Download
1 / 24
260 likes | 551 Views
بسم الله الرحمن الرحیم. مواد افیونی. در ایران شایع ترین مواد غیر قانونی مورد سوء مصرف مواد افیونی می باشند. مواد افیونی طبیعی شامل تریاک، شیره و سوخته هستند و مواد افیونی صناعی که مورد سوء مصرف قرار می گیرند شامل مورفین، هروئین، ترامادول(شبه افیونی)، متادون و دیفنوکسیلات و بوپرونورفین می باشد.
E N D
در ایران شایع ترین مواد غیر قانونی مورد سوء مصرف مواد افیونی می باشند. مواد افیونی طبیعی شامل تریاک، شیره و سوخته هستند و مواد افیونی صناعی که مورد سوء مصرف قرار می گیرند شامل مورفین، هروئین، ترامادول(شبه افیونی)، متادون و دیفنوکسیلات و بوپرونورفین می باشد.
تاریخچه تریاک در جهان و ایران تریاک ماده ای است به رنگ قهوه ای تیره که از شیره گیاهی به نام کوکنار که در عربی به آن خشخاش می گویند به دست می آید. واژه کوکنار (خشخاش) در حقیقت به معنای پادزهر یا ضد سم است که ریشه یونانی دارد و به معنی ترکیبی است از افیون و چند داروی دیگر که برای معالجه گزش جانوران به ویژه مار به کار رفته است ولی ریشه کلمه افیون یک واژه یونانی به معنی شیره است. سابقه مصرف تریاک به قبل از تاریخ مکتوب بشر بر می گردد. در حفاری های باستان شناسی در سوئیس، دانه های خشخاش و گرزهای آن را یافته اند که به دوره زمانی 8000 سال پیش از میلاد مربوط می شوند. بنابراین اگر مردم آن زمان تریاک را به عنوان یک دارو استفاده می کرده اند، تریاک قدیمی ترین دارو خواهد بود. اولین ذکر نام از تریاک حدود 330 سال پیش از میلاد توسط سقراط، پدر علم پزشکی و پس از آن توسط جالینوس (150 سال پیش از میلاد) صورت گرفته است. آنها از استفاده از تریاک برای برخی مقاصد پزشکی دفاع کرده اند. گروهی می گویند لشکریان چنگیز آن را به ایران سوغات آورده اند و دسته ای می گویند نادر شاه مصرف آن را از هندیان فرا گرفت. البته ایرانیان قبل از چنگیز با آن آشنایی داشتند و حتی بوعلی سینا و رازی آن را در طب به کار می بردند. دوران قاجار از عمومیت بیشتری به لحاظ استعمال و کشت و کار خشخاش و دیگر مسکرات برخوردار است. کشیدن تریاک از زمان ناصرالدین شاه شیوع یافت.
مشتقات تریاک تریاک از حدود 50 ترکیب شبه دارو که آلکالوئید نامیده می شود تشکیل شده و مورفین فراوانترین آلکالوئید موجود در آن است که 20-10 درصد تریاک را تشکیل می دهد. تریاک حاوی 3-1 درصد کدئین نیز می باشد. هروئین نیز از مورفین تشکیل می شود.
اشکال مصرفی: تریاک: تریاک معمولاً به رنگ قهوه ای سیر بوده، قوام و حالت خمیری دارد. بوی آن شبیه آمونیاک یا ادرار مانده بوده و هنگام سوختن بوی خاصی شبیه چسب دوقلو می دهد. بسته بندی آن به صورت لول ، حبه و یا کیک مانند می باشد. سوخته تریاک: پس از مصرف تدخینی تریاک ماده ای به رنگ قهوه ای سوخته و براق به دست می آید که سوخته نام دارد. گاهی آن را در آب حل کرده و به صورت شربت بنفش رنگی مصرف می کنند.(آب سوخته) شیره تریاک: سوخته تریاک را در آب حل کرده و می جوشانند و سپس آن را از صافی عبور می دهند. آنچه باقی می ماند تفاله نام دارد. مایع حاصل را مجدداً حرارت می دهند که با این کار ماده خمیری و سفت و غلیظی به رنگ قهوه ای روشن به دست می آید که شیره نام دارد.
