BIODIVERZITET I ZAŠTITA PRIRODE

1. BIODIVERZITET I ZAŠTITA PRIRODE

2. BIODIVERZITET • Kartiranjem distribucije biljaka i životinja širom Balkanskog poluostrva utvrdjene su „vruće taĉke“ biodiverziteta u Crnoj Gori. Skoro sve planinske regije Crne Gore mogu se smatrati centrima raznovrsne vaskularne flore, uključujući: (i) Durmitor, (ii) masiv Prokletija i (iii) mediteranske Dinaride. • Prokletije se ubraja u jedan od najvažnijih centara biodiverziteta ptica,vaskularne flore i biocentra sisara (naročiti zapadna strana Prokletija, nešto manje istočna). • Prokletije, uključujući i Visitor spada u mjesta sa 1.200-1.400 vrsta (kombinovano vrste i podvrste). • Oblast masiva Prokletija, priznat je i kao centar endemske flore.

3. BIODIVERZITET • Prokletijske planine smatraju se (uz priobalni region Crne Gore i njegovo zaledje – Skadarsko jezero, Lovćen), najznaĉajnijim centerima biodiverziteta reptila i vodozemaca na Balkanskom poluostrvu i u Evropi. • Sagledavajući značaj prokletijskog masiva i njegovih ogranaka u najširim razmjerama, može se zaključiti da ga njegovo florističko bogatstvo, raznovrsnost i jedinstvenost zajedno sa masivima južnih Dinarida (Orijen, Lovćen, Rumija, Durmitor i dr.), čini najproduktivnijim jezgrom visokoplaninske florističke raznovrsnosti i endemizma na Balkanu. • Kako je već ustanovnjeno (STEVANOVIĆ et al. 1995), ovo jezgro predstavlja jedan od 6 centara evropske, odnosno, jedan od 158 centara svjetske biološke raznovrsnosti.

4. BIODIVERZITET • Preklapanje centara diverziteta vaskularne flore (VF), vodozemaca i gmizavaca (VG), ptica (P) i sisara (S) u Crnoj Gori.

5. Zaštita biodiverziteta • Cjelokupan prostor koji se najvećim dijelom nalazi u NP „Prokletije“ sa njegovim okruženjem (Plavsko jezero) veoma je osjetljiv, kako na fizičke uticaje na biodiverzitet i staništa, tako i na zagađenje. • Svrstava se u tzv. područja sa osjetljivom životnom sredinom.

6. IPA staništa -važna biljna staništa • Područje Visitor planine prepoznato je kao Važno biljno stanište -Important Plant Area (IPA) u Crnoj Gori. Površina važnog biljnog staništa planine Visitor je 1779 ha na nadmorskoj visini od 901 do 2210 mnm. • Dolina Grebaje - IPA stanište , zauzima površinu od 1112ha, na nadmorskoj visini od 1140-2000mnv. Dio planinskog masiva Prokletija, uključujući predmetno područje, je pod zaštitom u kategoriji Nacionalnog parka. • Dolina rijeke Lim-IPA stanište, pivršine 2469ha, nadmorska visina od 502-910mnm, područje nije zaštićeno nacionalnim zakonom, ali predstavlja Emerald područje. Lim protiče kroz Plav, Berane i Bijelo Polje.

7. IBA staništa-značajno područje za ptice • Teritorija opštine Plav, odnosno-Prokletije, Plavsko jezero sa plavnim livadama i Visitor* (označeno kao potencijalno važno područje), označena je kao medjunarodno znaĉajna podruĉja za ptice (Important Bird Areas - IBA). Planinski dio kao gnjezdilište za više od 43% ukupne ornitofaune registrovane u Crnoj Gori, što ga čini najznačajnijim staništem ptica u kontinentalnom dijelu države, a jezero kao gnjezdilište ptica močvarica, kao i ugroženog prdavca (Crex crex), koji ovdje ima najveću populaciju. • Do sada nijesu utvrdjena područja značajna za gljive (Important Fungi Areas - IFA), što bi moglo dati dodatne razloge za zaštitu postojećih i novih, odnosno potencijalno zaštićenih podruĉja. Sa međunarodnog aspekta na Plavskom dijelu Prokletija značajno je prisustvo vrsta makromiceta sa liste ECCF projekta (2001) i sa Evropske Crvene Liste makropmiceta (Ing, 1993). Ukupan broj vrsta sa međunarodnim značajem, do sada utvrđen na ovom području, iznosi 15.

