MAŁOPOLSKI PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO

1. MAŁOPOLSKI PROGRAM OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

2. „NIE MA ZDROWIA BEZ ZDROWIA PSYCHICZNEGO” Prof. Dr hab. Jacek Bomba Dr Andrzej Kowal Dr Elżbieta Skupień Prof. Dr hab. Andrzej Zięba i Inni

3. POLITYKA OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO ? • Dlaczego w ogóle należy zajmować się politykąochrony zdrowia psychicznego w powiecie, mieście, gminie? • Czy nie lepiej i bezpieczniej oddać ją w ręce specjalistów w województwie lub skierować na najwyższy poziom ministerialny, państwowy czy nawet światowy?

4. Mężczyźni <> Kobiety Mężczyźni często mają problemy z uzależnieniem od alkoholu; Kobiety często zapadają na depresje, nerwice, zwykle nierozpoznane w porę i niewłaściwie leczone; Dorośli często przeżywają kryzysy z powodu różnych niepowodzeń, biedy, bezrobocia, z którymi nie radzą sobie, ani sami, ani w rodzinie i często nie znajdują zrozumienia i niezbędnej pomocy.

5. Dzieci, młodzież, starzy ludzie Dzieci cierpią na wiele różnorodnych zaburzeń rozwojowych w następstwie bezpośrednich zaniedbań, nadużyć i wykorzystywania Młodzież dość często ma problemy z używaniem substancji psychoaktywnych, cierpi z powodu depresji, zaburzeń odżywiania i innych Ludzi w podeszłym wieku dotyka depresja i zaburzenia otępienne. Wiele z tych zaburzeń wymaga pomocy rodzinie i interwencji w bezpośrednim środowisku

6. Choroby ‘somatyczne’ • Wreszcie większości chorób (tzw. somatycznych) towarzyszą lęki i depresje, które zazwyczaj w naszej kulturze są lekceważone. Traktuje się je jako nieodłączny, ale subiektywny element życia narażonego na stresy, z którymi należy radzić sobie samemu. Tymczasem w większości przypadków jest to zbyt trudne lub niemożliwe do zrealizowania.

7. „nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego” • Prawdę o rzeczywistości oddaje hasło lansowane przez Światową Organizację Zdrowia i Komisję Europejską z kwietnia i listopada 1999 roku: „nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego”, a także dorobek Europejskiej Komisji Promocji Zdrowia Psychicznego i Społecznego z października 1999 roku podsumowany w jakże ważkich siedmiu punktach:

8. Nieodłączna część • zdrowie psychiczne jest nieodłączną częścią zdrowia ogólnego, • zdrowie psychiczne wpływa znacząco na jakośćżycia oraz pełne społeczne i ekonomiczne uczestnictwo, • problemy i choroby psychiczne są powszechne, powodują cierpienie i niepełnosprawność, zwiększająśmiertelnośći mają negatywny wpływ na gospodarkę narodową.

9. Problemy społeczne i promocja zdrowia psychicznego • problemy w zakresie zdrowia psychicznego są często związane z bezrobociem, społeczną marginalizacją i wykluczeniem, bezdomnością, nadużywaniem narkotyków i alkoholu; • istnieją efektywne metody promocji zdrowia psychicznego oraz zapobiegania problemom i chorobom psychicznym; • potrzeba promocji zdrowia psychicznego odnosi się przede wszystkim do rodzin, w tym szczególnie do dzieci i młodzieży oraz do osób starszych.

10. Współpraca • Ważna jest współpraca ze Światową Organizacją Zdrowia, a także krajami kandydującymi do Unii Europejskiej - Dlatego polityka ochrony zdrowia psychicznego powinna stanowić niezbędny element polityki społecznej w samorządowych i rządowych instytucjach.

11. Współpraca w gminie i powiecie • Z sektorem Oświaty i Wychowania. Konieczność integracji i współpracy w tworzeniu placówek oświatowych i opiekuńczych dla rodzin patologicznych. • Z Ośrodkami Pomocy Społecznej. • Z Kościołem. • Z Policją. • Z Stowarzyszeniami, Fundacjami, i in...

