Çocuklarda Diyabet :İl Yetkilileri ve Öğretmenlerden Beklentilerimiz

1. Çocuklarda Diyabet :İl Yetkilileri ve Öğretmenlerden Beklentilerimiz Prof.Dr.Şükrü Hatun Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Bilim DalıBaşkanı& ÇocukEndokrinolojiDerneğiÇocukDiyabetGrubuBaşkanı Okulda Diyabet Grubu Koordinatörü Okulda Diyabet Programı Büyük Buluşma Ankara, 10 Ekim 2011

2. Gamze Gedikli, 14 yaşında kız çocuk, Sakarya • Yaklaşık 1 aydır çok su içme çok idrar yapma yakınması var • Son 2 ayda 10 kg kaybetmiş • Çocuk kendisi zayıflaması olumlu karşılamış ve doktora gitmek istememiş.Ailenin aklına önemli bir hastalık ihtimali gelmemiş ve bu nedenle de doktora götürmek için ısrarlı olmamışlar • Bu zaman içinde aşırı yorgunluğu varmış. Okuldan eve gelince “kendini yatağa atıyormuş. • Annesine göre “yiyor ama doymuyormuş” • Son 1 ayda genital bölgede kaşıntı oluyormuş • Zaman zaman olan mide bulantısı nedeniyle son 1 ay içinde okula gidememiş

3. Gamze Gedikli, 14 yaşında kız çocuk, • Gamze Lise 1 sınıfta okuyor.Genel olarak başarılı bir öğrenci.Son 1 ayda sınavlarda başarılı olamamış. • Bu süre içinde öğretmenleri yalnızca “devamsızlık” nedeniyle uyarmışlar, “okuldan mı kaçıyor” şeklinde konuşmalar olmuş; önemli bir hastalığı olabileceği konusunda bir uyarıda bulunmamışlar • Lise 1 “Sağlık Bilgisi” dersi sırasında öğretmeni “şeker hastalığı” konusunda bilgi vermişve kendisinde de şeker hastalığı olabileceğini düşünmüş ama yine de doktora gitme konusunda girişimde bulunmamış • Anne “şeker hastalığını” duymuşlar ama bu konuda bilgi sahibi değil. • Çevrelerinde kimseden de bir uyarı almamışlar

4. Gamze Gedikli, 14 yaşında kız çocuk, • 9 kasım 2005 gece 2 den sonra aşırı kusma ve aşırı halsizlik nedeniyle Sakarya Devlet Hastanesinde acil servise başvurmuşlar. Acil serviste solunumun zorlanmaya başladığını farketmişler • Acil servisteki hekimler acil olarak Kocaeli Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinoloji ve Diyabet bölümüne sevk etmişler

5. Gamze hastaneye geldiğinde • Ağır derecede su kaybı • Dili çok kuru-dudakları kanıyor gibi • Bitkin ve uykuya eğilimli • Belirgin şekilde solunumu hızlı ve derin • Uygun tedaviye rağmen 28 saatte bilinci tam olarak düzeldi ve beyin ödemi riskini atlattı. Aile veya öğretmenler diyabet bulgularını erken tanıyabilseydi Gamze bu kadar ağır ve yaşamı tehdit eden bir tablo ile hastaneye gelmeyebilirdi

6. Çocuklarda Diyabet.. • Diyabet erişkinlerin bir sorunu olarak biliniyor ama çocuklarda da her yaşta görülebilir • Çocukların % 98’inde insülin eksikliğine bağlı Tip 1 diyabet görülüyor • Ülkemizde her yıl 1700civarında çocuğa diyabet tanısı konuyor • Ülkemizde 20.000 civarında diyabetli çocuk var ve bunların çoğunluğu okul çağında

7. Kan şekeri, insülin ve diyabet • Vücudumuz enerji kaynağı olarak şekerli besinleri kullanır • Bu besinlere karbonhidrat denir • Hücrelerimizin kullandığı şekerin adı glükozdur ve glükoz damarlarımızla her yere taşınır Pankreasdaki beta hücreleri sürekli kan şekerinizi ölçer İhtiyacımız kadar insülin hormonu salgılar

