dame

1. “ La dame a la “ lampe Nightingale Florence PROCES NA ZDRAVSTVENA NEGA

2. PROCESOT NA ZDRAVSTVENA NEGA NE E SAMO AKADEMSKO VE@BAWE, IRELEVANTNO ZA SEKOJDNEVNATA SESTRINSKA PRAKTIKA

3. ISPITUVAWE Sobirawe podatoci Organizirawe podatpci Polnova`nost na podatpcite Dokumentirawe DIJAGANOZA Analizirawe Identif. na zdravstv problemi, rizici i predizvici Formulirawe na dijagnost. postavki PREGLED PLANIRAWE Prioritet na problemite/dijagnos Formulirawe na celite /posakuvan ishod Selektirawe na sestr. intervencii Pi{uvawe na sestrin. raspored PROCES NA ZDRAVSTVENA NEGA IMPLEMENTACIJA Povtorno ispituvawe na bolniot Odreduvawe na potrevata od pomo{ na MS Implementacija na intervenciite Supervizija na odredeni slu~ai Dokumentirawe na sestrinskite aktivnosti EVALUACIJA Sobirawe na podatoci Komparirawe na podatocite povrzani so ishod Sporeduvawe na aktivnostite na MS so potrebite na pacientot Donesuvawe zaklu~oci Prodol`uvawe, modificirawe, ili zavr{uvawe na planot za zgri`uvawe

4. PLANIRAWE NA ZN - strategija koja }e ovozmo`i koregirawe i podobruvawe na reakciite na bolniot na problemot koj go ima • Izdvojuvawe na prioritetna problemite/dijagnosticirawe • 2. formulirawe definirawe na celite/posakuvan ishod • 3. definiraweselektirawe, na intervencii • 4.izrabotka na planot za zdravstvena nega (pi{uvawe na sestrinskiot raspored) PROCES NA ZDRAVSTVENA NEGA

5. Fokus • prioritet na sestrinskata dijagnoza • tipovi na planirani fokusirani intervencii • nezavisna i me|uzavisna uloga na sestrata • prevencija na interventnite gre{ki • direktni i indirektni sestrinski intervencii • sestrinski protokoli, standardi na sestrinska nega i pravila • kriti~no mislewe i komunikacija • proces na planirawe, implementacija i evaluacija • Dokumentacija

6. Planirawe • Faza vo procesot na ZN • Intervenciite se selektirani za da go re{at problemot na klientot i negovite zdravstveni potrebi i da gi dostignat celite i ishodot • Decision-makingve{tini iproblem solving ve{tini se baraat

7. Definicija • Sprema (Potter, Perry, Ross-Kerr & Wood, 2006), planiraweto“vklu~uva postavuvawe na celite na klientot i o~ekuvanite ishodi, i selektirawe na sestrinskite intervencii”

8. I - faza: Utvrduvawe na potrebite za ZN II - faza: PLANIRAWE NA ZN 4. Izrabotka na planot za ZN 1. utvrduvawe na prioritet 2. Definirawe na celite 3. definirawe na intervenciite - dijagnoza - cel - intervencii - evaluacija - te`ina na problemot - redosled na prioritet - mo`nost za re{avawe na problemite - vidovi na intervencii - karakteristiki na intervenciite - realnost na intervenciite - atraktivnost na intervenciite - redosled na planirawe na intervenciite - minimum na nesakani efekti - izbor na intervenciite - celta e jasna i razbirliva - da se odnesuva na bolniot - da mo`e da se proceni vreme, stepen na okolnosti na postignuvawe - da e realno postavena - da postoi vrska me|u celite i planot za ZN

9. 1. Utvrduvawe na prioritet • prioritetot MS go re{ava vo dogovor so bolniot Faktori koi go odreduvaat prioritetot: • rizi~ni situacii za `ivotot • opasnost po zdravje, dignitet i integritet • koristewe na nekoj od modelite za prioritet: pr. Maslov: hierarhija na ~ove~kite potrebi • mo`nosta za re{avawe na problemot e razli~na Poznavawe na teoriski modeli

10. Potrebi Fiziolo{ki potrebi Potreba za sigurnost Afilijativni potrebi Potreba za po~ituvawe Potreba za samoaktualizacija Problemi Dehidratacija Mo`nost za povreda Socijalna izolacija Bespomo{nost Neupatenost Hierarhija na osnovnite ~ove~ki potrebi: Maslovleva teorija na motivacija

