Duurzame economie Rationele aanpak

1. Ivan Van de Cloot Itinera Institute Executive professor UAMS Duurzame economie Rationele aanpak

2. “ Aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming naar duurzame economische groei en sociale bescherming, voor België en zijn regio’s. ” Itinera Institute • Onafhankelijke denktank • Fact-based • Lange termijn www.itinerainstitute.org

3. Ik ben een econoom En ik gebruik economisch taalgebruik zoals “marktfaling” voor het overexploiteren van de natuur. Excuses

4. Overzicht • 1. Economische groei? • 2. Buitenland • 3. Bijen • 4. Bomen • 5. Op zoek naar het goede leven

5. Economische groei?

6. We hebben maar één planeet= voorzichtsprincipevs roekeloosheid

7. Moderne economische periode= op de 1e plaats bevolkingsgroei

8. General Purpose Technologies, bv: steam engine • Uitvinding James Watt: 1769 • In 1800 was stoom nog maar 25% energie-opwekking; zelfs in 1830 was nog maar 50% • 1870: 2 miljoen paardenkracht van de totale 2,3 miljoen • Doorbraak pas honder jaar later!

9. Bijdrage stoom aan groei in arbeidsproductiviteit Source: Crafts (2003): includes railway, steamships, steam engines

11. The Solow Productivity Paradox You can see the computer age everywhere except in the productivity statistics Robert Solow, 1987

12. Vergelijke manuele calculator met manueel rekenmachine

13. Bijdrage ICT economische groei Bron: Van Ark 2001

14. Grenzenaan de expansie van de economie? • Malthus: absolute grenzen • Ricardo: relatievegrenzen • Marx: grenzentewijtenaansociale en politiekeonvrede • Ecologie: fysiekegrenzenaan de draagkracht van de aarde • Historischgezien: technologischoptimismeliet toe dezegrenzenteverleggen • Zodatsommigentwijfelen of grenzenwerkelijkbestaan

15. Infinite computing Sensor & Networks Robotics 3D printing Synthetic biology Digital Medicine Nanomaterials Artificial Intelligence Technologieën aangedreven door wet van Moore: Gadgets?

16. Dwang van eeuwige economische groei? • Onderscheid noden en begeerten van de mens • Democratie: minder conflicten bij groeiende koek? • Kwaliteit van de groei • Bevolkingsgroei, consumptie • Individuele versus collectieve rationaliteit • Communistische staten leidden tot milieucatastrofes

17. Wat werkt in het buitenland?

18. European Innovation Scoreboard: Findings • Innovation leaders: Denmark, Finland, Germany, Sweden, Switzerland and UK (well above the EU27) • Innovation followers: Austria, Belgium, Estonia, France, Iceland, Ireland (below the innovation leaders but close to or above that of the EU27) • Moderate innovators: Czech Republic, Greece, Hungary, Italy, Norway, Poland, Portugal and Spain (below the EU27) • Catching-up countries: Bulgaria, Croatia, Latvia, Romania and Turkey (increasing towards the EU27)

19. Scandinavische innovatiestrategieën • Finland: Science-driven high tech strategy focusing on radical product innovations (STI mode of innovation). Now adopted a broad-based policy combining STI and DUI modes of innovation • Sweden: Technology-based strategy of process innovations and complex product improvements, through R&D investments in large industries (STI mode of innovation) • Denmark: Market/user-driven entrepreneurialism characterized by non-R&D based, incremental product innovations especially within consumer goods sectors (DUI mode of innovation) • Norway: Resource-based strategy for process innovations in large, export industries (STI mode of innovation) and non-R&D based innovations in SMEs (DUI mode of innovation)

20. Noodtransitie van technology-push naar market-pull Government Policy Interventions Basic R&D Applied R&D Demon-stration Commercial-isation Market accumulation Diffusion Market Pull Research Consumers Product/ Technology Push Investments Business and finance community Source: Foxon (2003)

21. Scandinavisch “co-ordinated market” model • Zorgvoorontmoetingen in verwantemarktsegmentenompotentieelvoorhercombineren van kennis • Incentives voorparticipatie in innovatieplatformen: opzoeken van “difference but compatibility” • Green packaging in Zweden; melkverpakking • Belangdemonstratieprojecten • Bv: Kopenhagensstrategie v-a-vagrofoodemissies • Organic food procurement: scholen, hospitalen, ouderenzorg

22. Ecosysteem van clean-techondernemers Duurzaam succes heeft beiden nodig: • De bijen • Gemeenschapsgroepen/kleine bedrijven • Erg wendbaar, de niet-planbare component 2. De bomen • Grote kapitaalsintensieve bedrijven cf. non-profit en profit in sociale sector

23. Bijen

24. Wat hebben ondernemers nodig? • Eenzovoorspelbaarmogelijkereglementaireomgeving: logica • Level playing field: goedbedoeldbeleid is vaakobstakelvoorondernemerschap • Financiering • Partnering; technologie leasing omkapitaalefficiënttebenutten • Marketing: labels, toegevoegdewaarde

25. Wat hebben ondernemers nodig? • Evenwichtigemarktverhoudingen

26. Wat hebben ondernemers nodig? Positief commercieel potentieel • Reden voor optimisme! Source: Clean Economy Living Planet, Roland Berger Strategy Consultants Source: Clean Economy Living Planet, Roland Berger Strategy Consultants

27. Obstakels • Ondernemingszin (VS versus EU) • Weerstand • Verkokerd • Overgereglementeerd: bv. regels omtrenthercombinerenafvalstofffen • Conservatisme in markt • ….

