Οστεοπόρωση

1. Οστεοπόρωση

2. “Η οστεοπόρωση είναι μία διαταραχή του σκελετού, που χαρακτηρίζεται από μείωση τηςαντοχής του οστού,που προδιαθέτει ένα άτομο σεαυξημένο κίνδυνο κατάγματος.” Osteoporosis is a systemic disease characterized by a low bone mass and micro-architectural deterioration of bone tissue, with a consequent increase in skeletal fragility and susceptibility to fracture • Consensus Development Conference, JAMA 2001 * Φυσιολογική επιμετάλωση του οστού (ΔΔ: οστεομαλακία)

3. Η οστεοπόρωση ως πρόβλημα δημόσιας υγείας. • 50% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών και 15% των ανδρών μετά τά 50 θα εμφανίσουν οστεοπορωτικό κάταγμα • Από αυτά, 15% αφορούν το ισχύο. • Συνέπειες: -Άλγος, αδυναμία μετακινήσεων, εξάρτηση, αναπηρία, κατάθλιψη, κοινωνικό και οικονομικό κόστος

4. Οστική αναδόμηση (remodeling)

5. Type I collagen synthesis

7. “Η οστεοπόρωση είναι μία διαταραχή του σκελετού, που χαρακτηρίζεται από μείωση τηςαντοχής του οστού,που προδιαθέτει ένα άτομο σεαυξημένο κίνδυνο κατάγματος.” Osteoporosis is a systemic disease characterized by a low bone mass and micro-architectural deterioration of bone tissue, with a consequent increase in skeletal fragility and susceptibility to fracture • Consensus Development Conference, JAMA 2001 * Φυσιολογική επιμετάλωση του οστού (ΔΔ: οστεομαλακία)

8. Παράγοντες που επηρεάζουν την αντοχή του οστού Chesnut et al. JBMR 2001; 16: 2163-72.

9. Ελάττωση οστικής μάζας-διαταραχή μικροαρχιτεκτονικής

10. Ελάττωση οστικής μάζας-διαταραχή μικροαρχιτεκτονικής • Διαταραχή μικροαρχιτεκτονικής (;) •  remodeling • Διασπάσεις δοκιδώδους οστού/ απώλεια οριζόντιων δοκίδων • Eλαττωμένη οστική μάζα •  κορυφαία οστική μάζα • Γενετικοί • πολυμορφησμοί γονιδίων: Vit D receptor, BMP-2 κ.ά. • Περιβαλλοντικοί παράγοντες (Ca++) •  οστική απορρόφηση (high turnover) •  οστική σύνθεση (low turnover) Συνεχές φάσμα Ίσως σημαντικότερη η  απορρόφηση

12. Παράγοντες που ενέχονται στην ανάπτυξη οστεοπόρωσης • Ορμόνες • Κυτταροκίνες • Τοπικοί αυξητικοί παράγοντες

13. Ορμόνες: • Οιστρογόνα • Αναστέλλουν την οστική απορρόφηση • Μηχανισμός: πιθανά αναστέλλουν την οστεοκλαστογέννεση και λειτουργικότητα οστεοκλαστών • Σημαντικά σε: • Μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση • Άνδρες με: • Ανεπάρκεια αρωματάσης (τεστοστερόνηοιστρογόνα) • Ανεπάρκεια υποδοχέα οιστογόνων

14. Ορμόνες: • Ανδρογόνα • Αναστέλλουν την οστική απορρόφηση • Ίσως επάγουν οστική παραγωγή • Θυρεοειδικές ορμόνες • turnover  οστεοπόρωση • Κορτικοειδή • Ελαττωμένη οστική παραγωγή • Επηρεάζουν την λειτουργικότητα-επιβίωση των οστεοβλαστών

15. Ημερήσια παραγωγή κορτιζόλης • Παλαιότερες μελέτες 12-15mg/m2/ημέρα 6-7mg πρεδν./ημέρα • Μεταγενέστερες μελέτες 5-7mg/m2/ημέρα 2,5-5mg πρεδνιζ./ημέρα Esteban NV et al. J Clin Endocrinol Metabol 72:39-45, 1991