11. Op{ti preporaki za utvrduvawe na prioriteti Zgri`uvawe na `ivotno-zagrozuva~ki sostojbi Bezbednosni merki Prioriteti identificirani od strana na pacientot Prioriteti identificirani od strana na sestra, bazirani na vkupnata slika. Pacientot kako celosna li~nost, dostapnost na vreme i resursi

12. Prioriteti • Prioritetite mo`at da bidat od visok, sreden ili mal prioritet. Zavisi od itnosta na situacijata • Visok prioritetako ne se tretiraat mo`at da bidat {tetni za klientot, na pr: namalen cardiac output e od visok prioritet • Intermediarnise ocenuvaat kako ne hitni, ne `ivotno-zagrozuva~ki. Na pr. vospaleno grlo • Mal prioritetne mora da bide povrzano so direktna bolest ili prognoza, no mo`e da bide afektirano podocna na pr. promena na prevrska vo ambulanta (Priority Setting Potter et al., 2006 p.199)

13. 2. Definirawe na celite na zdravstvena nega: zdravstveni celi / o~ekuvani ishodi • Celite i o~ekuvanite ishodi obezbeduvaat pravec i gi postavuvaat standardite za toa kolku se efektivni sestrinskite intervencii celi na bolniot + celi na m. sestra edinstveni celi

14. Termini za celi • Ishod • Target • Objectives • Goals Pozitivna konotacija Celi Ishod pri evaluacija

15. 1. Preporaki za pi{uvawe na celi/posakuvani ishodi 1-celite treba da se pi{uvaat jasno, razgovetno i koncizno (prifatena terminologija) 2- pi{uvawe na celi i ishodi sprema odgovorite na klientot, a ne aktivnostite 3- primena na vidlivi, merni ishodi (пр: ќе демонстрира, а не ќе научи) 4-sigurnost deka sekoja cel proizleguva od samo edna dijagnoza 5- sigurnost deka posakuvaniot ishod e realisti~en za pacientot 6-sigurnost deka klientot gi ocenuva celite/posakuvanite ishodi kako va`ni i givalorizira

16. 2. Preporaki za pi{uvawe na celi/posakuvani ishodi • Klient Centriran – ishod za klientot, ne za sestrata • Edine~ni faktori - se odnesuva samo na edno odnesuvawe • Merni faktori-dizajnirani ishodi koi mo`at da bidat vidlivi • Specifiki na klientotstepen na podgotvenost ili uslovi koi se baraat za ishodot da bide o~ekuvan • Vremenski ograni~eni faktorikoga }e se pojavi o~ekuvaniot odgovor 6) Realnostamora da bide na nivo 7)Vzaemni faktoriklient & sestra soglasnost za ishodite

17. Definirawe na celite na zdravstvena nega • cel vo PZN sakan i realen efekt vo ZN • celta se odnesuva na b/k • gi sodr`i dogovorenite i realni promeni vo negovata sostojba i odnesuvawe MS: • znaewe, iskustvo (stru~no, prakti~no) • poznavawe na bolniot/k • i sostojbata vo koja se nao|a • da gi znae uslovite za davawe na nega • da gi znae faktorite na rizik koi mo`e da vlijaat vrz tekot i ishodot na bolesta

18. Celta ja definiraat bolniot i sestrata zaedno: • cel - jasno definirana - razbirliva za ZT i bolniot • se odnesuva sekoga{ na bolniot (ne na intervenciite) • specifi~na - za da mo`e da se proceni (evaluacija) • da go sodr`i stepenot i vremeto za postignuvawe na celta, pr. za sestrinski Dg i mo`ni celi: PROBLEM: Namalena fizi~ka aktivnost poradi malaksalost CEL: Bolniot, so pomo{ na seсtrata, }e {eta dva pati dnevno po deset minuti vo tekot na slednite 5 dena

19. Celta treba da sodr`i: • Subjekt (bolen koj treba da ja psotigne celta) • Sostojba (glagol) • Stepen (kriterium; veli~ina, broj, koli~ina) kolku dobro }e se postigne celta • Okolnosti (uslovi: sredstva, pomagala, oprema) • Vreme (koga se o~ekuva postignuvawe na celta)