8. Kan şekeri, insülin ve diyabet İnsülin eksikliği (Tip 1) veya insülin etkisindeki bozukluk (Tip 2) olduğunda diyabetmeydana gelir Besinlerdeki şeker (glükoz) insülin sayesinde hücre içine girer

9. Tip 1 Diyabet nasıl meydana gelir? • Genetik yatkınlık • Enfeksiyon hastalıkları gibi başlatıcı bir neden • Savunma sisteminin hücreleri (askerler) insülin yapan hücrelerinize saldırır ve onları çalışmaz hale getirir • Diyabet olunmasından kimse suçlu değil

10. Çocuklarda diyabet bulguları :Erken Tanı İçin Destek • Sürekli susama hissi/ağız kuruluğu • Çok su içme- “suya doyamama”, • Çok ve sık idrar yapma • Sınıfta sık sık tuvalete gitme • Gece idrara çıkma ve yatağını ıslatma • İştah artması-küçük çocuklarda görülmeyebilir • Çok yemesine rağmen kilo kaybı- “çocuğum süzüldü” • Kolay yorulma ve bitkinlik • Okula devamda aksamalar ve derslerde başarısızlık • Hastaların çoğunda diyabet bulgularının süresi bir aydan kısadır Erken tanı ile diyabet koması sıklığı % 50 azaltılabilir Öğretmenler özellikle hızla zayıflayan ve derste sık sık tuvalete giden öğrencilere dikkat etmeli

11. Tip 1 diyabet tedavisi: Pankreasın görevlerini yapmak.. • Evde kan şekeri izlemi • İnsülin tedavisi • Beslenme planlanması • Diyabet eğitimi • Çocuk Diyabet ünitelerinde düzenli izlem • Genel yaşam gücü ve becerisi • Diyabet bakım bilinci Yapay pankreas yapılıncıya kadar bir tür “yapay pankreas” olmak…

12. OkuldaDiyabetProgramı • Program, Çocuk Endokrin ve Diyabet Derneği Diyabet Çalışma Grubu’nın önerisi ile Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlığı işbirliği ile ve ortak protokol ile geliştirilmiştir • Bu programın esas olarak üç amacı vardır: • Tip 1 diyabet konusunda okullar ve öğretmenler aracılığıyla farkındalık yaratmak. Bu sayede okul çağındaki çocuklarda Tip 1 diyabet erken tanısını sağlamak ve diyabetik ketoasidoz sıklığını azaltmak. • Okul çağındaki diyabetli çocukların bakımlarını güçlendirmek ve yaşadıkları sorunları çözmek. • Okul çağındaki çocuklarında sağlıklı beslenme tutumu oluşturulması ve şişmanlık konusunda farkındalık yaratılması

13. Ayrımcılığın önlenmesi • Ülkemizde Tip 1 diyabet yaşı düşmekte • Kreş ve anaokulu çağında çok sayıda diyabetli çocuk var • Bazı okullar sorumluluk almak istemedikleri için bu çocukları kaydetmekten kaçınmakta • Bütün diyabetli çocuklar diğer çocuklarla eşit koşullarda eğitim görmelidir Diyabetli çocuklar beden eğitimi dersleri ve okul gezileri gibi aktivitelerden uzak tutulmamalı, tam tersine arkadaşları gibi bütün aktivitelere katılmaları özendirilmelidir.

