Mga Dula

1. saPanahonngKastila Ni: Francis Adrian R. Galang MgaDula

2. Ang dula ay uri ng panitikan na pinakalayunin ay itanghal ang mga yugto ng mga tagpo ng mga tauhan sa isang tanghalan o entablado Dula

3. Komedya • Komedya De Santo • Moro-Moro • Linambay • Araquio • Tibag • Senakulo • Karagatan • Duplo • Salubong • Penitencia • Karilyo • Juego de Prenda • Bulaklakan • Panunuluyan • Moriones • Dalit Alay (Flores de Mayo) • Santacrusan • Pangangaluluwa • Papuri/Putong • Sarsuwela Mgadulasapanahaonngkastila

4. dulangpatalata (karaniwangbinubuongoctosyllabic o dodecasyllabicna quatrain) • gumagamitngnakaugaliangmarchaparasapagpasok at pag-alissaentablado, batalla o labananna may koreograpiya, at magia o mgamahihiwagangepektosapalabas. • 2-3 araw • ipinapagdiwangangpyestang patron ngbaryo. • nagmulasacomediangEspanyol • ika-16 nasiglo. • Unanglumabassa Latin at Espanyolsa Cebu noong 1598. • Ginawaparaipalaganapangkristyanismo at kontrahinang Islam. Komedya

5. Dalawanguri • Komedya de santo • sumesentrosabuhayngmgasanto • Comedia de San Miguel - Iligan; • himalangdalangmgasanto • HaybingsaTaal - Batangas; • mgayugtongbuhayngmgasanto • Kristosacomedia de misteriong - Paete, Laguna. • Sekularnauringkomedya • kumidya, moro-moro, linambay (Cebu), colloquio, araquio, tibag at minoros. • tungkolsamgalabananngmgakaharianngKristiyanosaEuropatuladngPransya, Espanya, Italya, Alemanya • buhay at pag-ibigngmgadakilang Muslim at Kristiyanongkarakter • Don Alejandre y Don Luis at Orosman at Zafira • mulasamgaawit at koridomulasamgamedievalnakaharian, nainilimbagbilanglibritos (pamphlets). * Komedya

6. PAKSA • PagmamahalansapagitanngisangPilipinong Muslim naprinsipe at isangKristiyanongprinsesa. • Blakid : pagkakaibasarelihiyon • Anghidwaan ay patuloy pang lalaladahilsapatuloynamagsusumikapangmgakamag-anakngparehongpanigupanghindimatuloyangkasal. • At sahuli, isangpaligsahanangmagaganap, kung saan, ang Muslim at Kristiyano ay maglalabanparasakamayngprinsesa. Kapagang Muslim angnanalosapaligsahan, siyaangpapayagannamakuhaangkamayngKristiyanongprinsesasakondisyonnasiya ay magpapabinyagsaKristiyanismo. Moro-moro

7. isangadaptasyonmulasadulasaEuropanacomedia de capa y espada. • nag-ugatmulasasagupaansapagitanngmgaKristiyano at Pilipinong Muslim • Angmakasaysayanglabannaito ay nagsimulanoong ika-16 nasiglonangangmgaKristiyanong Malay, mga Pilipino sa Luzon at Visayas ay sumamasapakikidigmangmgaEspanyollabansamgaPilipinong Muslim nanasaTimog. Moro-Moro

8. Mga teatro • Teatro Comico (1790) • Tondo Theatre • Primitivo Theatre • malapit sa kalye Arroceros sa Maynila • Aktibo sa pagtatanghal ng mga dula • Sir John Bowring, isang turistang British, ay naglagay ng komentaryo sa kanyang libro, A Visit to the Philippine Islands (1859) Moro-moro

9. Mga Manunulat • Jose dela Cruz (Huseng Sisiw) • La Guerra Civil de Granada, Hernandez at Galinsandra, Reyna Encantada o Casamiento por Fuerza, at Rodrigo de Vivar. • Francisco Baltazar (Balagtas) • 100 – na nagawang dula, 14 lamang ang kilala, 2 lamang ang nailimbag • Honorato de Vera • Doña Ines Cuello de Garza y el Principe Nicanor. • Juan Crisostomo Sotto (Crisot) - Pampanga • AngIng Sultana at Perla, Zafiro at Rubi (Pearl, Sapphire and Ruby). • Padre Anselmo Jorge Fajardo (Ama ng Panitikang Pampango) • May akda ng libro na, Vida de Gonsalo de Cordova. Ito ay napabalitang itinanghal noong Pebrero, 1881 sa Pampanga. • Aurelio Tolentino  • La Venganza de Conde Rabdul. * Moro-Moro

