Reformacija i kontrareformacija

1. Reformacija i kontrareformacija

2. Uzroci reformacije • Tokom renesanse katolička crkva se još više udaljila od prvobitnih hrišćanskih ideala • Rimske pape su živele poput renesansnih vladara • Na nedostatke u uredjenju katoličke crkve još u 14.veku ukazao je engleski sveštenik i profesor u Oksfordu Džon Viklif • On se protivio bogaćenju crkve i njenom mešanju u politička pitanja; on je preveo Bibliju na engleski jezik, protivio se postojanju sveštenstva

3. Martin Luter • Otvoreni raskol sa crkvom započeo je nemački sveštenik i profesor u gradu Virtenbergu Martin Luter • Njegov spor sa crkvom nastao je oko prodaje indulgencija, odnosno oproštajnica grehova • Svoje kritike Luter je izložio u 95 teza, koje je 1517.god. izložio na vrata crkve u Virtembergu • Luter je u jednoj raspravi osporio i nepogrešivost pape • On je smatrao da je Biblija jedini izvor vere, zato treba da bude približena širokim narodnim masama • Da bi to bilo moguće, mora biti prevedena na narodne jezike, on je preveo Bibliju na nemački jezik

4. Pošto svaki vernik čitanjem Biblije može da upozna “reč Božiju”, Luter je sveštenstvo smatrao nepotrebnim • Odbacio je većinu svetih tajni, zadržavši samo krštenje, pokajanje i pričešće

5. Martin Luter (1483-1546)

6. Lutera su podržavali čak i mnogi nemački kneževi, dok je osim crkve, protiv njega istupio i nemački car, kao zaštitnik katoličanstva • Na saboru u Vormsu 1521.god. on je odbio da se odrekne svog učenja i isključen je iz crkve • Luter se sklonio u Saksoniju, gde mu je zaštitu pružio saksonski knez Fridrih Mudri • Nemački kneževi i gradovi, koji su prihvatili Luterovo učenje, protestovali su protiv zabrane Luterovog učenja, pa su dobili naziv protestanti

7. Nakon 25 godina neprekidnih sukoba, postignut je kompromis • 1555.god. mirom u Augzburgu ustanovljen je princip: “čija vlast njegova i vera” • Svakom nemačkom knezu je omogućeno da svoju veru nametne svojim podanicima • Tako je severna Nemačka postala pretežno luteranska a južna Nemačka pretežno katolička • Luteranstvo se iz Nemačke proširilo na Skandinaviju

8. Luterovo učenje je dopunjavano i doradjivano, što je dovelo do pojave novih učenja i pokreta • Najradikalniji reformator bio je Tomas Mincer, vodja nemačkih seljaka, koji su 1524.god. podigli veliki ustanak, poznat kao “Nemački seljački rat” • Seljaci su istakli socijalne zahteve, medju kojima i ukidanje feudalnih obaveza • Luter nije podržao ove zahteve, ustanak je krvavo ugušen 1525.god.

9. Kalvinizam • Propovedao ga je u 16.veku Žan Kalvin u Ženevi • Glavna razlika izmedju njegovog i Luterovog učenja je teorija o predestinaciji (predodredjenju) , verovanje da je Bog unapred odredio ko će biti spašen a koga će stići prokletstvo; unapred odredjenu sudbinu čovek ne može da izmeni ali je dužan da se ponaša kao da će otići u raj. • Kalvin je tumačio da kamate nisu greh, njegovo učenje je doprinelo stvaranju preduzetničkog kapitalističkog duha, naglašava vrednost marljivog rada a lenjost i rasipništvo smatra grehom • Svoje učenje u Ženevi on je nametao otvorenom diktaturom • Kalvinizam se proširio na Francusku (hugenoti), Škotsku i Nizozemsku

10. Žan Kalvin (1509-1564)

11. Kontrareformacija • Predstavlja čitav niz mera koje je katolička crkva preduzela u cilju zaustavljanja širenja reformacije i vraćanja vernika u okvire katoličke crkve • Pojava reformacije predstavljala je najveću krizu u katoličkoj crkvi od raspada jedinstvene crkve • Od 1545. do 1563.god., sa prekidima, trajao je sabor u Trentu, na kojem je obnovljena crkvena disciplina, otklonjene zloupotrebe, unapredjeno je obrazovanje sveštenika, ali ništa od protestantskih učenja nije prihvaćeno • Sastavljen je i “Index”, spisak zabranjenih knjiga, suprotnih katoličkom učenju

12. Jezuiti • Veliku pomoć u borbi protiv reformacije papi je pružio novi monaški red: Družba Isusova, poznatiji pod imenom jezuiti, koji je 1534.god. osnovao Ignacio Lojola • Osnovne karakteristike jezuita bile su disciplina i odlično obrazovanje, bili su i savetnici na dvorovima vladara i plemića • U borbi protiv reformacije koristili su se svim sredstvima (“cilj opravdava sredstvo”) • U borbi protiv reformacije obnovljena je inkvizicija • Zahvaljujući delatnosti jezuita suzbijena je reformacija u Poljskoj, južnim delovima Nemačke, Ugarskoj, Francuskoj, Španiji, Italiji

13. Verski ratovi • U drugoj polovini 16.veka verski ratovi potresali su Francusku, izazvani sukobom katolika i hugenota • Najstrašnija epizoda tih sukoba bila je Vartolomejska noć iz 1572.god., kada je za jednu noć samo u Parizu ubijeno oko 3000 hugenota • Verski ratovi u Francuskoj završeni su 1598.god. dolaskom kralja Anrija IV, koji je izdao “Nantski edikt”, kojim su hugenoti dobili ograničene verske slobode

14. Najveći verski sukob, koji se proširio na veći deo Evrope, poznat je kao Tridesetogodišnji rat (1618-1648) • Najveća razaranja desila su se u Nemačkoj i Češkoj • Osim verskog karaktera (sukob protestanata i katolika u Nemačkoj) imao je i političku pozadinu (sukob Francuske i dinastije Habsburg, Francuska je u ratu podržavala protestante, iako katolička država)

15. Rat je počeo pobunom u Češkoj protiv nemačkog cara Ferdinanda II Habsburškog, koji je uz pomoć jezuita surovo suzbijao protestantizam • Češka vojska je poražena 1620.god. u bici na Beloj Gori, nakon čega je pobuna ugušena, Češka postaje katolička zemlja i čvrsto pod vlašću Habsburga • Rat se širi na Nemačku, katolici su imali podršku dinastije Habsburg i Španije, a u rat se na strani protestanata uključuju Danska, Švedska i Francuska

16. Rat je završen Vestfalskim mirom 1648.god. • Sloboda vere priznata je luteranima i kalvinistima • Nemačka je bila podeljena na oko 300 država • Države koje su izašle iz rata kao ojačane bile su Francuska i Švedska, dok je Španija bila oslabljena (Holandija je stekla nezavisnost od Španije), oslabio je i uticaj Habsburga • Priznata je i nezavisnost Švajcarske Konfederacije

17. Ovim ugovorom stvoren je sistem nezavisnih nacija-država i početak moderne diplomatije, ratovi se više ne vode iz verskih razloga, već iz interesa države • Vestfalski mir je zacementirao podelu Nemačke i sprečavao njeno ujedinjenje u nacionalnu državu

18. Evropa 1648.god.