16. Οστεοπόρωση από κορτικοστεροειδήΑσφαλής δόση • Ασθενείς με νόσο Addison υπό 7,5mg/ημ πρεδνιζόνης είχαν απώλεια της οστικής μάζας Zelissen PM et al Ann Intern Med 1994, 120:207-211 • Ασθενείς με ΡΑ υπό 5,6mg/ημ. πρεδνιζόνη μείωσαν την οστική πυκνότητα κατά 2,0% και 0,9% στην ΟΜΣΣ και τον τροχαντήρα αντίστοιχα Buckley LM et al Ann Intern M ed 1996, 125:961 • Χαμηλές δόσεις (5-9mg/ημ)πρεδνιζόνης προκαλούν οστική απώλεια. Δόσεις 1-4mg/ημ προκαλούν μικρότερη ή καθόλου απώλεια. Buckley LM. et al J Rheumatol 1995,22:1055

17. Οστεοπόρωση από κορτικοστεροειδήΣε πόσο χρόνο θεραπείας εμφανίζεται • Σε πειραματόζωα σε 7 ημέρες Weinstein et al J Clin Invest 1998,274-282. • Στους ανθρώπους τους πρώτους 3-6 μήνες της κορτικοθεραπείας η οστική απώλεια >12%. Στη συνέχεια ετήσια απώλεια 2-5%. Manolagas S. J. Bone Min Res 1999,1061-1066

18. Παθογένεια οστεοπόρωσης από κορτικοστεροειδή

19. Κυτταροκίνες • IL-1, TNFα • Επάγουν οστική απορρόφηση •  οστική παραγωγή Τοπικοί αυξητικοί παράγοντες • IGF-1 • Επάγουν διαφοροποίηση-λειτουργικότητα οστεοβλαστών • TGFβ • Αναστέλλει αποδόμηση/επάγει παραγωγή

20. Παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση • Ηλικία • Φύλο, φυλή, σωματική διάπλαση • Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης(κάταγμα ισχίου σε 1ου βαθμού συγγενή) • Μειωμένη κινητικότητα • Κάπνισμα, αλκοόλ • Καταστάσεις σχετιζόμενες με αυξημένη παραγωγή φλεγμονωδών κυτταροκινών

21. Ιστορικό • Οικογενειακό ιστορικό Ο.Π. • Εμμηναρχή - εμμηνόπαυση • Τρόπος ζωής • Υποκείμενα νοσήματα, χειρουργικές επεμβάσεις • Φάρμακα

22. Τα συνηθέστερα οστεοπορωτικά κατάγματα Σπονδύλων Ισχίου Καρπού

23. Οστεοπορωτικά κατάγματα

25. Σπονδυλικά κατάγματαΓενικά στοιχεία • Συνήθως ασυμπτωματικά (2/3) • Συμπτωματικά για 4-6 εβδομάδες • Επιμονή ισχυρού άλγους πέραν αυτού-εναλλακτική διάγνωση • Κύφωση -ενδεικτική πολλαπλών σφηνοειδών καταγμάτων -προβολή κοιλίας -αυχεναλγία -περιορισμός αναπνοής -δυσκολία στις καθημερινές δραστηριότητες-σκύψιμο, ανυψωση, κάθοδος κλιμακοστασίου, μαγειρική

26. Διάγνωση • Συνήθως πρόσθια, κατώτερα του Θ7 • Σπάνια νευρολογικά ευρήματα-όχι CT/MRI • Παθολογικό κάταγμα -οπίσθιο -ανω του Θ7 χωρίς συνοδά κατώτερα κατάγματα -μη ηλικιωμένοι ενήλικες, προεμηνοπαυσιακές γυναίκες (αποκλεισμός οστεομαλάκυνσης, υπερπαραθερεοειδισμου, κοκιωματώδους-αιματολογικής νόσου)

27. Κλινική Εξέταση και Οστεοπόρωση(JΑΜΑ 2004) • Απόσταση -τοίχου-ινίου -πλευρών-πυέλου Αυτο-αναφορά ήβου στη ράχη • Βάρος μικρότερο των 51 kg • Αριθμός οδόντων μικρότερος του 20

31. Οστική Πυκνότητα Τ-score από +1εως–1 φυσιολογική Τ-scoreαπό –1 εως –2,5οστεοπενία Τ-score >του –2,5οστεοπόρωση Τ-score> -2.5και κάταγμα σοβαρή οστεοπόρωση