10. Linambay • Dula sa bayan ng Valladolid sa Carcar, Cebu • Gonzalo de Cordoba, Doce Pares, at Orondates. • Araquio • Isang celebrasyon sa Nueva Ecija tuwing Mayo kasabay ng Piesta ng Krus, nagsisimula sa misa at natatapos sa Flores de Mayo •  tulad ng mga sarsuwela ng mga español isinasadula ang paglaganap ng Kristyanismo at ang hidwaan sa pagitan ng mga Moro at mga Kristyano Iba pang Sekular na uri ng komedya

11. Mula sa "Heraclio", pangalan ng isang obispo noong panahon ng Magaling na si Constantine • Unang Araquio dula • bayan ng Peñaranda, Nueva Ecija, 120 taon na ang nakalilipas (noong gamit na instrumento ay mga bamboo bago ang mga modernong kagamitan) • Umaabot ng isang linggo • Ang mga mayayaman sa bayan ay nag-iisponsor at nagbibigay ng di kukulang sa P50,000 Araquio

12. Tungkol sa away ng mgaMoro at Kristyano ukol sa teritoryo. Ginagamit ng mga kristyano ang krus na simisimbolo sa pananalampalataya nila na nananakawin ng mga Moro sa huli ay mahahanap ang Krus at ang mga moro ang magiging Kristyano. Araquio

13. 16 na aktor • 9 na kristyano • Reyna Elena at Haring Constantine, Laida at Blanca, mga alalay ng Reyna, at mga sundalong sina Alberto, Arsenio, Rosauro, Fernando at Leonato. • 7 Moro • Ordalisa or Erlisa at ang Emperor Emir, at mga sundalong sina Dublar, Marmolin, Engras at Sagmar. * araquio

14. Santacruzan ng paghahanap ng kruz ng reyna tuwing mayo Dula ng paghahanap ng krus na kinamatayan ni Hesus tuwing panahon ng Semana Santa * Tibag

15. Pagsasadula ng mga pangyayri at pasakit na dinanas ni Hesukristo, ang kanyang buhay, paghihirap hanggang sa pagkamatay niya sa Krus Karaniwang ginaganap sa lansangan o bakuran ng simbahan Tuwing Semana Santa * Senakulo

16. ginagamit ang tulang ito sa laro, kadalasan tuwing mayroongnamatay. Kunwari ay may matandang tutula tungkol sa dahilan ng laro. Taposay paiikutin ang isang tabong may tanda. Kapag huminto ang tabo sa pag-ikot,ang matatapatan nito ay tatanungin ng dalaga ng mga salitang matatalinhaga omakahulugan. Karagatan

17. Ang larong ito ay nagmula sa isang alamat ng isang prinsesangnaghulog ng singsing sa karagatan. Ang sinumang binatang makakuha ngsingsing ay siya niyang pakakasalan. * KAragatan

18. isinama sa mga selebrasyon upang mabawasan ang kalungkutan sa pagdadasal para sa mga namatay. binubuo ng mga puns, biro at palaisipan sa bernakular. Kinalaunan, naging isang madulaing debate sa pamamagitan ng berso. Duplo

19. Ang manlalaro ay magbibintang sa iba ng mga kathang krimen Ang mga akusado naman ay ipagtatanggol ang kanilang sarili Kapag ang isang nakikipagtalo ay nagbigay ng maling sagot sa palaisipan na binigay sa kanya, magsasabi siya ng isang dalit para sa namatay. Duplo

20. "Ang Ligaya sa Hapis at ang Kaaliwan ng mga Olila o ang Libangang Duplo" • Dalawang layon ng larong duplo: • (1) ang pang-aliw ng hapis, pang-aliw sa naulila, pang-aliw sa may kalungkutan • (2) pangtalas ng kaisipan. • Kasama pa rito ang duplo bilang parangal sa kaluluwa ng isang yumao. Duplo

21. Dalawang hilera ng mga upuan ang nakaayos sa batalan. • Dito nakaupo, ang villacas at villacos. • Sa gitna ng grupo nakaupo ang hari o ang duplero • Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo sa isa sa mga villacos. Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o panyo sa isangvillaca na sumagot sa talumpati na ginawa ng villaco Duplo

22. Bago mag-umpisa ang hari ay nagsisimula sa pagsasabi ng isang Ama Namin, Aba Ginoong Maria, at isang Requiem para sa namatay Pagkatapos ng dalangin, isisigaw ng hari ang “Numeracion” . Ang mga kasali naman ay sasagot nang “Tribulacion” DUPlo

23. Pagkatapos, dagli na sisimulan na ng hari ang laro sa pamamagitan ng pagbato ng bola o panyo sa isa sa mga villacos Yuyuko ang villaco sa hari at dadalhin ang bola o panyo sa isangvillaca na sumagot sa talumpati na ginawa ng villaco duplo