12. RAŻĄCE DEFICYTY • W gminach i powiatach: • co do możliwości konsultacji i leczenia psychiatrycznego; • co do możliwości opiekuńczych • W województwach: • niedostatecznego i wykazującego tendencję spadkową poziomu finansowania; • niewystarczającego realnego wpływu na planowanie utrzymanie i tworzenie instytucji.

13. Spadek wartości o 5mil.645tys.zł w odniesieniu do 2002 roku

14. Spadek wartości o 6mil.210tys.zł w odniesieniu do 2002 roku

15. Spadek wartości o 938 325 zł w 2002 r., a następnie niewielki wzrost o 65 340 zł w roku 2003

16. STAROSTWO, MIASTO, GMINA, OSIEDLE • W tym celu starosta powiatu, burmistrz / prezydent miasta może powołaćzespół koordynacyjny do spraw wsparcia społecznego i profilaktyki zdrowia psychicznego, w skład którego wchodzą nie tylko kierownicy placówek zapewniających psychiatryczną opiekę zdrowotnąi pomoc społeczną osobom z zaburzeniami psychicznymi, zamieszkałymi na określonym obszarze, ale również przedstawiciele podstawowej opieki zdrowotnej, innych instytucji zdrowotnych, szkół, policji, wymiaru sprawiedliwości, kościoła, a także stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji skłonnych zapewnić wsparcie społeczne osobom zagrożonych ryzykiem zaburzeń psychicznych.

17. Program • Zespół ten może być również zobowiązany do opracowania programu na wypadek zagrożenia katastrofą (np. w przypadku powodzi, pożaru, ataku terrorystycznego, współczesnej wojny).

18. Model Środowiskowy • W odniesieniu do placówek zdrowia psychicznego zaleca się realizacjęśrodowiskowego modelu opieki psychiatrycznej, którego główne zadania przedstawiają się następująco: • 1.     Opiekę psychiatryczną i odwykową zapewnia się populacji zamieszkałej na określonym terytorium.

19. FORMY OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ 2.     Podstawowymi formami opieki psychiatrycznej i odwykowej są: Poradnie:dla dorosłych, dla dzieci, młodzieży i ich rodzin (w tym indywidualne i specjalistyczne praktyki lekarskie) Formy pośrednie: oddziały dzienne, zespoły opieki środowiskowej, ośrodki interwencji kryzysowych Różnego typu placówki rehabilitacyjne i formy zakwaterowania chronionego (mieszkania chronione i hostele) Opieka szpitalna w oddziałach psychiatrycznych całodobowych szpitali ogólnych.

20. SYSTEM OPIEKI PSYCHIATRYCZNEJ 3. Opiekę psychiatryczną sprawuje wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny prowadzący pacjenta we wszystkich formach opieki. 4.   Poszczególne placówki opieki psychiatrycznej są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system. Działalność tego systemu jest skoordynowana z działalnością innych placówek sprawujących opiekę zdrowotną oraz udzielających pomocy społecznej osobom z zaburzeniami psychicznymi na danym terenie.

21. NORMY • W załączeniu przedstawiamy normy dotyczące organizacji i zatrudnienia oddzielnie dla każdego powiatu opracowane na podstawie wskaźników opracowanych przez Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. • Normy te mają służyć jako informacja pomocna przy planowaniu rozwoju opieki psychiatrycznej w powiecie. Nie powinna ona być realizowana literalnie. Powiaty mogą wspólnie łączyć swe wysiłki dla realizacji programu. • Wskazówkami do planowania programu mogą być rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i strategie działania dla krajów, przy czym w naszym zastosowaniu będzie to: powiat, gmina, wioska, miasto, osiedle.

22. METODA REALIZACJI • Jak stworzyć i realizować program ochrony zdrowia psychicznego ? • Należy: po pierwsze, określić system psychiatrycznej opieki zdrowotnej zastany i oczekiwany; po drugie, wybrać strategię działania; po trzecie, sformułować kryteria opisu i oceny systemu.

23. KRYTERIA OCENY I OPISU SYSTEMU • Kryterium prowadzenia wyodrębnionej polityki zdrowia psychicznego. • Czy na terenie powiatu / miasta władze prowadzą politykę zdrowotna w zakresie zdrowia psychicznego? • Kryterium nakładów finansowych. • Jaki procent wydatków na ochronę zdrowia stanowią nakłady na psychiatryczną opiekę zdrowotną?

