FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ

1. SÜREKLİEĞİTİCİ (FORMATÖR) EĞİTİMİ 7-9 Haziran 2007, Bursa Doç. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ

2. Kapsam-1 • Sunuş, isminden de anlaşılacağı gibi; finansal tabloların analiz edilmesini ve analiz edilmiş olan finansal tablo verilerinin yorumlanmasına ilişkin • ilkeleri, • yöntemleri ve • değerlendirmeleri içermektedir.

3. Kapsam-2 • Sunuşun temel konularını; • finansal tablolar analizinin yapılma amaçları, • ön koşulları, • finansal tablolar analizinin türleri, • analiz teknikleri ve analiz edilmiş sayısal ifadelerin yorumlanması oluşturmaktadır.

4. Finansal Tablolar Analizi-1 Bir işletmede,finansal planlama ve kontrol faaliyetlerinin yapılması için finansal tabloların analizi gerekir. Finansal tabloların analizi, finansal tablolarda yer alan çeşitli hesaplar arasındaki ilişkilerin, ilgili hesap tutarları üzerinden yapılan matematiksel işlemler aracılığı ile ortaya konulmasıdır.

5. Finansal Tablolar Analizi-2 Bu ilişkiler; yüzdeler, trend yüzdeleri, oranlar, dönüş hızı oranları aracılığı ile ortaya konulur. Hesaplamalar sonucunda elde edilen bulgular yorumlanır ve işletme ile ilgili anlamlı sonuçlara ulaşılmaya çalışılır.

6. Finansal Tablolar Analizi-3 Finansal tabloların analizi, matematiksel işlemlerin uygulandığı mekanik bir süreçtir. Önemli olan, analiz edilmiş olan finansal tabloların yorumlanmasıdır.

7. Dört Temel Durum Bu yorumlar veya değerlendirmeler, dört temel durum esas alınarak yapılmaktadır. Belirtilen dört temel durum; a)Likidite durumu, b)Faaliyet etkinliği (verimlilik) durumu, c)Finansal (mali) durum, d)Karlılık durumu’dur.

8. İlgili Kesimler Finansal tabloların analizi, başta ortaklar ve yöneticiler olmak üzere; devlet, çalışanlar, yatırımcılar, işletme ile alıcı veya satıcı olarak ticari ilişkileri olan diğer işletmeler gibi çok sayıdaki kesimlerin kararları için kullanılabilecek bilgi sağlar.

9. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-1 İşletme ile ilgili kararların dayandırılacağı finansal tabloların analizinin ve yorumu-nun sağlıklı olarak gerçekleştirilebilmesi için dikkat edilmesi gereken ilkeler vardır. Bu ilkelerden başlıcaları aşağıda belirtilmiştir:

10. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-2 • Hangi ilişkilerin ortaya konulması gerektiği, analizden elde edilecek bulguların ne anlama geldiğinin yorumlanabilmesi için; muhasebe kuramının ve muhasebe uygulamalarının yeterli düzeyde bilinmesi gerekir.

11. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-3 • Analizi yapılan finansal tabloların ilgili oldukları dönem veya dönemlerdeki eko-nomik koşullar, sektörel koşullar, işletme-nin kendisine özgü olan ve finansal tablo-larda açık bir şekilde ifade edilmeyen veya edilemeyen özel koşulların da göz önünde bulundurulması gerekir.

12. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-4 • Analizi yapılan finansal tabloların ilgili oldukları dönemlerde işletme tarafından uygulanan işletme politikalarının, muhasebe yöntem ve politikalarının bilinmesi gerekir.

13. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-5 • Analiz sonucunda elde edilen bulguların doğruluğu, analizde kullanılan finansal verilerin elde edildiği finansal tabloların doğruluğuna bağlıdır.

14. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-6 • Yapılacak analizde kullanılan finansal tabloların analiz edilmeye uygun bir içerik ve hesap gruplandırılması ile hazırlanmış olması gerekir.

15. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-7 • Analizin amacı ile kapsamı arasında doğrudan bir ilişki vardır. Analizin kapsamı, analizin amacına bağlı olarak geniş veya dar tutulabilir.

16. Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler-8 • Analiz ile elde edilecek bulgular, ilgili analiz tekniğinin doğru bir şekilde uygulanması ile elde edilir ve analiz sürecinin mekanik kısmını oluşturur. • Finansal tablolar analizinde asıl önemli olananalizbulgularınınyorumlanmasıvesonuçlaraulaşılmasıdır. • Bu bakımdan, finansal analizi yapanların iyi bir yargılama yeteneğine sahip olmaları gerekir.

17. Finansal Tablolar Analizinin Ön Koşulları

18. FİNANSALTABLOLAR ANALİZİNİN ÖN KOŞULLARI • Finansal tablolar analizinden beklenilen yararların elde edilebilmesi için bazı ön koşulların sağlanmış olması gerekmektedir. Finansal tablolar analizinin ön koşulları şunlardır: • Dolaylı Ön koşullar, • Dolaysız Ön koşullar.

19. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİNİN DOLAYLI ÖN KOŞULLARI • Finansal tablolar analizi ile elde edilen bulguların daha gerçekçi bir şekilde yorumlanabilmesi için, işletme faaliyetleri üzerinde etkili olan faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerekir. Dolaylı ön koşullar başlığı altında ele alınacak faktörler, finansal tablolarda ortaya konulan durum ve faaliyetlerin hangi ortam veya koşullarda gerçekleştirilmiş olduğunun göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade etmektedir. • Dolaylı önkoşullar şunlardır: • İşletmenin İçinde Bulunduğu Ekonomik Ortam, • İşletmenin İçinde Bulunduğu Sektörel Ortam, • İşletmenin Yapısal ve Yönetsel Özellikleri.

20. İŞLETMENİN İÇİNDE BULUNDUĞU EKONOMİK ORTAM İşletmenin finansal tablolarının analizi ile elde edilecek bulguların yorumlanmasında işletmenin içinde bulunduğu ekonomik ortamın özelliklerinin göz önünde bulundurulması gerekir. İçinde bulunulan ekonomik ortamda fiyatlar genel düzeyinin (enflasyon veya deflasyon) gösterdiği değişimler, döviz fiyatlarının (kurların) düzeyi ve gösterdiği dalgalanmalar, piyasa faiz oranlarının düzeyi ve gösterdiği dalgalanmalar, ekonomik büyüme ve küçülme durumları gibi faktörler göz önünde bulundurulmadan; yalnızca finansal tabloların analizinden elde edilecek bulgulara dayalı olarak yapılacak yorumlar finansal tablolar analizinin yapılması amaçlarına yeterince hizmet etmeyebilir.

21. İŞLETMENİN İÇİNDE BULUNDUĞU SEKTÖREL ORTAM Yapılacak analizde, işletmenin yer aldığı sektörün ilgili dönemdeki koşulları ve sektörün kendine özgü özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, sektörün kuruluş aşamasında mı, gelişme aşamasında mı, olgunluk aşamasında mı, gerileme aşamasında mı olduğu; hizmet sektörü mü, üretim sektörümü olduğu bu sektörün kendine özgü özel koşulları, ilgili dönemde sektörde özel bazı olumlu veya olumsuz gelişmelerin olup olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır.

22. İŞLETMENİN YAPISAL VE YÖNETSEL ÖZELLİKLERİ İşletmenin yasal veya ekonomik organizasyonunun nasıl olduğu; örneğin, anonim şirket mi, limited şirket mi olduğu, anonim şirket ise menkul kıymetleri halka arz olunmuş olup olmadığı, halka açıklık oranının ne olduğu gibi durumların yapılacak değerlendirmeler ve ulaşılacak sonuçlar üzerinde etkisi olacaktır. Şirketin kurumsal bir yönetim anlayışına sahip olup olmadığı, aile şirketi olup olmadığı, ortakların yönetim anlayışları gibi durumların da yorumlar yapılırken değerlendirilmesi gerekmektedir.

23. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİNİN DOLAYSIZ ÖN KOŞULLARI • Dolaysız ön koşullar doğrudan doğruya finansal tablolar analizinin sağlıklı bir şekilde yapılmasına yönelik ön koşullardır. Dolaysız ön koşullar şunlardır: • Tekdüzen Muhasebe Sistemi, • Standart Oranların belirlenmesi.

24. TEKDÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ Finansal analizi yapılacak finansal tabloların; karşılaştırılabilirliklerini sağlamak için aynı şekilde ve aynı anlayışla hazırlanmış olmaları gerekir. Bu nedenle, analiz edilecek finansal tabloların “tekdüzen” bir standartta hazırlanmalarını gerektirmektedir.

