبيق دهند.

13. اجراي راه حلها

14. اجراي راه حلها به هنگام آناليز محيط كار شما ممكن است تعدادي راه حل فوري و آسان را در نظر گرفته باشيد كه بسهولت قابل اجراست و مزاياي فوري براي كارمندان دارد. بسياري از اين راه حلها، تغييراتي كوچك در ايستگاه كار از قبيل زيرپايي يا پايه مانيتور است كه به كاهش مشكلات در حيطه پوسچرهاي نامناسب و استاتيك كمك مي كند. بخشي از اين تغييرات جزئي توسط خود كارمندان قابل اجراست. همچنين كارمندان مي توانند پيشنهاداتي براي راه حلهاي كم هزينه داشته باشند. مي توان از تغييرات ابتكاري بعضي از كارمندان در تلاش براي افزايش راحتي و آسان سازي شغل الگو گرفت و آن را به ساير كارمندان آموزش داد.

15. اجراي راه حلها آرايش مبلمان اداري و ساير وسايل بايد به گونه اي باشد كه كارمندان امكان كار در اين پوسچرها را داشته باشند. براي مثال مانيتور بمنظور حفظ وضعيت مناسب سر بايد پائين تر از سطح چشم باشد. صفحه كليد بمنظور حفظ وضعيت مستقيم مچ بايد نزديك به ارتفاع آرنج باشد. اگر نمي توانيد مانيتور و صفحه كليد را به قدر كافي پايين بياوريد صندلي را بالا ببريد و زيرپايي براي استراحت پاها فراهم نماييد. ترجيحا هر ايستگاه كار اداري بايد براي يك فرد تنظيم شود زيرا فائق آمدن بر قواعد ارگونوميكي كه در هر شرايطي و براي همه مناسب باشد تقريبا غير ممكن است!

16. اجراي راه حلها اگر آناليز شغلي نشان مي دهد كه كارمندان در مكانهاي ديگري علاوه بر ايستگاه كار كامپيوتري نيز كار مي كنند اين مناطق بايد بطور جداگانه مورد آناليز قرار گيرد. كاركنان در صورتيكه شما آنان را با اصول ارگونومي آشنا كنيد مي توانند در اجراي بسياري از راه حلها و رفع مشكلات كمك نمايند.

17. صندلي هاي قابل تنظيم صندلي هاي قابل تنظيم براي كارمنداني كه بخش قابل توجهي از كارشان را بصورت نشسته انجام مي‌دهند توصيه مي شود بويژه اگر آنان با كامپيوتر يا شغل كم تحرك ديگري سر وكار دارند. اين صندليها بايد براي كارمند امكان تغيير و تنوع پوسچر را در طول انجام كار فراهم نمايد

18. طراحي اداره چيدمان، اثاثيه و وسايل اداري بايد جهت تعيين ريسكهاي احتمالي اختلالات اسكلتي-عضلاني مورد بررسي قرار گيرند. براي مثال هنگام چيدن قفسه ها بايد چيزهايي كه بيشتر مورد استفاده هستند نزديك تر قرارگيرند. نظرخواهي از كاركنان قبل از ايجاد تغييرات يا خريد وسايل منجر به ايجاد محيطي كارآمدتر و كاهش ريسك خواهد گرديد. چيدمان مبلمان اداري مي تواند باندازه نوع آن با اهميت باشد. بديهي است چيزهايي كه بيشتر مورد استفاده هستند بايد در محدوده دسترسي آسان قرارگيرند

19. طراحي اداره كارمندان دوست دارند تا حدي بر آرايش محيط كارشان كنترل داشته باشند و قادرند بسياري از تغييرات لازم را انجام دهند. نمونه اي از ايستگاه كار طراحي شده براي اپراتور پذيرش و حسابدار در شكل زير آورده شده است:

20. بلند كردن و حمل بار اگر چه بلند كردن مكرر بارهاي سنگين در بيشتر ادارات رايج نيست اما توجه به اين موضوع صرف نظر از اينكه كار در كجا انجام مي شود اجتناب ناپذير است. روشي كه مواد نگهداري و حمل مي شوند مي تواند ريسك آسيب ايجاد نمايد. بلند كردن و حمل بار باعث آسيب كمر، شانه و بازو مي شود. اين آسيبها يك سوم تمام آسيبهاي محيط اداري را تشكيل مي دهد و بنابراين بايد در آناليز محيط كار مدنظر قرار گيرند.

