Atáirgeadh Gnéasach sa Duine

1. AtáirgeadhGnéasachsaDuine

2. Le foghlaimanseo: • Cuideanna & a feidhmeannacóras atáirgeadhfireann & baineann. • Comhriachtáin • Toirchiú, Ionphlandú & Toircheas • Frithghinúint • An TimtraillMiostrúil* • Breith • Mí-OrduitheMíostraithe (árd)

3. Atáirgeadh – agdéanamhníosmódácineálféin. Táorgánspeisialtaagdaoineigcomhairatáirgeadh. Córasatáirgeadhdaoine • Struchtúr a dhéananngnéascealla. • Feadániompar • Faireoga a thálannhormónchunatáirgeadh a rialú

4. (A)Córasatáirgeadhfireann Lamhnán Úireadar • Úiríocha= déantússpeirm. • Coimeádtarteocht an cadairneag35C – teocht is fearr do méóisdo speirm. • Bíonnfeadáincomhchasta (nafidíníspeirmeacha) sna h-uiríocha a tháirgeannspeirmeachhaplóideacha (n) ó chealladioplóideacha (2n) trímhéóis. • Stóráiltearnaspeirmeacha san epididimis. • TáceallaSertolia thuganncothúdon speirm. Ducht speirme Saicín Seamhnach Faireog phróstach Úiréadra Péineas Epididimis Cadairne Úiríocha

5. Ritheannduchtaspeirmeach, (vas Deferens),ón epididymis isteach san abdomán & bualannsé leis an úiréadra mar a fhágannséan lamhnán. Seamhan (Semen) • Bailíonnnaspeirmeachaleachtanna ó nasaicíníseamhnacha &ónbhfaireogpróstatach & Faireogcowper& iadagdultharastu. • Bíonnfructóssaleacht ó nasaicíníseamhnachaa thugannfuinneamh do naspeirm do gluaiseacht. Vas Deferens Faireog phróstach

6. StructuirnaSpeirmchill: Acrasóm • Seamhan-naspeirmeacha + naleachtannaeile a bhíonninadteannta. Ceann Núicléas Muineál Bonn (miteachoindre) Eireaball Flagellum

7. HormónAtáirgeadhFireann • FSH –HormónFalacailspreagthach – déanta san fhaireogphiotútach. Spreagannsédéantúsceallaspeirm. • LH – HormónLúiteínitheach – déanta san fhaireog phiotútach – spreagannsé do naceallatéististéarón a dhéanamh. 3. Téististéarón- hormón a rialaíonnforbairtnatréithetánaisteachaifírsacaithreachas. Déantaran hormón sin go deireadhsaol an bhfear

8. Ceisteanna: Árd: (2010 15b) (i) Céardis seamhanann? (ii) Tarraingléaráidlipéadaithe den chórasatáirgthesa fear. (iii) Taispeáingo soiléiragusainmnighar do léaráid an chuid den chóras a dtarlaíonngachceanndíobhseo a leanasann: 1. Táirgeadhspeirmcheall. 2. Aibiúspeirmcheall. 3. Meascadhsreabháin le speirmchealla. 4. Iomparseamhain. (iii) Luaigh 2 thréiththánaisteachaghnéasacha san fhireannachdaonna. (iv) Céard a chothaíonnnatréithetánaisteachagnéasacha san fhireannachfástadaonna?

9. (B) CórasAtáirgeadhBaineann Ubhagáin- (i) uibheachaarfáil. (ii) éastraigin & prógaistéarón Déantús an Ubh: • Nuaira saolaítearcailínbíonnnamílteúicítí (ubhneamh-aibí). Ó aois an chathrachaisgo h-aois an sosmíostraithe, forbrannsiadgachmí. • Nuair a fhorbrann an úicít, tagann sac sreabhánach, an fhalacailGhraifiach, timpealluirthiinagcuireann an úicít (2n) an ubh (n) arfáiltrímhéois. Feadánfallópach Ubhagán Broinn/ Útaras Lamhnán Faighin Ceirbheacs Inmheitriam

10. Feidhmeannanacuideanna: • FeadánFallópach: Feadánmatánach (12cm) – cuirtear an ubharaghaidh go dtí an broinntríimfháscadh & fabhrán (cilia) • Útaras/Broinn:Ballaseachtrachmatánach. Líneáilinmheánach – inmheitriam– éiríonnsétiubhgachmí le cealla & fuileadáinchunchothaigh a thabhairt don suth le linntréimhsetoirach. • Ceirbheacs–oscailt an bhroinn. • An Fhaighin– feadánmatánach (10cm), cealla a tálannmúcas Feidhm: (i) An phéineas a coimeád le linncomhriachtana (ii) Tagannan leanbhar an saoltríd. • Vulva – cosaint don fhaighin