روش ها و شیوه های سوء مصرف و ابزار سوء مصرف تریاک: 1 – تدخین( دود کردن): ابزارهای مورد استفاده برای تدخین عبارتند از: منقل، وافور، چپق، نگاری( وسیله ای شبیه به چپق که برای مصرف شیره به کار می رود) ، قلیان، ذغال های نیمه سوخته، سیخ، میله و سنجاق باز شده ای که سر آن سیاه شده باشد. در روش سیخ و سنگ، سر سیخ را داغ کرده با سنجاق، تریاک را بر روی آن می گذارند و با لوله ای دود حاصل را وارد ریه می کنند 2 – خوردن: این روش را بیشتر افرادی که بیماری جسمی دارند یا مدت طولانی از روش تدخین استفاده کرده اند به کار می برند. در این روش مصرف ، وسیله و اثری دال بر مصرف وجود ندارد. 3 – تزریق: در این روش تریاک را در آب حل کرده و در یک قاشق می ریزند و آن را کمی حرارت می دهند. سپس آنرا روی یک تکه پنبه یا اسفنج می ریزند و با سرنگ می کشند و داخل ورید تزریق می کنند. معمولاً معتادان بی بضاعت از این روش استفاده می کنند. وجود سرنگ های کهنه و چند بار مصرف شده و قاشق سیاه و تکه های پنبه از آثار مواد مصرفی است.
اثرات مصرف مواد افیونی اثر کلی تریاک نوعی احساس زود گذر سرخوشی است. تریاک دارای اثر تخدیری است، به این معنی که یک حالت آرامش بخش توام با سستی ، رخوت و چرت و بالاخره خواب ایجاد می کند و مصرف ممتد آن می تواند منجر به اعتیاد شود.همه اثرات تریاک خوشایند نیستند و تریاک می تواند خصوصاً در مواردی که فرد زیاد حرکت می کند باعث تهوع و استفراغ شود لذا بسیاری از افرادی که تریاک مصرف می کنند برای مصون ماندن از این اثرات آرام و بی حرکت بودن را انتخاب می کنند. تغییرات رفتاری یا روانی( ابتدا سرخوشی و سپس بی تفاوتی، کج خلقی، پرخاشگری ، بی قراری و کندی و اختلال قضاوت) ، احساس گرما و گر گرفتن و خارش بینی، تهوع و استفراغ(معمولاً به دنبال اولین مصرف پیش می آید.) ، خشکی دهان، کاهش احساس درد، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون، کاهش تنفس، گیجی و احساس سرخوشی که به دنبال آن افسردگی عارض می شود، انقباض عضلات صاف حالب و مجاری صفراوی، انقباض مردمک از دیگر اثرات تریاک می باشد. به دنبال مصرف مرتب تحمل پیش می آید. یعنی میزان ماده بیشتری برای رسیدن به علائم دلخواه بایستی مصرف شود. لازم به ذکر است که برخی از مردان که معتاد شده اند از ابتدا به علت به تاخیر انداختن اوج لذت جنسی(ارگاسم) مواد استفاده نموده اند. اما پس از مدتی نه تنها میل جنسی آنها کاهش یافته بلکه به مواد افیونی نیز معتاد شده اند.
عوارض طولانی مدت مواد افیونی: اعتیاد( مواد افیونی به شدت اعتیاد آورند و تنها چند بار مصرف می تواند باعث وابستگی و اعتیاد گردد) یبوست مزمن تیره شدن رنگ پوست کاهش وزن و سوء تغذیه پایین آمدن سطح سلامتی به علت بی توجهی به وضعیت بهداشتی و مراقبت های فردی اختلالات خواب(تغییرساعت خواب و بیداری خواب الودگی وچرت زدن در طول روز) اختلالات خلقی و روان پریشی(افسردگی و اظطرا ب بی قراری و پرخاشگری) اختلال جنسی(کاهش میل جنسی واختلال نعوذ در مردان-به هم خوردگی دوره های قائدگی در زنان) افت عملکرد شغلی و اجتماعی عوارض تزریق وریدی شامل:ابسه ،عفونت پوست ،التهاب دریچه های قلب ،عفونت ریوی ،عفونت خون ،کزاز، عفونتهای منتقله از راه خون مثل هپاتیت C،B و آلودگی به ویروس ایدز می باشد.