21. پيشگيري از خستگي بينايي تقريبا نيمي از كاربران كامپيوتر از علائم ناراحتي چشمي (Eye Strain) رنج مي برند. در واقع ناراحتي چشمي شايعتر از اختلالات اسكلتي-عضلاني است. تحقيقات نشان داده است كه كار با كامپيوتر اثرات دائمي بر بينايي ندارد. ناراحتي چشمي باعث كاهش عملكرد و افزايش خطا مي شود. علل اصلي ناراحتي چشمي روشنايي و خيرگي است. علل ديگر شامل اختلافات فردي در بينايي، سطح مهارت در اجراي فعاليتهاي شغلي و نحوه تنظيم ايستگاه كار است.

22. پيشگيري از خستگي بينايي

23. آناليز محيطي محيط اطراف ايستگاه كار باندازه خود ايستگاه كار بر راحتي و عملكرد تاثيرگذار است. محيط اداري بايد داراي روشنايي مناسب بدون درخشندگي و خيرگي، داراي رطوبت و گرماي مطلوب و همچنين ساكت جهت تمركز و فاقد ازدحام باشد.

24. آناليز محيطي-روشنايي روشنايي مي تواند اثر قابل ملاحظه اي بر راحتي و عملكرد داشته باشد. در كار با مانيتور، نور شديد بويژه اگر باعث خيرگي شود موجب ناراحتي چشمي مي گردد. در كارهاي خواندني و نوشتاري، روشنايي كم باعث ناراحتي چشمي مي شود. همچنين جو افسردگي را بر محيط كار حاكم مي كند.

25. آناليز محيطي-روشنايي

26. آناليز محيطي-روشنايي روشنايي مورد نياز در كار با كامپيوتر بايد كمتر از ميزان روشنايي لازم براي خواندن كتاب يا هرمتن نوشته شده روي كاغذ باشد. اين اختلاف ناشي از اين واقعيت است كه مانيتورهاي كامپيوتر از خود نور ساطع مي كنند در حاليكه كاغذ منعكس كننده نوري است كه از محيط دريافت مي كند. بمنظور پيشگيري از ناراحتي چشمي در كار با كامپيوتر لازم است روشنايي محيط باندازه نوري باشد كه از صفحه مانيتور ساطع مي شود. پنجره يا منابع نوري درخشنده در پشت يا كنار مانيتور مي تواند باندازه خيرگي مانيتور ناراحت كننده باشد.

27. چيدمان مناسب مانيتور نسبت به پنجره

28. استانداردهاي روشنايي كار دائمي با كامپيوتر500-300 لوكس كار با كامپيوتر و اسناد كاغذي750-500 لوكس كار با اسناد كاغذي 1000-750 لوكس

29. گرما و رطوبت گرما و رطوبت نيز همانند روشنايي نه تنها بر راحتي بلكه بر بهره وري كاركنان اثر مي گذارد. بيشتر كارهاي اداري در حالت نشسته انجام مي شود و انسان در فعاليتهاي فيزيكي سطح پايين در مقايسه با شرايط فعال معمولا دماهاي محيطي بالاتر را ترجيح مي دهد. در ادارات هنگامي كه تعداد زيادي وسايل توليد كننده حرارت با هم در يكجا جمع شوند هوا بسيار گرم خواهد شد. ميزان رطوبت نيز در احساس راحتي و سلامت نقش دارد. رطوبت كم باعث خشكي پوست و رطوبت زياد باعث احساس خفگي مي شود و موجب مي شود دما بالاتر از مقدار واقعي احساس شود.

30. صدا صدا در ادارات معمولا به حدي نمي رسد كه براي شنوايي زيان آور باشد اما مي تواند بعنوان عامل حواس پرتي، مخل عملكرد و بهره وري باشد. مطالعات نشان داده اند هنگامي كه كارمندان كار فكري انجام مي دهند صدا بيشتر مختل كننده كار است. در حاليكه مي توان صدا را با صداسنجاندازه گرفت، روش ساده‌تر استفاده از قضاوت افراد در مورد ميزان صدا در محيط اداري است. نظر كارمندان را در باره صداي محيط جويا شويد.آيا صدا در ارتباطات آنان تداخل ايجاد مي كند و باعث حواس پرتي مي شود.