28. Marktconservatisme Elkeondernemer-innovator moetgewaarschuwdzijnvoorGMoore’s Chasm in the market

29. Finish? Grants / “soft loans’ Start Levenscyclusfinancieringsmodel Seed funds Banks

30. Bomen

31. Gemengdeeconomie • Belgischoverheidsbeslag 50% • Regels die leven van elke dag doordringen • Private bedrijvenhebbencontinu met de overheidtemaken • Overheidssectornietaltijdvoorbeeld van duurzamheid • Europees model= private sector & overheid • In plaats van klassenstrijd hebben we ons sociaal overleg • Laten we dusvooralmarktecologischcorrigeren

32. Wat zegt ervaring over clustervorming? • Padafhankelijkheid: screen aanwezigindustrieelecosysteempotentieelvoorcleantech • Pad-interdependentie: activiteiten die toelatendatbedrijveninterageren cross-sector • Platform: structureelsamenwerken op basis van “nabijheid” • Absorptiecapaciteit: zowelbedrijvenalskennisinstellingenhebbenzich op business modellen, marktniches en technologische expertise

33. Casus Noord-Jutland (Denemarken) • Bekendverhaalwindturbines • Warmtekrachtkoppeling • Trekkenderol van gemeenten “public procurement” • Decentralisatie =lokalevariatie in energie- mix =innovatie

34. Planning versus realisme van spontane ontwikkeling • Planmatige heeft ernstige beperkingen • Ondernemerschap en innovatie leiden altijd tot economisch-technologische ontwikkeling • Beleid kan ipv “labour-saving” bias voor een “energy saving” technologische ontwikkeling zorgen • Essentie daarbij is prijs plakken op negatieve externaliteiten • Duidelijkevisie op reductiedoelstelling van emissies • Duidelijke en verstaanbarevertaling in beprijzingemissies

35. Energie-efficiëntie

36. Echte hervormingen: • Maatregelen naar energie-efficiëntie. Prioriteit= beter isoleren van ons gebouwenpark wat kan via kosteneffectieve technologieën • Op een kostenefficiënte wijze investeren in hernieuwbare energietechnologieën en versneld het oudste fossiele kapitaal vervangen • Een consistent transitiebeleid dient in elk geval te resulteren in een daling van de vraag naar steenkool terwijl het aandeel gas toeneemt. • Tussen 2000 en 2010 steeg de mondiale uitstoot van CO2 met 30,5% maar daalde met 5,7% in de VS en 4,4% in de EU27.

37. Toch systeembenadering vaak relevant in clean-tech • Kennisinstellingen • Bestaande industrie leidt tot spin-offs (branching) • Risico op te veel aanbodgestuurde ontwikkeling • Bouw feedback met gebruikers van meet af aan in: vonHippel’s concept van Democratizinginnovationhttp://web.mit.edu/evhippel/www/democ1.htm • Essentieel dat beleid flexibel is en continue bijsturing als evident beschouwt (biogas, zonnepanelen…)

38. Conclusie

39. Clean-tech realiteit • Reeds rendabele clean-tech maar lock-in rest economie • Clean-tech die nog niet rendabel is maar massificatie nodig heeft • Clean-tech die nog een learning curve moet doorgaan • Clean-tech die nooit gedragen zal kunnen worden door markteconomie maar negatieve externaliteiten bestrijdt zodat een welvarende maatschappij ze eeuwig kan subsidiëren. • Clean-tech die nooit rendabel zal zijn en niet efficiënt negatieve externaliteiten bestrijdt maar al over voldoende lobbyisten beschikt om ze toch te laten subsidiëren

40. Coda: Laten we belangrijkste beleidsopdracht niet verwaarlozen

41. Paradox dat we minder spenderen aan onderzoek dan 30 jaar geleden

42. Essentieel voor beleid: Socialismeklapte in elkaaromdat het niettoelietprijzen de economischewaarheidweer te geven. Kapitalismeleidttotzelfdestructieals het niettoelaat dat prijzen de ecologischewaarheidweer te geven. Source: Dahle, 2001.

43. Beprijzen van externaliteiten • Belastingen • Taksen kunnen gepast instrument zijn • Emissierechten • Gooi het kind niet weg met het badwater • It makes all the sense of the world • Maar moet wel juist geïmplementeerd • Stimuleren van innovatie • Alleen zo zullen we er komen

44. Op zoek naar het goede leven

45. Waar gaat het uiteindelijk om? Keynes (1930): economicpossibilitiesforourgrandchildren Het Faustiaans contract: we zijn in de val gelopen van vooruitgang zonder doel, rijkdom zonder einde Directeur GM: adverteren = het georganiseerd scheppen van onvrede BNG is belangrijker dan BNP Geluk heeft te maken met gezondheid, vriendschap, respect etc., niet met consumptie

46. Rentmeesterperspectief • Mens als tijdelijke beheerder van aarde • Beschermen, behoeden van wat ons gegeven werd • Doorgeven aan toekomstige generaties • Handhaaf homeostatische systemen: die zichzelf corrigeren in reactie op destabiliserende veranderingen • Roekeloze najagen van individuele bevrediging overstijgen

47. Fouteconomisch model • Private eigendom van materiëlevoorzieningen • … maar publiekeeigendom van “sinks” • =commons alspubliekstort • =heeftniets van doen met “goedemarktwerking” • Maar alles met eersteklasmarktfaling= overexploitatie commons

48. Risico: crisisretoriek van meer consumptie • Mensen aan te zetten tot meer consumptie “om de economie aan de gang te houden” • Consumptie = een MOGELIJKE verschijningsvorm van welvaart, niet de bron ervan • Technologische ontwikkelingen zijn per definitie onbekend • Dus: Trial&error en constant evalueren. Karl Popper zei al dat als we konden voorspellen wat we zullen weten, we het vandaag al wisten.  

49. De wereld moet nog een eeuwigheid mee Vragen?