20. Primer za definirawe na celite na ZN CEL: da se upati i nau~i bolniot za dijabeti~na dieta SOSTOJBA: znaewe PROBLEM: neukost za dieta kaj {e}era{i CEL: da znae pravilno da upotrebuva inhalator SOSTOJBA: ve{tina PROBLEM: nepravilna primena na inhalator CEL: da se postigne standardna debelina PROBLEM: debelina SOSTOJBA: telesen izgled

21. Specifi~na cel:(da se osposobi b/k da zema digitalis vo doma{ni uslovi) }e objasni bolniot {to }e napravi pri predozirawe }e znae da prepoznae bigeminija, simuliran puls da znae da go meri pulsot na a.radijalis }e gi nabroi znacite i simptomite na predozirawe • stepen i vreme na realizacija: KOJ? subjekt [TO? sostojba KAKO? uslovi STEPEN KOGA? vreme BOLEN ]E PIE 200 ml voda ili sok SO CEV^E ili LA@ICA NAUTRO

22. Osobini na celtaSZO-opis na fizi~ka, psihi~ka i socijalna sostojba, koja se stremi da se postigne kaj bolniot vo najgolema mo`na merka • vremenska odredenost na celta(koga }e se postigne) • Realnost -da se ostvari celta vo realni ramki • usoglasenost-so celokupniot plan na ZN • kratkoro~ni celi - da se postigne vedna{, vo kus vremensi rok - >(itna sostojba, temperatura), data, saat • srednoro~ni-celi- se realizira za nekolku dena • dolgoro~ni- koga za da se realizira celta e potrebno pove}e vreme (pr: pothranetost; c: b/ }e dobie 5 kilogrami za pet meseci)

23. Realnost na celite • Sprema: mo`nostite i sposobnostite na bolniot, familijata, ZT, materijalni i tehni~ki uslovi... Pr. cel: • u~ewe na ve{tina na dete so pre~ki vo razvojot (pr. insulinska Th) • u~ewe na samonega na starec so kognitivni naru{uvawa • klo{ar-higienski naviki • ste~aec da e optimist, so dobro raspolo`enie • Oddelenie so 55 bolni, a edna sestra? Fleksibilnost za modificirawe na celite

24. Relevantnost na celite: edukaciski celi na bolniot- nivna upotreblivost, b/ da gi zapomni- va`ni se pri u~ewe (pr. dieta za dijabeti~ari, polesno se zapomnuvaat nerelevantnite podatoci) • treba da postoi usoglasenost me|u celta i celokupniot plan za zgri`uvawe na bolniot (pr. tromboza na dlabokite veni, cel da ne dojde do komplikacii)

25. 3. Definirawe na intervenciite za ZN (strate{ki pristapi vo planirawe na ZN) • vidovi na intervencii • karakteristiki na intervenciite (tipovi) • realnost na intervenciite • atraktivnost na intervenciite • redosled na planirawe na intervenciite • minimum na nesakani efekti • izbor na intervenciite

26. Strate{ki pristap vo planiraweto na ZN • poznavawe na metodi i oblici na rabota za re{avawe na problem (znaewe od pedagogija, psihologija, sociologija, medicina i dr.) • koristewe na site relevantni metodi vo sestrinskata praktika • procenka na snaga na bolniot/ semejstvoto • po~ituvawe na prioriteti • vo nekoi institucii postojat standardi {to ja olesnuva rabotata pri planot na ZN

27. Sestrinski intervencii • Sestrinskite intervencii se prezemaat po utvrduvawe na celite i koga se potvrdeni o~ekuvanite ishodi • Mu se pomaga na klientot da se dvi`i od negovata momentalna sostojba na zdravje do taa {to e opredelena vo celta i ishodot

28. Tipovi na sestrinski intervencii Indirektni Intervencii • intervencii izvedeni posredno za klientot ili za grupata klientini (na pr. interdisciplinarna kolaboracija)

29. Tipovi na sestrinski intervencii • Direktni intervencii:tretmani izvedeni preku interreakcija so klientot, na pr. • - administracija na medikament • - iv infuzija, • - gri`a, sovet

