1 / 22

Żmien il-Pre-Istorja

Żmien il-Pre-Istorja. X’nifmhu bil-kelma Pre- Istorja ?. Il-pre-istorja huwa dak iż-żmien meta l-bniedem kien għadu ma vvintax il-kitba, u għalhekk ma kien iħalli l-ebda rikordju bil-miktub ta' dak li kien jagħmel u jgħaddi minnu.

lena
Download Presentation

Żmien il-Pre-Istorja

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Żmien il-Pre-Istorja

  2. X’nifmhubil-kelma Pre-Istorja? • Il-pre-istorja huwa dak iż-żmien meta l-bniedem kien għadu ma vvintax il-kitba, u għalhekk ma kien iħalli l-ebda rikordju bil-miktub ta' dak li kien jagħmel u jgħaddi minnu. • Dwar in-nies tal-pre-istorja nafu biss dak li ħallew bħala fdalijiet ta' bini u oġġetti li kienu jagħmlu.

  3. Fil-Bidu Ħafna snin ilu, Malta u Għawdex ma kinux gżejjer. Kienu magħqudin man-naħa t’isfel ta’ l-Ewropa, ma’ Sqallija. Il-Gżejjer Maltin kienu qishom il-parti ta’ fuq ta’ art li kellha l-għoljiet u l-widien tagħha. Il-Baħar Mediterran Illum

  4. Min huma l-arkeoloġisti? L-arkeoloġi huma nies xjentistiimħarrġa biex jeżaminaw fdalijiet ta’ għadam ġebli, li ngħidulu fossili, fdal ta’ fuħħar, ġebel u sinjali oħra ta’ ħajja. Sir Temi Zammit huwa magħruf għax-xogħol ta' arkeoloġija li għamel. Kien hu li ħadem biex fdalijiet tal-pre-istorja f'Malta, ma jintilfux, iżda jiġu mħarsa u studjati sewwa.

  5. Għar Dalam Għar Dalam hu l-eqdem fdal preistoriku. Hawn instabu FOSSILI (għadam ġebli) ta‘annimali bħal iljunfanti, ċriev, orsijiet, ipoppotami u fdalijiet taċ-ċinju. Dawn huma xhieda li xi darba Malta ma kinitxgżira iżda kienet imwaħħla ma’ l-Ewropa u l-Afrika.

  6. Żmien in-Neolitiku L-ewwel nies li ġew hawn Malta x'aktarx kienu minn Sqallija. Skond l-arkeoloġisti dawn in-nies kienu jgħixu fl-għerien. Dan il-perjodu fil-pre-istorja jissejjaħ NEOLITIKU li tfisser iż-Żmien il-Ġdid tal-Ħaġar. Tal-ħaġar għaliex dawn in-nies kienu jagħmlu l-għodod tagħhom mill-ħaġar. Fin-Neolitiku, il-bniedem tgħallem jiżra', jaħdem il-fuħħar, jimmansa u jrabbi l-bhejjem huwa ma baqax nomadu imma sar bidwi.

  7. Skorba L-eqdem villaġġ pre-istoriku hu dak ta’ Skorba. Dan jinsab qrib l-inħawi taż-Żebbiegħ qrib l-Imġarr. Fil-bini tat-Tempji ntużat il- franka; interessanti kieku niskopru kif inġarr dak il- ġebel kbir (megalitiku). Hawnhekk instabu numru ta’ griebeġ kif ukoll statwetti li jmorru lura għal Skorba l-Ħamra. Instabu ħdax-il MITĦNA TA’ L-ID (querns) li kienu jitħnu l-qamħ bihom, oġġetti taż-żnied (flint) u chert (materjal jixbaħ liż-żnied). Instabu wkoll oġġetti ta’ l-ossidjana (qisha lava sewda li tleqq bħall-ħġieġ).