24. KRYTERIÓW ZASOBÓW • Kryterium zasobów. • Czy na terenie powiatu istnieją określone w modelu formy organizacyjne psychiatrycznej opieki zdrowotnej? • Które z form określonych w modelu można zrealizować? • Jeżeli nie, to czy władze powiatu zawarły w tej sprawie porozumienie z innymi powiatami / miastami? • Ile osób zatrudniają placówki i jakich zawodów: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pedagogów, pracowników socjalnych, terapeutów zajęciowych, instruktorów lub specjalistów terapii odwykowej i innych. • Czy na terenie miasta / powiatu działają inne osoby, stowarzyszenia, fundacje, organizacje kościelne zajmujące się problemami zdrowia psychicznego.

25. KRYTERIUM DOSTĘPNOŚCI • Kryterium dostępności. • Czy leczenie w zakresie zdrowia psychicznego jest prowadzone w podstawowej opiece zdrowotnej i w jakiej formie. • Czy i w jakim stopniu rozwinięta jest psychiatryczna opieka środowiskowa. Która z form opisanych w modelu? • Czy są takie grupy społeczne (zwłaszcza z terenów wiejskich) dla których opieka i pomoc psychiatryczna jest trudno dostępna lub nie dostępna. 

26. KRYTERIUM BEZPIECZEŃSTWA • Kryterium zapewnienia bezpieczeństwa oraz ciągłości i jakości opieki. • Czy istnieje przejrzysty system opieki psychiatrycznej. Czy chory, jego rodzina i najbliższe otoczenie wiedzą jak się w nim poruszać? Czy obejmuje on lekarza podstawowej opieki, formy opieki domowej i środowiskowej i inne łącznie z oddziałem całodobowym.

27. KRYTERIUM MONITOROWANIA • Czy i jakie informacje są gromadzone i analizowane ? • Czy w ramach powszechnego systemu informacyjnego czy odrębnie ?

28. STRATEGIA A • Strategia A. Jeżeli w powiecie nie ma oddziału psychiatrycznego przy szpitalu miejskim, działa tylko poradnia zdrowia psychicznego (np. 2 razy w tygodniu), nie ma odpowiednio przygotowanej kadry; nie ma domu pomocy dla osób chorych psychicznie, nie ma domu środowiskowego, to nie znaczy, że nie ma nic do zrobienia.

29. STRATEGIA A • Pogram należy oprzeć na pracownikach podstawowej opieki zdrowotnej, udzielając im odpowiedniego wsparcia w postaci: & - zorganizowania szkolenia w zakresie diagnostyki i leczenia podstawowych zaburzeń psychicznych u dorosłych, u dzieci i następstw zaniedbania i nadużywania; & - zapatrzenia aptek i punktów aptecznych w leki;& - zapewnienia konsultacji specjalistycznych z zakresu psychiatrii i łatwego do nich dostępu; & - uwrażliwienia na problemy zdrowia psychicznego w poradniach psychologiczno-pedagogicznych

30. STRATEGIA B • Strategia B. Jeżeli w powiecie jest działająca przez 5 dni w tygodniu poradnia zdrowia psychicznego, poradnia odwykowa, dom pomocy społecznej, dom środowiskowy. Instytucje te dysponują odpowiednio przygotowaną kadrą. Program ochrony zdrowia psychicznego należy oprzeć nie tylko na pracownikach z tych instytucji, ale również na pracownikach podstawowej opieki zdrowotnej. Dla poszczególnych grup zawodowych należy udzielić wsparcia w postaci: & - szkoleń specjalistycznych, & - konsultacji specjalistycznych z ośrodków gdzie zapewniona jest opieka całodobowa i ewentualnie ośrodka uniwersyteckiego i łatwego do nich dostępu.

31. STRATEGIA C • Strategia C. Jeżeli w powiecie /mieście /gminie/ osiedlu jest odział całodobowy, jedna lub kilka poradni zdrowia psychicznego i odwykowych, dom pomocy społecznej, dom środowiskowy dla osób chorych psychicznie i niedorozwiniętych umysłowo;liczba odpowiednio przygotowanych osób jest stosunkowo duża,& to należy opracować zasady współdziałania i stworzyć system psychiatrycznej ochrony zdrowia.