8. EMERALD -NATURA 2000 • Ekološka mreža sastavljena je od Područja od posebne važnosti za zaštitu prirode (Areas of Special Conservation Interest – ASCI) a dužne su je uspostaviti zemlje potpisnice Bernske konvencije. • Ona obuhvata područja od velike ekološke važnosti za ugrožene vrste i stanišne tipove koji su zaštićeni temeljem Bernske konvencije • U zemljama Evropske unije, Emjerald/Smaragdna mreža istovjetna je sa ekološkom mrežom NATURA 2000. Za države kandidate za ulazak u EU, projekat Smaragdna mreža predstavlja pripremu i direktni doprinos primjeni programa NATURA 2000. EMERALD PODRUČJA U CRNOJ GORI OD POSEBNOG INTERESA ZA ZAŠTITU

9. EMERALD -NATURA 2000 • Veliki dio prirodnih staništa predmetnog područja korespondira sa staništima iz tipologizacija Natura 2000 i EMERALD (prirodna i poluprirodna staništa koja treba štititi). • Primjenom kriterijuma za identifikaciju EMERALD područja po osnovu Bernske konvencije (Konvencija o zaštiti Evropskih staništa divlje flore i faune) i EU Wild Birds Directive (79/409 EEC, 91/244/EEC, 94/24 EC & 94/C241/08), područje Nacionalnog parka Prokletije definisano je kao posebno značajno EMERALD područje u Crnoj Gori sa nazivom “Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom”, i to kao tip “C” - područje koje je značajno kako za ptice tako i za ostale vrste i staništa. • Takodje, kao Emerald područje, koja se nalaze na teritoriji plavske opštine, je i područje Visitora sa Zeletiniom (usaglašeno u visokom stepenu) i • Dolina Lima (EMERALD područje neusaglašeno sa potrebom daljeg usaglašavanja).

10. BIOKORIDORI PPCG-Projekcija- Zaštita prirode i kulturne baštine

11. Biokoridori • Crnogorski dio Jugoistočnih Dinarskih planina uglavnom se nalazi u Sjevernom regionu i čini dio velikog biokoridora Jugoistočnih Dinarskih planina („Dinarski luk“), koji se proteže od Alpa do Prokletija i Šarp- Pindor masiva. • U području Prokletija, ovaj biokoridor je takođe povezan sa velikim regionalnim biokoridorom zvanim „Zeleni pojas“. • Zbog specifičnog režima korišćenja ove zone u prošlosti, ona je postala sklonište i koridor važan za biodiverzitet. Prirodne i ekološke vrijednosti (Zeleni koridor u Crnoj Gori) duž planina Visitor, Komovi i Prokletije, oboda Zetske ravnice i Skadarskog jezera, preko Rumije do ulcinjske obale, treba očuvati ( PP Crne Gore.).

12. Biokoridor-Dinarski luk Dinarski Luk i dalmatinska obala ekoregion Dinarski luk ili Sjeverni zeleni pojas je oblasti koja se stavlja pod odredjeni režim zaštitem, a koje imaju nacionalni i regionalni značaj. Najveći dio teritorije Plava je u zahvatu ovog pojasa.