هروئین: یکی از مشتقات نیمه مصنوعی مورفین است که نام شیمیایی آن دی استیل مورفین است. هروئین خالص پودر بسیار نرم و سفید رنگی است اما هروئینی که توسط فروشندگان این ماده عرضه می شود به علت ناخالصی بسیار زیاد به رنگ کرم مایل به قهوه ای است که در بسته بندی های پلاستیکی به شکل مخروطی یا به صورت کپسول تهیه می گردد.
روش مصرف: تدخین: در این روش از زرورق سیگار، دستمال کاغذی لوله شده یا تکه های مقوای باریک یا کبریت و فندک استفاده می شود. وجود تکه های دستمال کاغذی لوله شده نیمه سوخته یا تکه های باریک مقوا و یا زرورقی که رویه آلومنیومی آن سیاه شده است علامت تدخین هروئین می باشد. انفیه یا استنشاق دماغی: در این روش پودر هروئین را مستقیماً به داخل بینی می کشند. تزریق: هروئین را پس از حل کردن به داخل سرنگ می کشند و تزریق می کنند .در این روش هروئین را با آبلیمو ، جوهر لیمو یا قرص ویتامین C در قاشق حل می کنند.
اثرات هروئین شروع مصرف مواد افیونی را متخصصان به ماه عسل تعبیر می کنند زیرا مورفین تمام احساس ها را تغییر می دهد و به تجریه ادراکی ، خلقی و حسی و اساساً ارتباطات شخص با دنیای خارج، ظاهر دلنشینی می بخشد. کارکرد ذهنی در سطوح بالا مانند قدرت استدلال نه تنها دچار اشکال نمی گردد بلکه عملکرد آن با شور و هیجان زیاد توام است. البته پس از مدتی مصرف عادت پدیدار می گردد و شخص به ناچار مقدار مصرفی خود را افزایش می دهد. اضطراب که خود جزئی از درد و رنج وابسته به کمبود احتمالی در اعتیاد است سبب می شود که شخص علاوه بر افزایش مقدار مصرفی خود فواصل مصرف را کاهش داده و به این شکل از بروز عوارض کمبود و اضطراب احتمالی جلوگیری نماید. در اکثر موارد ، اعتیاد به مشتقات تریاک به طور عام و به مورفین به طور خاص موجب زوال سریع فیزیکی ، روانی و اجتماعی می گردد و افرادی که قدرت ذهنی خود را حفظ کرده اند رنج فراوان می کشند زیرا دیگر از ماه عسل خبری نیست بلکه فقط لحظات پر اضطراب و سختی وجود دارد که شخص به پر کردن سرنگ های فردای خود می اندیشد. مطالعات بیمارستانی نشان داده اند که تنها سه روز مصرف روزانه مورفین می تواند باعث شود که شخص علائم وابستگی را بروز دهد.
کراک کراکی که در قاره آمریکا و اروپا مصرف می شود از ترکیبات کوکائین ساخته می شود. کوکائین آلکالوئید اصلی برگ کوکا است که مرکز اصلی رویش آن آمریکای جنوبی است. و از نظر طبقه بندی دارویی جزء مواد محرک سیستم اعصاب مرکزی است. کوکائین پودر سفید رنگ ، نرم و شفاف کریستالی با طعمی تلخ است و معمولاً به صورت استنشاق، تزریقی ،خوراکی و یا دود کردن مصرف می شود. با آزمایش بر روی نمونه های زیادی از کراک های مصرفی در ایران مشخص شد این مواد کراک واقعی نبوده بلکه هروئین است.در حالی که کراک واقعی نوعی از کوکائین است و قیمتی چندین برابر قیمت کراک در ایران دارد و به سبب قیمت آن در آسیا بسیار محدود است. مصرف این ماده از کمترین مقدار توسط فرد در طول یک ماه به ده برابر افزایش پیدا میکند. جمعیت مخاطب آن بیشتر در سنین 30-20 سال هستند. در بین جوانان این ماده بصورت ماده ای کم خطر با میزان نئشگی بالا معرفی شده است و بسیاری از مصرف کنندگان ان را به اسم روانگردان می شناسند اما پس از شروع به مصرف مشخص میشود که کراک ماده ای بسیار اعتیاد اور است.