31. استانداردهاي صدا در محيط اداري Open Office: حد اكثر 60 دسي بلمتوسط 40-30 دسي بل Private Office: حداكثر 55 دسي بلمتوسط 35-30 دسي بل

32. Chair Backrest • General Design • Easy to adjust • 5-leg base -- stability • Swivel and wheels -- ease of reaching & getting in & out 95-120° Arm Rests Seat Pan Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

33. Chair Design Backrest • Seat Pan: • Slightly concave • Softly padded • Rounded, waterfall edge- reduce edge compression 95-120° Arm Rests Seat Pan Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

34. Chair Design Backrest • Foot rest • only if necessary • should be big & solid • Backrest: • Supports entire back: head-lumbar ~ 85 cm • Relieve spinal and muscle load 95-120° Arm Rests Seat Pan Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

35. Adjust the chair Backrest • Seat Height: • Feet flat on floor • Knee should be at 90° • Armrests: • Supports upper extremity • Adjustable vertically and horizontally • Vertically for shoulders • Horizontally to keep elbows in 95-120° Arm Rests Seat Pan Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

36. Keyboard and mouse • Vertical Position • As low as possible • Arms parallel • g-h key height = elbow height • mouse and keyboard at the same height • larger surfaces are better than trays Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

37. Keyboard and mouse • Horizontal Position • Keyboard: Directly in front of worker • Mouse: Right or left of keyboard • Mouse: Directly in front (mouse intensive tasks) • Trays can limit horizontal adjustments Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

38. Keyboard and mouse • Angle • Keyboard: Flat or negative sloped • Keep wrists straight or slightly flexed • Wrist pad Negative slope Flat Wrist pad Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

39. Monitor Positioning 18-24” • Vertically adjustable • Top of screen not to exceed the operator’s eye level (preferably 1-2 inches below eye level) • Viewing angle 15°- 30° W/R to horizontal • Horizontally adjustable • Directly in front • 18-24” distance • Same for document holder 15°- 30° Source: Jack Dennerlein Harvard School of Public Health

40. پيشگيري از اختلالات اسكلتي – عضلاني :رعايت نكات آموزشي زير در انجام كار توسط كارگران ضروريست :از انجام حركتهاي ناگهاني وخشن وتند خودداري نمائيد.از حفظ يك وضعيت به مدت طولاني پرهيزكنيد.ازنگهداشتن ستون فقرات دروضعيت هاي نادرست بپرهيزيد.ازبلندكردن اجسام سنگين وحمل آنها به تنهائي خودداري نماييد.با انجام حركات ورزشي مناسب عضلات تنه را تقويت نمائيد.از اضطراب ونگرانيهاي بي مورد بپرهيزيد.درهنگام رانندگي مراقب وضعيت تنه باشيد.درايستادن هاي دراز مدت يكي از پاها را روي چهار پايه اي قرار داده سپس جاي آنها را عوض كنيد.هنگام ايستادن وراه رفتن از كفشهاي مناسب وراحت استفاده كنيد.از ميزوصندلي ويا ابزار آلات مناسب خود استفاده كنيد.هنگام كاركردن سطوح كار را بايد مناسب با قد خود تنظيم كنيد.هنگام بلند كردن اشيا جسم را به بدن خود نزديك كنيد .

41. وضعيت ها وحالات بدني صحيح ستون فقرات : وضعيت بدني نقش مهمي در بروز آسيب هاي ضربه اي تجمعي دارد، خم شدن ستون فقرات يا سر ، بدن را از حالت تعادل خارج مي كندوسبب كشيده شدن اندام يا خميدگي آنها به طور نامناسب مي شود. در حالت طبيعي ستون فقرات داراي سه انحنا است . اين سه انحنا شامل انحناي گردني به طرف قدام ، انحناي سينه اي به طرف خلف وانحناي كمري به طرف قدام است.خميدگي بيش از حد ويا راست شدن بيش از حد ستون فقرات گردني يا كمري ، مهره ها را از وضعيت خنثي خارج مي كند واحتمال آسيب به ستون فقرات را افزايش مي دهد.براي حفظ وضعيت طبيعي بدن بايد:به جاي خم كردن سر ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد.به جاي خم شدن ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد .به جاي خم شدن يا بلند كردن با با كمر خميده ، بدن را از ناحيه مفصل ران به جلو بچرخانيد.