14. Diyabetli çocukların okuldaki bakımının desteklenmesi • Diyabetli çocukların olduğu okullarda varsa hemşire veya rehber öğretmenin eğitim alması sağlanmalı • Kan şekeri ölçümü ve insülin yapılması için mekan sağlanmalı • Arkadaşlarına diyabetlinin iznini alarak bilgi verilebilir • Sınıflarda ara öğün alınmasına izin verilmeli • Sık tuvalet ihtiyacı olduğunda izin verilmeli • Yatılı okullarda diyabete uygun beslenme için kolaylık sağlanmalı

15. Diyabetli çocuklarda kan şekeri düşüklüğü sorunu • Hafif/orta • Açlık hissi, göz kararması, güçsüzlük, titreme ,terleme, yüzde renk değişikliği (soluk, gri, kızarmış) ve kalp atışlarımızın hızlanması (çarpıntı hissi) • Ağır • Uykuya eğilim (esnemeye başlamak, açık olarak düşünememek, basit emirleri yerine getirememek vs), her şeyin sislerin arasında olması gibi, düşünme güçlüğü, dil ve ağız kenarında karıncalanma, Davranış değişiklikleri ( Hırçınlık, kızgınlık, kaygılı hal vs), sarhoş gibi konuşma, denge bozukluğu, Çift görme (gözlerde donukluk, beyaz kısımları kanla dolu gibi görünüm)

16. Kan şekeri dengesinin izlemi ve genel destek • Çocuklar anne/babaların çok öğretmenlerinin uyarılarına kulak verirler • Öğretmenler diyabetli çocukların kan şekeri izlem defterlerine göz atabilir • Kan şekeri dengesi bozuk, kontrollere gitmeyen çocukları uyarabilir • Gerekirse çocuğu izleyen hekimlerle ilişkiye geçebilir

17. İl Yetkililerinden ve Öğretmenlerden Beklentilerimiz • Bütün öğretmenlerin www.okuldadiyabet.org sitesini ziyaret ederek eğitim materyallerini okumalarını ve filmleri izlemelerini sağlamak • Öğretmenlerin ve hekimlerin diyabet ve şişmanlık konularındaki girişimlerini özendirmek • Okul kantinleri genelgesininin uygulanmasını izlemek • 14 Kasım ( Dünya Diyabet Günü) Haftasında bütün okullarda eğitim etkinliği düzenlemek

18. 14 KasımDünyaDiyabetGünü..İnsülini Bulan F.Banting’in Doğum Günü Leonard Thompson ilk kez 23 Ocak 1922’de 14 yaşındaki Leonard Thompson’a insülin içeren serumu verdiler ve durumu ağır olan hastanın hızla iyileştiğini gösterdiler. Benzer şekilde Banting’e Amerikadan tedavi olmaya gelen Elizabeth Hughes de insülin içeren serumla hızla iyileşti ve annesine yazdığı mektupta insülinin sağlığı üzerindeki etkisini “kelimelerle anlatılamayacak kadar harika” olarak niteliyordu FrederickG. Banting, asistanı Charles H. Best, biyokimyacı James B. Collip ve fizyolog J.J.R.Macleod köpeklerin pankreasından insülin’i izole ettiler(1921)

19. Okulda Diyabet Programı 14 Kasım Okul Eğitim Etkinliği Bu eğitime öğrenciler ve öğretmenler katılacak ve bütün okullarda diyabet ve çocuklarda şişmanlık konularının anlatıldığı 20 dk’lık film gösterilecek Ülkemizdeki bütün okullarda Milli Eğitim Bakanlığı emri ile yapılacak. Bununla ilgili onay alındı Okullardaki eğitim www.okuldadiyabet.org sitesi üzerindeki sunum platformu üzerinden yapılacak

20. 15-20 Ağustos 2011,Hazar Gölü Diyabet Kardeşliği* Neval iki dağ arasında akar Şerife çiçek açar Pelda yaprak verir, aydınlatır bizi. Bahar kardeşliği ve çalışkanlığı anlatır Bercan canından önde tutar bizi. Dilan halaylara Vesile olur Evindar sevgili, Ümyan anne gibi kollar bizi. Gazal ceylan gibi süzülür Mizgin müjdeler getiririr Kader bir gün güldürür bizi. *Çocukların isimlerinden yararlanarak Şükrü Hatun tarafından yazılmıştır

21. Okulda Diyabet Programı’na sıra dışı katkılarından dolayı Mili Eğitim ve Sağlık Bakanlığı Yetkililerine ve Sanofi-Aventis’e teşekkür ederiz.