نورجیزک: متاسفانه در چند سال اخیر گروهی از قاچاقچیان دارو در شرایط کاملاً غیر بهداشتی اقدام به تهیه آمپولی به نام نورجیزک نموده اند که ترکیبی از هروئین ، استروئید و مواد غیر مجاز می باشد ولی به دلیل تشابه اسمی با تمجیزک بسیاری از معتادان را به اشتباه انداخته است. در صورتی که نورجیزک نامی جعلی و ماده ای شدیداً زیان آور است که کاملاً با آمپول های خانواده تمجیزک تفاوت دارئد.
علائم مصرف: عمده علائم و همچنین عوارض ناشی از تزریق آمپول های نورجیزک همانند علائم و عوارض تزریق هروئین می باشد.علائم و عوارض اختصاصی حاصل از تزریق آمپول نورجیزک مربوط به ترکیب استروئیدی موجود در این آمپول ها بوده است.
کدئین: ماده ای سفید رنگ است که اشکال دارویی آن به صورت قرص های خالص یا ترکیب با قرص های استامینوفن ، اسپرین یا شربت های ضد سرفه وجود دارد. معمولاً جهت تسکین دردهای خفیف تا متوسط شامل دردهای مفصلی و استخوان ، کمر درد ، درد دندان ، سر درد و میگرن همچنین تسکین سرفه های خشک به کار می رود.تجویز داروهای حاوی کدئین فقط به دستور پزشک و برای مدت زمان کوتاه مجاز می باشد. اکثر مردم به کدئین به عنوان یک داروی اعتیاد آور نگاه نمی کنند ولی کدئین اعتیاد آور است. علائم قطع کدئین شبیه مورفین ولی با شدت کمتر می باشد. مصرف مکرر و بدون دلیل و یا با بهانه های بی مورد قرص های آسپرین، یا استامینوفن کدئین نشانه ای از اعتیاد به مواد مخدر می باشد.
ترامادول: دارویی ضد درد، از دسته داروهای مسکن مخدر می باشد که در صورت تجویز پزشک برای تسکین درد های متوسط تا شدید در بزرگسالان( مانند دردهای مفصلی ، جراحی، زایمان و ...) به کار می رود و از این جهت ضعیف تر از مورفین و پتدین و قوی تر از مسکن هایی نظیر بروفن و استامینوفن می باشد. میتوان آن را مورفین ضعیف شده تلقی نمود. مصرف آن حداکثر به مدت 5-3 روز آن هم فقط با تجویز پزشک مجاز می باشد. با توجه به گسترش استفاده خود سرانه این دارو و نیز با توجه به عوارض ناخواسته تداخلات این دارو با داروهای دیگر حتی در مواردی می تواند زندگی فرد را به خطر بیاندازد. این دارو با اسامی تجاری بابومادولف پیرالژین، ترادولان، ترامارام، ترامود، ترالژیدول در بازار دارویی ایران وجود دارد. ضعف، اضطراب، گیجی، حالت عصبی، اختلالات خواب، تشنج، تضعیف تنفسی، درد شکم، بی اشتهایی، نفخ، حساسیت پوستی، اختلالات بینایی و تکرر ادرار از جمله عوارض مصرف آن می باشد.
هشدارها: خطر تشنج: این خطر در موارد زیر افزایش می یابد: مصرف مقادیر بالاتر ترامادول مصرف همزمان با برخی داروهای اعصاب بیمارانی که سابقه صرع یا تشنج دارند بیمارانی که دچار ضربه مغزی و عفونت دستگاه عصبی مرکزی شده اند خطر اعتیاد و وابستگی: ترامادول می تواند باعث وابستگی جسمی و روانی شود .این دارو می تواند در بیمارانی که قبلاً به مواد مخدر اعتیاد داشته اند باعث ایجاد اعتیاد شود.مصرف بیش از 2 هفته این دارو مجاز نمی باشد.