11. GaiméitBaineann- An Ubhchill Tosnaíonndéantúsnaubheachariomhbreith. I rithcaithreachasforbraíonnsiadina ‘oocítí’ & ansinisteachina UBH uairsamhí(meois) • Forbraíonnnauibheacha san ubhagán I cealla an FailicailGraifiach. • Togannsé 14 lá don ubhforbairtlastigh an failicailfaoismacht: • FSH • LH

12. Gluaiseann an fhalacailGhraifiach aibígo dromchla an ubhagáin& tarlaíonnubhsceitheadh. Ubhsceitheadh- scaoileadhubhónubhagán. • Gluaiseann an ubhisteach san Feadánfallópach & bogannfabhráinsíos idtreo an útarais í. • Mátheipeannarspeirmcomhtháthú leis an ubh, scaoiltear an ubhóngcorplaistigh de chúplalá. • Mábhualann an ubh le speirm, comhtháthaíonnsiad& tarlaíonntoirchiú. Toirchiú= comhtháthúspeirm le h-ubhchunsiogót a dhéanamh. Tarlaíonn an toirchiúsaFeadánFallópach

13. Tarlaíonnmiotóis sansiogóitagtaistealsíostrínfeadánfallópachchunsuth (embryo) a fhoirmiú. • Ceanglaíonn an ubhtoirchithe le fallanabroinne & tosaíonn an toircheas(pregnancy) Ionplandú= cheangailt le fallanabroinne.

14. Na phróséisí: • Ubhsceitheadh: annnáscaoileadhamach an ubh chill as an ubhagán. • Toirchiú: annnánascadhnúicléas an speirm chill le núicléas an ubh chill chunsiogót a dhéanamh. • Ionphlandú:annnánascadh an siogót/suth le líneáil an bhroinn (an inmheitriam)

15. HormónBaineann Spreagannhormóin a scaoiltearónbhfaireog__________ na h-ubhagáinchunéastraigin/prógaistéaróna scaoileadh. • Éastraigin – (i) Ballaan útaras(inmhéitriam) a thiubhúareagla go dtarlódhionphlandú& (ii) Forbairtnatréithetánaisteachagnéis 2. Progaistéarón– laidireacht a chur le balla an útaras go háirithe le linniomparclainne.

16. An TimthriallMíosta • Scaoiltearubh chill aibí on ubhagángachaonmhíóngcaithreachasaraghaidh. • Munatharlaíonntoirchiútarlaíonnmíostrúfáilréidh le inmheitriam (téannfuil & ceallalíneáilamachtríd an fhaighin) Balla- briseadh síos Míostrú Bhalla an bhroinn ag éirí níos tibhe bhallaéirí níos tibhe Ubhsceitheadh

17. An Ubhagán I rithtimtraillmiostrúil FhalacailGhraifiach Ubhscéitheadh Corpus Luteumforbairthe Corpus Luteumóg

18. Míostrúlá 1-5 • Bristearlíneáilbhalla an útarais & tagann an fhuilamachas an fhaighinigcaitheamhtréimhse 5 lánó mar sin. Ag an am ceannatosaíonn an falacailagforbairtagusdéantaruibheachanuatrímhiotóis. Lá 6-14 • Déanannan fhalacailGhraifiachéastraigin. Téann an éastraigintríd an ubhagán go dtí an útarais. Éiríonnballa an inmheitriamtiubharís. (bacforbairtuibheachaeile, nífhorbraíonnach ubhamháinsafalacail) Lá 14 • Ubhsceitheadh– pléascann an falacailscaoilfear an ubhónubhagán. Téann an ubhisteach san abdóman & isteach san fheadánfallópach ( tá an ubhréidh I gcomhairtoirchiúarfeadh 48 uair) Lá 15-21 • Fabhraíonn an falacailinaCorpus Luteum (corpbuí). Tosaíonn an Corpus Luteumagtáladhprógaistéarón.Téann an prógaistéarón go dtí an útaraischun an líneáil a dhéanamhníosboige. Arlá 16 gheobhaidh an ubh chill básmúnabhfuiltoirchiú tar éistarlúint. Lá 22-28 • Téann an ubhisteach san útaras. Tosaíonn an Corpus Luteumagscriosadh ( íslíonnleibhéalprógaistéarón) Tosaíonn an inmheitriamagscriosadh & tosaíonn an míostrú & téann an fuil as an gcorp.