13. Biokoridor-Zeleni pojas • Sjeverni crnogorski zeleni pojаs ima za prioritet očuvаnje pejzаža u bio-geogrаfskom kontekstu. Mаpа-slika pokаzuje geogrаfsku vizuelizаciju, Plаn i rаzvoj dugoročnog progrаmа zа pejzаž. Ovom vizijom prepoznate su u A koridoru četiri zone: A-NP“Durmitor, B-Sinjajevina, C-NP“Biograska gora“ i D-Prokletije sa Komovima. • Zeleni pojas treba da povezuje nacionalne parkove, parkove prirode, rezervate biosfere i prekogranična područja, kao i ne zaštićena područja duž i preko granica ali i da pruža podršku razvojnim inicijativama zasnovanim na zaštiti prirode.

14. Biokoridori-Zeleni pojas • Planirana zaštita i razvoj pejzaža kroz projekat formiranja Zelenog pojasa, kao dijela Dinarskog luka, započeta je realizacija plana za formiranje ovog značajnog bio-geografskog koridora na teritoriji Crne Gore. Naime, koridor je uvršten u nacionalni planove- PP Crne Gore i istovremeno su rađene Studije za predmetni prostor. • S tim u vezi, Prokletije su proglašene Nacionalnim parkom 2008.godine, dok je istim, a i drugim dokumentima i Studijama predloženo da se pod zaštitu stave nova područja u cilju postizanja NSOR-a (Nacionalne strategije održivog razvoja). • Za zaštitu su predložena sljedeća područja sa teritorije Plavske opštine: Spomenik prirode- Plavsko jezero, Regionalni park ili Predio posebnih prirodnih odlika„Visitor sa Zeletinom“. • Medjutim, PUP Opštine Andrijevica, nije planirano osnivanje parka Zeletina, kao dijela Regionalnog parka „Visitor sa Zeletinom“, čime bi se ispunio program zа pejzаž, odnosno ispunilo potpuno povezivanje zone D-Prokletija sa Komovima.

15. ZAŠTIĆENA PRIRODNA DOBRA • Zaštićena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraženu biološku, geološku, ekosistemsku ili predionu raznovrsnost- Zakonu o zaštitu prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008). • Zakonom zaštićena prirodna dobra, na teritoriji područja opštinePlav,su u kategoriji: • Nacinalni park „Prokletije“ (IUCN kategorije upravljanja zaštićenim područjima-II kategorije upravljanja). • Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. list 56/09), Prokletije su proglašene petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori , pod imenom „Prokletije“ , na površini od 16.630 ha (površina digitalno prikazana, iznosi 16.118ha i treba je uskladiti sa državnom i opštinskom granicom). • Po Zakonu o nacionalnim parkovima predvidjena je izrada PPPN za NP“Prokletije“ u roku od 18 mjeseci, od dana proglašenja, a Plan upravljanja za NP“Prokletije“ u roku od šest mjeseci od dana donošenja PPPN. Medjutim, navedeni planski dokumenti nisu donešeni u zakonom predvidjenom roku.

16. Zaštićena prirodna dobra PPO Plav iz 1988. godine, ali i mnoge Studije, predlagale su za zaštitu i druga vrijedna prirodna područja na teritoriji Opštine Plav. Predlagani su različiti vidovi zaštite kao npr.: • Regionalni park (Predio posebnih prirodnih odlika) „Visitor-Zeletin“, • Rezervat prirode „Visitor“ i • Rezervat prirode „Starac“, • Spomenik prirode “Plavsko jezero“, • Spomenik prirode „Hridsko jezero“, • Spomenik prirode „Alipašini izvori“, • Spomenik prirode „Vrelo Skakavice-Oko“ Medjutim, ne postoje dokumenti koja su navedena istraživanja i predloge verifikovala i navedena područja stavila pod zaštitu. Takodje, zbog ne donošenja Prostornog plana područja posebne namjene za Nacionalni park „Prokletije“ i Plana upravljanja za NP“Prokletije“ (obaveze po Zakonu o nacionalnim parkovima „Sl. list 56/09“) nisu utvrdjene zone zaštite i način upravljanje parkom. Zone zaštite na teitoriji NP su predlagane i obrazlagane sa naučno-istraživačkog aspekta.

17. KARTA ZAŠTITE PRIRODE