متادون یک ماده صناعی است که جزء خانواده مواد شبه افیونی می باشد و سال ها است که برای درمان برخی از افراد وابسته به مواد افیونی مورد استفاده قرار می گیرد. فرآورده های آن به صورت شربت، قرص و آمپول می باشد. باید توجه داشت که متادون خطر اعتیاد زایی بالایی دارد و در درمان خودسرانه یا عدم آگاهي افراد در مورد اين داروها ممكن است فرد به متادون وابسته شود.متادون فقط از طريق مراكز خاص درمان و بازتواني اعتياد در اختيار بيماران معتاد قرار مي گيرد.
موارد مصرف متادون مصرف كنندگان هروئين بويژه با شيوه مصرف تزريقي معتادان زنداني زنان حامله بيماران داراي مشكلات جسمي خاص و پرخطر(HIV و هپاتيت B) افراد با سابقه شكست هاي متعدد در درمان هاي قلبي و اعتياد شديد بكار مي رود. درحال حاضر متادون و قرص زير زباني بوپرنورفين عمده داروهايي هستند كه در مراكز درمان اعتياد و سوء مصرف مواد جهت كنترل علايم جسماني معتادين بكار مي روند.
ديفنوكسيلات يك داروي شبه مخدر است نام تجاري آن لوموتيل(Lomotil ) مي باشد. تركيب داروي ديفنوكسيلات و آتروپين براي كنترل اسهال استفاده می شود. نكته بسيار مهم در خصوص اين دارو اين است كه ديفنوكسيلات فقط براي درمان اسهال داده مي شود. و به هيچ وجه علت زمينه اي اسهال را درمان نمي كند. اين دارو مي تواند باعث ايجاد وابستگي و تحمل ( حالت بي پاسخي يا كم پاسخي به دارو ) شود. این اثرات بويژه درصورت استفاده از دارو به مدت طولاني رخ مي دهند. اگر مصرف دارو با دوزهاي بالا را ناگهان متوقف نمايد ممكن است دچار علايم قطع مصرف مثل لرزش، تعريق، تهوع و استفراغ ، درد معده و گرفتگي عضلاني شود. در اسهال خوني، كودكان زير 2 سال، زنان باردار و شيرده ، اسهال ناشي از بيماري التهابي روده و اسهال ناشي از مصرف آنتي بيوتيك ها منع مصرف دارد.
عوارض جانبي: خشكي دهان و خشكي پوست ، تاري ديد، يبوست، خواب آلودگي نكته: عمده مصرف كنندگان ديفنوكسيلات را در كشور ما، افرادي تشكيل مي دهند كه قصد ترك يا درمان مواد مخدر را دشته و به توصيه ديگران و يا خودسرانه براي از بين بردن علائم ناشي از قطع مواد به مصرف اين قرص روی آورده اند و با افزایش دارو در مواردی شخص بالغ بر صدها قرص را يكجا مصرف مي كند. قابل توجه اينكه سازندگان ديفنوكسيلات براي جلوگيري از سوء مصرف آن مقداري آتروپين به آن افزوده اند ولي اين نيز چاره ساز نبوده است و علي رغم عواض ناشي از آن كماكان مورد سوء مصرف قرار مي گيرد.
توصيه ها: اين دارو جايگزين مناسبي براي مواد مخدر و رفع علائم ناشي از محروميت قطع مواد نمي باشد. هرگز دارو را خودسرانه مصرف نكنيد و مصرف آن را بيش از 3 روز ادامه ندهيد. ديفنوكسيلات را هرگز با داروهاي ضد درد مخدر، خواب آورها، ضد افسردگي، شل كننده عضلات و داروهای کاهش دهنده فشار خون استفاده نکنید. در صورت ابتلا به بیماری های اختلال کلیه و کبد و مشکلات ریوی، التهاب روده و مصرف الکل پزشک خود را مطلع کنید.
به امید روزی که جامعه ای داشته باشیم که اگر در آن فرد معتادی هم وجود دارد درصدد نجات خویشتن باشد.