42. وضعيت بدني نقش مهمي در بروز آسيب هاي ضربه اي تجمعي دارد، خم شدن ستون فقرات يا سر ، بدن را از حالت تعادل خارج مي كندوسبب كشيده شدن اندام يا خميدگي آنها به طور نامناسب مي شود. در حالت طبيعي ستون فقرات داراي سه انحنا است . اين سه انحنا شامل انحناي گردني به طرف قدام ، انحناي سينه اي به طرف خلف وانحناي كمري به طرف قدام است.خميدگي بيش از حد ويا راست شدن بيش از حد ستون فقرات گردني يا كمري ، مهره ها را از وضعيت خنثي خارج مي كند واحتمال آسيب به ستون فقرات را افزايش مي دهد.براي حفظ وضعيت طبيعي بدن بايد:به جاي خم كردن سر ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد.به جاي خم شدن ، تنه خود را از محل مفصل ران به سمت جلو بچرخانيد .به جاي خم شدن يا بلند كردن با با كمر خميده ، بدن را از ناحيه مفصل ران به جلو بچرخانيد.

43. وضعيت صحيح نشستن :درهنگام نشستن روي صندلي وضعيت رانها نسبت به تنه بايد تقريباً عمود باشد يعني بدن مستقيم بوده وكمر راست باشد وانحناي كمربايدكاملاً حفظ شود.دروضعيت نشسته فشاربيشتري به مهره هاي كمري نسبت به حالت ايستاده واردمي شود پس اگر شاغلي سابقه درد كمر داردبايد تركيبي از حالت نشسته وايستاده را براي او درنظر گرفت .وضعيت صحيح ايستادن :سرخود را بالا نگه داريد ، قفسه سينه را بالا نگه داريد ، شانه ها را در حالت طبيعي وراحت حفظ نماييد ، زانوها را صاف نگه داريد ، وزن بدن را در حالت ايستاده بطور مساوي روي پاها تقسيم كنيد ، دركارهاي ايستادني طولاني مدت يكي از پاها را روي چهار پايه اي قرار داده وسپس جاي آنها را عوض كنيد ، ايستادنهاي طولاني مدت سبب خستگي عضلات مهره ها وعضلات ران وافزايش فشار بر ديسكهاي بين مهره اي مي شود كه با نشستن روي صندلي اين حالت تخفيف مي يابد

45. آموزش تجربه نشان داده است كه خريد مبلمان اداري ناراحتي و ريسك آسيب را كاهش نمي دهد.اغلب كارمندان از مبلمان جديد بطور صحيح تنظيم نمي كنند زيرا در مورد پوسچر مناسب آموزشهاي لازم را نديده اند. همچنين بدرستي نمي دانند كه مكانيسمهاي تنظيم چگونه كار مي كند. كارمندان ممكن است ندانند كه مبلمان آنان قابل تنظيم است و در همان وضعيتي كه به آنان تحويل شده است از آن استفاده كنند.

46. آموزش كارمندان ممكن است احساس كنند پوسچر خوب، استراحتهاي كوتاه و عادات مناسب كاري مهم نيستند. بنابراين آموزش عواقب احتمالي عدم تغيير ايستگاه كار و روشهاي كار ضروري است. با آموزش كارمندان و سرپرستان در موضوعات ارگونومي، زمان مورد نياز جهت انجام آناليز و اجراي راه حلها كاهش مي يابد. هدف برنامه آموزشي، آماده كردن كارمندان جهت پذيرش مسئوليت در راستاي سلامت شان است. بايد به آنان ابزارهاي مناسب براي پيدا كردن مشكلات و حل آنها ارائه شود.

47. Ergonomics: WORK SMART NOT HARD

48. با آرزوي بهترينها براي شما عزيزان