32. Η οστική πυκνότητα είναι ένας καλός δείκτης για τον κίνδυνο κατάγματος

33. Διάγνωση-Ενδείξεις Θεραπείας • Οστεοπόρωση (Τ-score μεγαλύτερο του 2.5) • Οστεοπορωτικά κατάγματα ανεξαρτήτως Τ-score • Οστεοπενία (Τ-score από -2.5 έως -1) με αυξημένους δείκτες οστικού καταβολισμού (DPD, NTX)

34. US Preventive Services Task ForceΟδηγίες για τη μέτρηση οστικής πυκνότητος • Γυναίκες μετά τά 65 • Γυναίκες πρίν τα 65 επί συνυπάρξεως παραγόντων κινδύνου -Επανέλεγχος ? (κάθε 2 έτη?) -Περιεμμηνοπαυσιακές γυναίκες χωρίς παράγοντες κινδύνου?

35. Παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση • Ηλικία • Φύλο, φυλή, σωματική διάπλαση • Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης(κάταγμα ισχίου σε 1ου βαθμού συγγενή) • Μειωμένη κινητικότητα • Κάπνισμα, αλκοόλ • Καταστάσεις σχετιζόμενες με αυξημένη παραγωγή φλεγμονωδών κυτταροκινών

36. Βιοχημικοί δείκτες οστικού μεταβολισμού • Μικρής πρακτικής κλινικής αξίας • Χρήσιμοι για την επιλογή ασθενών με οστεοπενία που χρειάζονται θεραπεία • Μάλλον χρήσιμοι για εκτίμηση ανάγκης αλλαγής θεραπείας • Πλέον χρήσιμοι: -Οστικό κλάσμα αλκαλικής φωσφατάσης, οστεοκαλσίνη (οστική αναπαραγωγή) -N-τελοπεπτίδιο, D-pyrilinks(οστικός καταβολισμός)

37. Ανδρική οστεοπόρωση • Πρωτοπαθής (57%) • Δευτεροπαθής (43%): - υπογοναδισμός - υπερασβεστιουρία - κορτικοθεραπεία - δυσαπορρόφηση ασβεστίου - αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, Ρ.Α. - υπερθυρεοειδισμός

38. ΘΕΡΑΠΕΙΑ • Γενικά μέτρα: δίαιτα πλούσια σε γαλακτοκομικά προϊόντα, όχι κάπνισμα, αλάτι, οινοπνευματώδη, κατάχρηση καφέ Ασβέστιο 1000-1500mg/ημέρα Βιταμίνη 400-800iv/ημέρα

39. Θεραπεία • Διφωσφονικά: αλεδρονάτη, ριζεδρονάτη σε ημερήσια ή εβδομαδιαία λήψη • Θεραπεία εκλογής, αυξάνουν την οστική πυκνότητα και μειώνουν τον κίνδυνο κατάγματος • Άλλα διφωσφονικά (παμινδρονάτη, ζολεδρονάτη) σε ειδικές περιπτώσεις

40. Θεραπεία • Καλσιτονίνη: επιφέρει μικρή αύξηση της οστικής πυκνότητας και σημαντική μείωση των σπονδυλικών καταγμάτων. • Χρήσιμη η αναλγητική της δράση επί οστεοπορωτικού κατάγματος

41. Αναλγητική δράση καλσιτονίνης

42. Οστεοπαραγωγικά φάρμακα • Ανθρώπινη παραθορμόνη (τεριπαρατίδη) -ενδείκνυται:σε βαρύτερες μορφές οστεοπόρωσης/ οστεοπορωτικά κατάγματα -αντενδείκνυται σε νόσο Paget,ανεξήγητη αύξηση της αλκαλικής φωσφατάσης, υπερασβεστιαιμία- υπερασβεστιουρία, οστεοπόρωση από πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, οστεομαλάκυνση • Στρόντιο: -οστεοπαραγωγικό φάρμακο με καλά αποτελέσματα στην αύξηση της οστικής πυκνότητας και στη μείωση των σπονδυλικών καταγμάτων και των καταγμάτων του ισχίου