25. STANDART ORANLARIN BELİRLENMESİ Finansal tabloların analiz tekniklerinden biri olan oran analizi ile elde edilen sonuçların; anlamlı bir şekilde yorumlanabilmesi için ilgili oranın standardının bilinmesi gerekir. Oran analizi ile hesaplanan herhangi bir oran, bu oranı karşılaştırabilecek bir standart oranın olmaması durumunda fazla bir anlam ifade etmeyebilir.

26. STANDART ORANLARIN BELİRLENMESİ • Oran analizinde, hesaplanan oranların karşılaştırılarak daha anlamlı bir şekilde yorumlanabilmesi için kullanılan standart oranlar başlıca dört farklı yöntemle elde edilmektedir. Standart oranlar şunlardır: • Tarihi Standart Oranlar, • Sektör veya Sanayi Standart Oranları, • İdeal veya Hedef Standart Oranlar, • Bütçe Standart Oranları.

27. TARİHİ STANDART ORANLAR Tarihi standart oranlar hesaplanırken, işletmenin geçmiş dönemlerindeki finansal tablolarından elde edilen değerlerin ortalamaları bulunur. Ortalamaların hesaplanmasında kaç dönemin kullanılacağı konusunda bir görüş birliği yoktur. Bir başka ifade ile tarihi standart oranların hesaplanmasında kaç dönemin verilerinin kullanılması gerektiğine ilişkin bir standart yoktur. Tarihi standart oranlar, işletmenin cari dönemine ilişkin durumların, geçmiş dönemlere göre nasıl bir değişim geçirdiğini değerlendirmek amacıyla yapılan analizler için daha uygundur.

28. SANAYİ VEYA SEKTÖR STANDART ORANLARI Sanayi veya sektör standart oranları, işletmenin içinde bulunduğu sektördeki işletmelerin finansal tablolarındaki veriler üzerinden, her bir dönem için hesaplanan ortalamalardır. Örneğin, tekstil sektöründeki bir işletmenin 2005 yılına ait oranları, tekstil sektörünün 2005 yılı standart oranları kullanılarak karşılaştırma yapılmalı ve yorumlanmalıdır.

29. İDEAL VEYA HEDEF STANDART ORANLAR İşletmenin yer aldığı sektörde bulunan en başarılı bir işletmenin veya birkaç başarılı işletmenin finansal tablolarından yararlanılarak hazırlanan oranlardır. Bu oranların hesaplanmasında kullanılacak tabloların ait olduğu şirket sayısı finansal tablolar analizinin yapılma amacına göre değişebilir. Ayrıca ideal veya hedef standart oranlar da dönemden döneme değişebilmektedir. İdeal veya hedef standart oranlar, genellikle, işletmenin hedeflediği bir düzeye göre hangi konumda olduğunu göstermek amacıyla yapılan analizlerde kullanılmaktadır.

30. BÜTÇE STANDART ORANLARI Bütçe sistemi uygulayan işletmelerde, bütçelenen dönem sonunda gerçekleşeceği varsayılan finansal tablo verileri kullanılarak hesaplanan oranlar, bütçe standart oranları olarak isimlendirilmektedir. Bütçe standart oranları, işletmenin bütçe hedeflerine ne ölçüde ulaşıldığını ortaya koyma amacı ile yapılan analizler için daha uygundur.

31. FİNANSAL ANALİZ TÜRLERİ • Finansal tabloların analizi çeşitli açılardan gruplandırılabilir. • Finansal Analizde Kullanılan Finansal Verilerin Çeşitliliğine veya Finansal Tablolar Analizinin Kimin İçin Yapıldığına Göre • İç Analiz, • Dış Analiz, • Finansal Analizde Kullanılacak Finansal Tabloların Kapsamına Göre • Statik Analiz, • Dinamik Analiz. • Finasal Tablolar Analizinin Yapılma Amacına Göre • Yönetim Analizleri, • Kredi Analizleri, • Yatırım Analizleri.