30. Tipovi na planirani klient-fokusirani intervencii • Intervencii inicirani od MS • Intervencii inicirani od Dr • Kolaborativni intervencii

31. Vidovite na intervencii -zavisat od stepenot na samostojnost na MS samostojni me|uzavisni zavisni 1. samostojni intervencii- sestrata sama gi planira i sproveduva (bez konsultacija od drugi ~lenovi od ZT)

32. 2. Me|uzavisni aktivnosti- intervencii- koi sestrata gi sproveduva vo sorabotka so drugi profili od ZT (bolen so bilateralna bronhopnevmonija) 3. zavisni aktivnosti-(nalozi od doktor- se naveduvaat vo planot pred sestrinskite nalozi; pr. davawe na odreden lek, vo odredeno vreme, na~in i doza) • vo izgotvuvaweto na samostojnite intervencii (merewe na pulsot po digitalis) treba da se obrne vnimanie na nalozite na Dr.(eventualni restrikcii) • nalozi od doktor-treba da se jasni-~itko napi{ani vo sprotivno sestrata treba da bara objasnuvawe • tie imaat vremenska nasoka (vo koe vreme da se napravi nekoja aktivnost) • nalozi od doktor- gi prevzema Glavnata MS • inkorporirawe na Dr nalozi vo ZN

33. Realizacija na planot na ZN • Realizacija na: • lekarski nalozi • sestrinski nalozi • Promenlivi spored sostojbata na bol. • Menuvawe na prioritetite

34. Lista so nalog na Dr • Th-lista: ne postoi uniformnost • tetratka, nadglavna lista ili posebna Th-lista - toa e va`en del od dokumentacijata na eden bolen • toa e dokument so koj Dr- po pi{an pat $ gi soop{tuva na MS upatstvata za sproveduvawe na odredeni Dgn-Th intervencii na eden bolen • se soop{tuva preosetlivost! so crven moliv • listata e izvor na informacii za MS pri pravewe na planot, dopolnuvawe ili izmena

35. Sestrinski nalog • Naso~en kon sakanite celi • Individualiziran -za sekoj b/k posebno • Konkreten ({to, koga, kako, kolku, ) • Realen • Da go opi{uva redosledot na dejstvija • Vremenski da e odreden • Aktuelen vo odnos na sostojbata na bolniot

36. Sestrinski intervencii: PROTOKOLI • Sestrinskite intervencii mo`at da se razvijat, povrzat i organiziraat na baza na protokoli ili utvrdeni pravila • Protokol:ovozmo`uva standardna nega ili klini~ki guideline koj mo`e da se individualizira za sekoj klient zavisno od toa kako institucijata ja propi{uva implementacijata na protokolot (na pr. protokol za primawe, otpu{tawe, menaxirawe na bolka, CPR).

37. Prevencija na gre{ki pri intervencii • Intervenciite inicirani od strana na sestrata, dr ili kolaborativnite intervencii baraat sestrata da koristi kriti~ko razmisluvawe i iniciradecision making. • Da odlu~uva koga se intervenciite adekvatni • Va`no da prepoznae gre{ki vo dr. nalog, nekorektna Th i t.n.

38. Karakteristiki na intervenciite (a) • Henderson gi grupira: • Neposredna fizi~ka pomo{ • Sozdavawe na povolna socijalna okolina • Edukacija • Motivacija

39. Karakteristiki na intervenciite (b) • Intervencii izvedeni vrz osnova na znaeweto(↑Tto-ladewe so oblozi; promena na polo`bata na teloto na 2 ~asa kaj nepokreten bolen) • Individualno odredeni intervencii (vo zavisnost od pri~ina naproblemot, te`inata na pr., vo dogovor so bolniot, se cenat jakite i slabi strani na bolniot);Pr. nepodvi`nost/kontraktura- pri~inata e razli~na: hemiplegija, imobilizacija pri fraktura... utvrdena dijagnoza kaj nekolku bolni-neadekvatna primena na dijabeti~na dieta zaradi lo{a edukacija

40. Realnost na intervenciite • planiraweto e rezultat na analiza i soznanie koe se pravi vo sorabotka so b/ semejstvo, vrz osnova na realnata sposobnost i mo`nost na samiot bolen i licata koi u~estvuvaat vo negata (pr. bolen so tremor treba sam da si priprema insulin?) • intervencijata se usoglasuva so telesnite sposobnosti, psihi~kata sostojba, obrazovanie, ekonomski i socijalen status i tn. (pr. kapewe 2 pati dnevno kaj socijalno zagr. semejstvo?)