24. Walang iisang paksa • Kategorya ng paksa sa duplo. • Alo-divino -may kaugnayan sa Diyos at sa mga banal na bagay • Historia-vino -kasaysayan ng Diyos at ng mga santo o anghel • Alo-humano/alo-mano -may kaugnayan sa mga propeta, mitolohiya, bayani o ng relasyon ng tao sa Diyos • Historia-mano -kasaysayan ng mga tao o ng bansa • Ley/Lai -tumatalakay sa mga batas tulad ng Kodigo Penal at Kodigo Sibil Duplo

25. Kategoryangpaksasaduplo. • Talinghaga -nahahawigsabugtungan • Binayabas -iba pang paksanghindinasasakopngmganaihanapnangpaksa; karaniwangginagamitngmgabago pa lamangnaduplero. • Hindi limitadoangmgaduplerosaiisanguripaksa. • Ipinahihiwatigngterminonilangtinigpasna may herarkiyangpaksasaduplo at nasatuktoknitoangmgapaksangrelihiyoso. * Duplo

26. Tuwing Linggo ng Pagkabuhay Isinasadula ang pagkita ni Kristo sa kanyang Ina Sa bakuran ng simbahan itinatanghal Kung saan may espesyal na archo na may imahe ng Birheng Maria naka-belo Isang batang babae bilang isang anghel ang huhula sa belo ng Birhen Salubong

27. Itinutunog ang kampana at nagkakaraoon ng prosesyon ng imahe ni Kristo at ng Birhen Maria • Nagtatapos ang prosesyon sa pagkita ng Ina at Anak sa loob ng simbahan • Ang mga malalahok ay hinihiwalay batay sa kasarian • Lalaki sa imahe ni Kristo • Babae sa imahe ng Birhen * Salubong

28. Mula sa salitang Lumang French at Latinpoenitentia, na ibig sabihin ay pagsisisi o kagustuhang patawarin. Partikular sa isang bayan ng pampanga Tuwing Biyernes Santos Paglalakad ng deboto sa mga lansangan habang pinapalo ang kanilang mga sarili ng mga taling may patalim Pagpruprusisyun ng may dalang krus at saka pinapako sa krus ng mga deboto. * Penitencia

29. Dula-dulaang gumagamit ng mga kartong ginupit tulad ng sa puppet show  Dula-dulaang ginagamit ng kartong tau -tauhan na pinagagalaw sa harap ng ilaw upang magkaroon ng anino sa puting tabing * Karilyo

30. “Laro ng Parusa” Habang lamayan Linalaro ito upang di makatulog ang mga tao habang nagbabantay sa patay Ang mga manlalaro ay uupo at bubuo ng isang bilog tapos ang isang pinuno ay magbibigay ng mga puno o bulaklak sa mga manlalaro Ang pinuno ay magkukwento tungkol sa isang ibon na nawala na pagmamay-ari ng isang hari. Juego De prenda

31. Magsisimula siyang magtanong “nawala ang ibon kahapon nahanap mo ba?” tapos magsasabi ng puno o bulalak tulad na lang ng ilang-ilang. Sasagot kaagad ang taong kumuha sa ilang-ilang Tuloy-tuloy ang pinuno sa pagtanong sa iba pang mga puno Juego De prenda

32. Pag sa pangatlong bilang ay di sila nakasagot ay magbibigay siya ng isang bagay sa pinuno Makukuha mo lang ulit ang mga bagay na ibinigay mo pagkatapos magsabi ng isang dasal o tula. * Juego De prenda

33. Isang magandang sayaw na itinatanghal kasabay ng celebrasyon ng Santa Cruz De Mayo Itinatanghal sa harap ng isang pang-prosisyun na altar * Bulaklakan

34. Panunuluyan, pananawagan, o pananapatan ang tawag sa isang pagsasadula ng paglalakbay nina Maria at Hosep, kung saan ang usapan ay kinakanta. Tinatanghal tuwing Mayo Panunuluyan – Tagalog Panawagan o Maytinis – Caviteño Kagharong – Bicolano Daigon, Pakaon o Patores - Bisaya Panunuluyan

35. Masalimuot na paglalakbay nina Santo Jose at Birheng Maria mula Nazareth patungong Bethlehem sa paghahanap ng matutuluyan para isilang si Hesukristo • Kasaysayan • Kalakalang galyong Manila-Acupulco • Mula Mexico • Pasadas (inn o hotel) Panunuluyan

36. Kasaysayan • 1580 • Santo Ignatius De Loyola • Pamaskong Novena • Santo Juan ng Krus • Pagtatanghal • 7 taon  posadas * Panunuluyan