32. FİNANSAL ANALİZDE KULLANILAN FİNANSAL VERİLERİN ÇEŞİTLİLİĞİNE VEYA FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİNİN KİMİN İÇİN YAPILDIĞINA GÖRE İç Analiz Bu analizin türünde, analizde kullanılacak finansal tablolar ve finansal veriler, işletmenin temel ve ek finansal tabloları dışında yönetim gereksinimlerine göre hazırlanmış diğer tablolar ve finansal veriler de kullanılmaktadır. İç analizler, esas olarak yönetim amaçları için yapılmaktadırlar. Planlama ve kontrol bakımından iç analizlerin önemli bir yeri vardır. Dış Analiz Dış analizlerde, işletmenin kamuoyu ile paylaştığı finansal tablolar ve finansal veriler kullanılır. Bu analizler genellikle işletme dışındaki tarafların yaptıkları analizlerdir. Örneğin bir işletmeye ortak olmak isteyenlerin; şirketin kamuoyuna açıklamış olduğu finansal tablolar ve finansal veriler üzerinden yaptıkları analizler dış analizdir.

33. FİNANSAL ANALİZDE KULLANILACAK FİNANSAL TABLOLARIN KAPSAMINA GÖRE Statik Analiz Bu analiz türünde işletmenin belli bir dönemine veya belli bir tarihine ait finansal tablo verileri kendi aralarındaki anlamlı ilişkileri saptamak üzere analiz edilmektedir. Statik analizlerde, işletmenin belli bir dönemdeki veya tarihteki durumu saptanmaya çalışılır. Yapılan analizlerde işletmenin varlık ve finansman yapısı ile faaliyet yapısının profili belirlenmeye çalışılır. Bu analiz türüne verilebilecek en güzel örneklerden biri “dikey yüzdeler analizi tekniği”dir.

34. FİNANSAL ANALİZDE KULLANILACAK FİNANSAL TABLOLARIN KAPSAMINA GÖRE Dinamik Analiz Dinamik analizlerde yalnızca bir işletmenin bir dönemine ilişkin analizler değil, bir işletmenin birden fazla dönemine ilişkin karşılaştırmalı analizler yanında diğer işletmeler veya rakip işletmelerle de karşılaştırmalı analizler yapılmaktadır. Bu analiz türüne verilebilecek en uygun örnek, trend veya eğilim yüzdeleri tekniğidir. Dinamik analizlerde yapılan karşılaştırmalar ile işletmenin dönemler boyunca gösterdiği değişim ortaya konulurken; gelecek dönemlere ilişkin tahminlerin yapılması da söz konusu olabilmektedir.

35. FİNASAL TABLOLAR ANALİZİNİN YAPILMA AMACINA GÖRE Yönetim Analizleri Finansal tablolar analizinin başlıca amaçlarından biri yönetim kararlarına destek olacak şekilde saptamalarda bulunmaktır. Yönetim analizleri, yönetsel amaçlar için yapılan analizlerdir. Yönetim analizleri; hem iç analiz, hem statik analiz hem de dinamik analiz şeklinde yapılabilir. Yönetim analizlerinde işletmenin verimlilik, kârlılık, likidite, finansal durum gibi durumları hakkında saptamalar yapılır. Bu saptamalar, diğer işletmelere göre, geçmiş dönemlere göre, bütçe hedeflerine göre karşılaştırılır (mukayese edilir). Karşılaştırmalar yoluyla işletmenin planlaması ve kontrolünün daha etkili bir şekilde yapılmasına çalışılır.

36. FİNASAL TABLOLAR ANALİZİNİN YAPILMA AMACINA GÖRE Kredi Analizleri İşletmenin kredi talebinde bulunduğu banka ve benzeri finansal kuruluşlar tarafından yapılan analizlerdir. Kredi analizlerinde işletmenin özellikle likidite durumu hakkında değerlendirmeler yapılmaktadır. Kredi talebinde bulunan işletmelerin öncelikle kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücüne sahip olmaları gerekir. Kredi veren kuruluşlar likiditesinin yüksek olmasını isterler. Yüksek likidite işletmenin kârlılığı üzerinde olumsuz etki yapacağından işletmeler de yüksek likidite durumunu kabullenmek istemezler.