41. Atraktivnost na intervenciite • za da bidat polesno prifateni nekoi intervencii treba da bidat interesni za korisnikot • Pr. • {etawe kaj b/ infarkt- neatraktivno: rabota vo gradina pointeresno • razdvi`uvawe na raka po imobilizacija kaj dete- neatraktivno: ako toa e del od igra stanuva interesno MS: kreativnost, improvizacija, snaodlivost

42. Redosled na planirawe na intervenciite • se sistematiziraat po prioritet (pr. odr`uvawe li~na higiena kaj pacient so bronhijalna astma) • te{ko - pri itni sostojbi- naj~esto e potrebno pove}e intervencii da se napravat vo isto vreme (pr. perforacija na ulcus ventriculi…) • se koristat metodite na hierarhija ili dr. nalozi • ustanovi so standardi imaat zacrtan redosled na intervenciite

43. Minimum na nesakani efekti • treba da se procenat korisnite i eventualnite {tetni vlijanija na intervenciite (pr. kapewe na te`ok bolen so za~uvana svest...) • Sekoja propratna pojava pri nekoja intervencija vo edna situacija e pozitivna, vo druga negativna (pr. oddale~enost na natkasnata od bolniot...)

44. Kako da se izberat intervenciite? • analiza na problemite i pri~initelite • MS konsultira literatura ({to }e postigne); teoretski informacii od tekstovi, spisanija) • iskustvo • konsultacii so timot • gi grupira intervenciite: • {to mo`e da se promeni vo okolinata • {to mo`e da napravi sam bolniot/sem • {to mo`e da pomognat drugite stru~ni lica • {to mo`e da postigne MS

45. Izbor na intervenciite vrz baza na kriteriumi: • mo`nost da se re{at pove}e problemi so edna intervencija • mo`nost za kombinirawe so drugi intervencii • kolku intervenciite se prijatni za bolniot • kolku intervencijata dava mo`nost za aktivna sorabotka so bolniot • Razli~no nivo na gri`a (sam, zavisen od drugo lice) Pr. nepodvi`nost/hemiplegija, o~uvana svest: intervencii: kapewe/krevet (bolen +sestra); pomo{ pri ishrana, psihi~ka podr{ka, fizikalni ve`bi...)

46. Opis na intervenciite -ovozmo`uva da ne stanat zabuni i sekoj da si ja znae svojata dol`nost

47. Otkako }e se isplaniraat intervenciite, MS se potpi{uva na planot so vremeto koga planot e napraven • Ostanatite ~lenovi od timot }e vidat na kogo da se obratat vo slu~aj na nejasnotii

48. 4. Plan na ZN: Pi{uvawe na sestrinskiot raspored • komponenti na Plan na ZN: • osnovni podatoci za b/k • sestrinska dijagnoza • celi/o~ekuvani rezultati • sestrinska aktivnost (intervencii) • rezultati od evaluacija

49. Plan na ZN: Implementacija/povrzano so racionalnost • A) da se ispita povtorno -dali sestrinskiot plan za akcija e adekvaten • B) da se pregleda/revidira postoe~kiot plan na ZN- da se komparira ispituvaweto so postavenata sestrinska Dg i da se promeni ako e potrebno, zavisno dali se promenila i sostojbata na klientot • C) da se organiziraat resursite i pru`aweto na nega-da se odredi opremata, personalot i okolinata koi se potrebni za da se izvedat intervenciite

50. Plan na ZN: Implementacija/povrzano so racionalnost • D) da gi predvidi i prevenira komplikaciite - da identificra rizik i da izmeri korist/benefit od tretmanot so mo`ni rizici • E) da go odmeri svoeto znaewe, ve{tina i kvalifikacii-pred implementacijata, da go pregleda planot za ZN i da odredi potreba od pomo{ • F) utvrduvawe na vremeto koga MS bara pomo{/asistencija ako e neophodno koga se sproveduva odredena procedura Nursing Care Plans (Potter, Perry, Ross-Kerr & Wood, 2006, p.214 & 217).