37. Marinduque Morion - “maskara”, na parte ng armor ng Romano na ipinapantakip sa mukha noong panahong Medyibal. Ang Moriones o “Moryonan” ay ang mga taong nakasuot ng maskara at nakagayak, na nagmamartsa paikot sa bayan, sa loob ng pitong araw sa paghahanap kay Longhino. simula sa Araw ng Lunes Santo at nagtatapos sa Pasko ng Pagkabuhay. Moriones

38. pagsasadula sa paghahanap ng mga senturyon kay Longinus Ayon sa alamat, si Longinus, sundalong bulag ang isang mata umaling ang mata nang tumalsik ang dugo ni Hesukristo nang tusuking nito ni Longhinus ng espada Hinabol ng mga sundalo si Longinus sa buong kabayanan hanggang siya ay nahuli at hinarap kay Ponsyo Pilato. Moriones

39. Ang iba ay tumayo bilang mga Pariseo upang husgahan siya At noong Pasko ng Pagkabuhay, si Longinus ay hinatulan sa kaniyang pagbabago ng relihiyon sa pamamagitan ng pagpugot. Ang mga sumasali dito ay mga magsasakat at mangingisda bilang sumpa ng pagsisisi o pasasalamat Moriones

40. Kasaysayan • Sa Valencia, Spain • Festival de Moros y Cristianos (Piesta ng mga moro at kristyano). • “Moriones" "Moros". • "murió" (morir) kamatayan • Mula Mogpog • 1807 Fr. Dionisio Santiago unang bese isinatupad * Moriones

41. "Flores de Maria" o "Álay"  • pista ng bulaklak na ipinagdiriwang ng mga Filipino sa buong buwan ng Mayo bilang pagbibigay parangal kay Birheng Maria. Bawat isang araw sa buong buwan ng Mayo ay naghahandog ng bulaklak kay Maria. • pinaniniwalaang nagsimula noong 1854 • Vatican - nag- proklama ng doktrina ukol kay Imakulada Conception. • Una sa Bulakan (1865) at kinalaunan ay lumaganap sa mga lalawigan ng Laguna, Batangas, at Pampanga. Flores De MAyo

42. Awit para sa pag-aaalay ng bulaklak “Tuhog na bulaklak, sadyang salit-salit,Sa mahal mong noo'y aming ikakapit, Lubos ang pag-asa nami't pananalig, Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig, Lubos ang pag-asa nami't pananalig, Na tatanggapin mo, handog na pag-ibig!” * Flores De Mayo

43. Isang prusisyon na isinasagawa sa huling bahagi ng pagdiriwang ng Flores de Mayo. Isinasalarawan nito ang paghahanap sa Banal na Krus ni Reyna Elena, ang ina ni Constantino. Santacruzan

44. Istorya • Ang emperador ng Roma, si Constantino, • dinalaw ng isang panaginip • pumunta sa isang digmaan upang lumaban sa ngalan ng Banal na Krus. • nagtagumpay a at naging sanhi nang kanyang pagiging kristiyano. • Unang Kristiyanong emperador sa kasaysayan. • Inspirasyon ng kanyang ina, si Reyna Elena • Noong taong 326 A.D. • nagsagawa siya ng isang paglalakbay sa Banal na Lugar upang hanapin ang Banal na Krus. • Matagumpay na nahanap ni Reyna Elena ang Banal na Krus at sa kanyang pagbabalik ay nagkarooon ng isang masayang pagdiriwang. * Santacruzan

45. Ang Gabi ng Pangangaluluwa gabi ng bisperas ng Undas o bisperas ng Araw ng mga Patay. taunang kapistahan araw ng pagdiriwang na idinaraos tuwing Oktubre 31. Pangangaluwa

46. Ang unang araw ng Nobyembre ay kilala bilang Todos Los Santos. Araw itong ipinangingilin ng mga Katoliko. Kaugalian na ng mga Pilipino bilang pagtupad sa tungkulin nila sa yumao nilang mga magulang, asawa, o anak na dalawin ang mga libingan ng mga ito. * Pangangaluwa

47. Dulia - papuri o pagkilala na iniaalay lamang sa mga santo. * PApuri

48. Dulang kantahan at sayawan • 1-5 kabanata • Nagpapakita ng sitwasyon na may kinalaman sa pag-ibig o isyung kontemporarya • Kasaysayan • Dumating sa maynila • 1879 o 1880 • Jugar con Fuego • Dario De Cespedes Sarsuwela

49. An Pagtabang ni San Manuel • Waray • Norberto Romualdez • Ing Managpe • Kapampangan Sarsuwela

50. Mga Tema • Pagmamahal sa bayan • Walang Sugat – Severino Reyes 1902 • Mga Kahinaan ng tao • Paglipas ng Dilim – 1920 • Pagtuligsa sa maling gawain • Nakakawiling kwento ng pag-ibig * Sarsuwela