37. FİNASAL TABLOLAR ANALİZİNİN YAPILMA AMACINA GÖRE Yatırım Analizleri Yatırım analizlerinin başlıca yapılma amacı, işletmenin gelecek dönemlerdeki kazanma yeterliliğinin ortaya konulmasıdır. Yatırım analizleri, işletmeye borç vermek isteyen veya işletmenin hisse senetlerini satın almak isteyen veya halen işletmeden alacaklı olan veya işletmenin hisse senetlerini satın almış olan taraflarca yapılmaktadır. Yatırım analizleri, özellikle uzun vadeli olarak işletme finansmanına katkı sağlayanların veya sağlayacakların yaptıkları analizlerdir. Bu bakımdan işletmenin ihraç ettiği veya edeceği hisse senetlerini veya tahvilleri satın almış olan veya satın alacak olan yatırımcıların yaptıkları analizler de yatırım analizi olarak kabul edilmektedir.

38. Finansal Tablolar • Temel Finansal Tablolar • Bilanço • Gelir Tablosu • Ek Finansal Tablolar • Fon Akış Tablosu • Nakit Akış Tablosu • Kar Dağıtım Tablosu • Özkaynaklar Değişim Tablosu • Net İşletme Sermayesi Değişim Tablosu

39. Finansal Tabloların Hazırlanmasındaki Amaçlar • Yatırımcılar, kredi verenler ve diğer ilgililer için karar almada yararlı bilgiler sağlamak. • Gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak. • Varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile işletme faaliyet sonuçları hakkında bilgi sağlamak.

40. Bilanço İşletmenin, herhangi bir andaki (tarihteki) varlıklarının (yatırımlarının) yapısını ve bu yatırımların finansmanında kullanılan kaynakların maliyet değerleri ile parasal dağılımını gösteren finansal tablodur.

41. Bilançonun Görünümü

42. Gelir Tablosu İşletmenin bir dönem içinde yürüttüğü her bir faaliyetten kaynaklanan toplam gelir ve giderler ile bunların sonuçlarını gösteren finansal tablodur.

43. Gelir Tablosunun Görünümü

44. BİLANÇO VE GELİR TABLOSU ÇEŞİTLERİ • Bilançolar aşağıdaki biçimlerde hazırlanmaktadır: • a) Şekilsel Bakımından • Hesap Tipi Bilanço, • Rapor Tipi Bilanço, • b) Finansal Tablolar Analizi Bakımından • Karşılaştırmalı Bilanço, • Analitik Bilanço, • c) Kapsam Bakımından • İşletme Bilançosu, • Konsolide Bilanço. • d) İşletme veya Vergi Hukuku Bakımından • Ticari Bilanço • Mali Bilanço • Yukarıda bilanço için yapılan sınıflama gelir tablosu için de geçerlidir.

45. Fon Akış Tablosu-1 Fon akış tablolarının düzenlenme amacı, bir işletmenin dönem içindeki finansal durumdaki değişim ile yatırım ve finansman faaliyetlerinin etkilerinin neler olduğunun finansal tablo kullanıcılarına ve ilgililere sunulmasıdır.

46. Fon Akış Tablosu-2 Fon akış tablosu, belirli bir dönemde bir işletmenin faaliyetlerini ve yatırımlarını finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerleri özetleyen, işletmenin finansal durumdaki değişmeleri açıklayan bir finansal tablodur. Fon akış tablosu, “nereden geldi nereye gitti” tablosu olarak da bilinmektedir.

47. Fon Akış Tablosu-3 Fon Akış Tablosu, • Bilanço ile gelir tablosunun tam olarak ortaya koyamadığı bazı durumları ortaya koymaktadır.Bilanço ve gelir tablosunun tamamlayıcısıdır. • İşletmenin finansal durumunun yorumlamasına yardımcı olur. • Belirli bir dönemde işletmenin fon kaynaklarını ve bunların kullanıldığı alanları gösterir.

48. Fon Akış Tablosu-4 • Fon akış tablolarında kullanılan fon kavramı; • Tüm finansal araçlarveya, • Net işletme (Çalışma) sermayesi ya da, • Para ve para benzerleri anlamında kullanılmaktadır.

49. Fon Akış Tablosu-5 Fon, tüm finansal araçlar anlamında kabul edilerek bir tablo düzenleniyorsa, bu durumda hazırlanan tablo “Fon Akış Tablosu” olarak isimlendirilir.

50. Fon Akış Tablosu-6 Fon, net işletme sermayesi (net çalışma sermayesi) şeklinde kabul edilerek bir tablo düzenleniyorsa, bu durumda hazırlanan tablo “Net İşletme (Çalışma) Sermayesi Değişim Tablosu” tablosu olarak isimlendirilir.