  8. Żmien ir-Ram In-Neolitiċi, bdew jibnu tempji kbar biex jagħtu qima lil alla tagħhom. Dan kienu jirrappreżentawh bi statwi kbar forma ta’ mara ħoxna li tfisser alla li jagħti l-għixien jew alla tal-fertilita`. Dan iż-zmien jissejjaħ Żmien Megalitiku li tfisser ġebel kbir. It-tempji kienu mibnija qishom tliet kappelli nofs tond, bħall-ittra kapitali D, marbutin flimkien qishom werqa, waqt li l-faċċata kienet qisha nofs qamar bil-bieb fin-nofs. Fit-tempji kienu jinġabru biex jgħidu t-talb tagħhom, jaħarqu l-inċens, u jqimu lill-allat. F’kull tempju jkun hemm altar fejn joffru s-sgrifiċċju ta’ annimali. Kellhom bieqji kbar għall-ħruq tal-ħxejjex, u f’xi rokna kien ikun hem mil-kamra ta’ l-oraklu. Dan kien ikun qassis mistoħbi li jwieġeb it-talbiet tan-nies.

  9. Tempji Megalitiċi • It-Tempji tal-Ġgantija f’Għawdex • It-Tempji ta’ l-Imnajdra • Ħaġar Qim • Ħal Tarxien • L-Ipoġew ta’ Ħal Saflieni • Ta’ Ħaġrat

  10. It-Tempji tal-Ġgantija • It-Tempjital-Ġgantija jinsabu qrib ix-XagħraGħawdex • u huma f’kundizzjonitajbaħafna. • Fihomintuża l-mazkan (taħlitata’ zkuk u tafal). • Nstabet statwatal-Mara l-Ħoxna. • Huma l-iktartempjiqodmaligħandnafil-Gżejjer • Maltin. • Immoruluragħal 3500 sena QK.

  11. It-Tempji ta’ l-Imnajdra It-Tempji Megalitiċi ta' l-Imnajdra jinsabu ftit 'l isfel mit-Tempji ta' Ħaġar Qim, fid-direzzjoni lejn il-baħar. Jekk tmur l-Imnajdra waqt tlugħ ix-xemx ta' xi wieħed miż-żewġ equinoxes li jkollna kull sena, jiġifieri meta l-jum u l-lejl ikunu ndaqs (dħul tar-rebbiegħa u dħul tal-ħarifa), tkun tista' tara x-xemx tiela' eżatt minn ġo l-entratura prinċipali tat-tempji.

  12. Ħaġar Qim Ħaġar Qim, ġie skavat l-ewwel darba fl-1839 u qiegħed fuq għolja, daqs żewġ kilometri ’l bogħod mir-raħal tal-Qrendi. Minn Ħaġar Qim wieħed jista’ jara sew il-gżira ta’ Filfla. Instabu kwantitajiet ta’ fdalijiet interessanti: altar imżejjen, żewġ imwejjed li kienu jservu ta’ altari, kif ukoll seba’ statwi tal-Mara l-Ħoxna jew aħjar l-alla tal-Fertilità. Ħaġar Qim jidher qisu tempju wieħed, imma fil-qrib hemm fdalijiet ta’ tempji oħra. Il-faċċata hija tipika bħat-Tempji Megalitiċi l-oħra. Insibu ġebel imnaqqax bl-ispiralli, bħaldawk ta’ Ħal Tarxien.

  13. Ħal Tarxien F’ĦalTarxieninsibuġabrata’ tliet tempjimdaqqsaflimkien ma’ wieħed żgħirta’ żmienbikri. It-tiftix u l-istudju fuq it-tempji kienbdieh it-TabibTemiŻammit. Fl-ewwel tempju (tan-Nofsinhar) insibu ħafna boċċi tal-ġebel qrib il-faċċata tad-daħla. Fuq il-lemin tal-faċċata hemm ħaġra mimduda b’ħames toqbiet fil-wiċċ tagħha. Ġewwa, fl-ewwel kappelel hemm il-fdal ta’ statwa kbira ta’ alla bil-wieqfa. Hemm ukoll l-altar imżejjen b’disinji sbieħ forma ta’ l-ittra S. Jidhru ukoll disinji ta’ frież ta’ annimali f’dan it-tempju.

  14. Minnhawnhemmpassaġġbejnħaġarkbirwieqafbiextidħol fit-tempju tan-nofslihumeqjusbħaladakligħandu l-aktartaqsim. Ma hawnxieħorbħaluf’Malta. Fihb’kolloxsittkappelel u niċċajewkappellaċkejknaħafna fit-tarf. Fihukollinsibutinqixfil-ħitanlijirrappreżentaannimali, bħall-barri, ħanżira u qżieqeżżgħar. F’nofsil-passaġġbejn l-ewwelżewġkappelelhemmbieqjakbira, waqtli l-qiegħata’ l-art hi wkollmiksijab’ħaġarċatt. It-tielettempju (tal-Lvant) huiżgħar mill-oħrajn u ħdejhhemmil-fdalta’ tempjuieħorbikri.

  15. L-Ipoġew ta’ Ħal Saflieni • Mħaffertaħt l-art. • Huwauniku (ma hawnxbħalu • fid-dinjakollha). • JinsabRaħalĠdid. • Fihkienujidfnu l-mejtinkifukolljagħtu • qima. • Hemm l-oraklu u s-Sancta Sanctorum • Tpenġijamas-saqafmagħrufabħala s- • Siġratal-Ħajja. • Mqassamfi 3 saffi. • Instabetstatwatal-Mara l-Ħoxna.

  16. Ta’ Ħaġrat It-tempji Megalitiċi Ta’ Ħaġrat jinsabu qrib ir-raħal ta’ l-Imġarr. Imorru lura għas-snin 3600-3300 q.K. Kienu l-ewwel tempji li bnew f’Malta. Minn ġewwa fihom biss tul ta’ 15-il metro, allura huma l-iżgħar tempji megalitiċi li għandna. Huma ippreservati mhux ħażin. It-tempji Ta’ Ħaġrat jixbħu ħafna lil dawk ta’ Skorba, u jinsabu kilometru biss ’il bogħod. F’Ta’ Ħaġrat insibu żewġ tempji, wieħed ikbar mill-ieħor.

  17. Żmien il-Bronż In-nies tal-perjodu tat-tempji qishom sparixxew minn Malta. Għal bosta snin ma nsibu l-ebda informazzjoni dwarhom. Wara dan l-intervall hemm fdalijiet li jmorru lura sas-sena 1800 QK. Issa konna dħalna fi Żmien il-Bronż.

  18. Iċ-Ċimiterju ta’ Ħal Tarxien In-nies ta’ Żmien il-Bronż, kienu nies ta’ kultura aktar avanzata. L-ewwel fdalijiet ta’ dawn in-nies instabu fiċ-Ċimiterju tat-tempju ta’ Ħal Tarxien. L-oqbra li kienu jibnu dawn in-nies huma msejħa DOLMEN ġebla ċatta minduda u tnejn żgħar. Ta’ din il-fażi wkoll insibu l-cart ruts kanali biex iġorru affarijiet tqal.

  19. Borġ in-Nadur Borġ in-Nadur insibu tempju megalitiku f’erba’ taqsimiet li jmur lura għaż-żmien tat-tempji ta’ Ħal Tarxien Dan is-sit iktar tard ġie użat min-nies ta’ Żmien il-Bronż fejn inbnew postijiet ta’ abitazzjoni. Instabu pedamenti ta’ għarajjex, bjar (silos) biex jaħżnu fihom, cart-ruts u ħajt difensiv mill-aqwa. Dawn il-fdalijiet juru lidan is-sit kien użat ħafna fil-perjodu ta’ Żmien il-Bronż. Illum dan is-sit, u speċjalment it-tempju huwa mitluq u fi stat ta’ abbandun totali.

  20. Kif tinqasam il-Pre-Istorja

  21. Tmiem Ms.Mifsud

More Related