19. Rialú an timthriallmíosta 1 (a)FSH – Hormónfalacailspreagthach Déanta: Faireogphiotútach(tústimtraill) Feidhm: • Spreagannséforbairtnafalacail & ubh. • Spreagadhcealla an falacailchun éastraigina dhéanamh. 1. (b) Éastraigin Déanta: FalacailGraifiach(lá 5-14 den timthriall) Feidhm: Forbairt an inmheitriam (réidhchun an sutha thógáil) • Cuireannsébacarscaoileadh FSH (nífhabhraíonntuilleadhuibheacha de bharr) • Leibhéalardroimhlá 14 spreagannséscaoileadh LH ónfhaireogphiotútach.

22. 2. (a) LH – HormónLúitéintheach Déanta: Faireogphiotútach (lá14) Feidhm: Cúis le ubhsceitheadhar lá 14 & cúisle forbairt an falacail a fhorbairtina corpus luteum (tálannéastraigin& progaistéarón.) 2 (b) Prógaistéarón Déanta: Corpus Luteum (lá14-28) Feidhm: Inmheitriam a ullmhú do ionphlandú • Cuireannsébacardéantús FSH & LH (nífhabhraíonntuilleadhuibheacha de bharr) • Leibhéalardroimhlá 14 spreagannséscaoileadh LH ónfhaireogphiotútach

23. Mí-OrduitheMíostraithe(Árd) • Fibróidigh: Fásneamh-ailseachsabhroinn. Cúis: Nífios cad is cúisleo, ach ceangailtle leibhéaléastraigine. • Ceaptargo méadaíonnfrithghiniúnabéiliad. Siomptóm: (fiobróidighmór) cúiscaitheamhan inmhéitriaim, cur folatromag am an mhíostraithe, easpaiarainn& anaemacht. Cóiráil:Fibróidighmóra a thógáilamach in obráid (mánliacht) Uaireantatágá leis an bhroinn a thógáilamach.

24. 2. Inmheatróis: • scaoiltearcuid de lineáilnabroinnelasmuigh den útarasisteachsachuaspeilbheach. • Níscaoiltearcuid den inmhéitriamamachtrínbhfaigheann le linnmíostraithe ach téannsésuastrínubhaduchta& sachuaspeilbheach. Greamaíonnnapíosaíseo den taobhamuighna h-ubhagáin, an bhroinn, an faigheann& an lamhnán… • Gachmíag am an mhíostraithetosaíonnsiadagscaoileadhfolanachmbíonnábaltaéalú. Cúis: Ceapanndochtúirí go mb’fhéidireaspacothromaíochtahormónnó le laigesachórasimhdhíonachta. Siomptóm: Míostrútrom &pian san abdomán. Córail: Pianmhúcháinchun an pian a choscnódrugaíchunmíostrúa chosc,uaireantamánliacht

25. Ceist 2009 (14a) (i) Tarraingléaráid de chórasatáirgthe an bhaineannaighdhaonna. Léirigh an áit a dtarlaíonnsiadseo a leanasar do léaráid: • 1. Méóis. • 2. Toirchiú. • 3. Ionphlandú. (ii) Tabhaircuntasarróléastragainenóprógaistéaróinsatimthriallmíosta. (iii) Ainmnighneamhordmíostabaineannachdaonna. I gcás an neamhoird sin luaigh: • 1. Cúis a d’fhéadfadh a bheith leis. • 2. Modhcóireála.

26. RialúHormónach an TimthriallMíosta(Árd): FaoiSmacht: • Hormónfalacailspreagthach(FSH) & • Hormónlúitéineach(LH) a scaoiltearónbhfaireogpiotútachchomhmaith le • Éastraigin& • Prógaistéaróna scaoiltear ó nah-ubhagáin

28. HormónFalacailspreagthach (FSH): Nuair a scaoiltear an t-inmhéitriamóngcorparLá 1 den timthriallmíosta, spreagannséseotáirgeadh FSH ónbhfaireogpiotútach. TaistealaíonnFSH sachórasfolaónbhfaireogpiotútach go dtína h-ubhagáinagus: (a) spreagannséforbairtroinntfalacailíGraifiachasan ubhagán. (b) spreagannséan falacailchunéastraigin a scaoileadh. Éastraigin: Téann an éastraigin go dtí an bhroinn& spreagannsédeisiú an inmhéitriaimchun go mbeidhséullamhchunglacadhle h-ubhtoirchithecoscannsétáirgeadhbreis FSH ónbhfaireogpiotútach, rud a stopannforbairtfalacailíbreise san ubhagán. Sroicheannleibhéalna h-éastraigineárdphointedíreachroimhubhsceitheadh, rud a spreaganntáirgeadh LH ónbhfaireogpiotútach

29. HormónLúitéineach (LH): Scaoileannan fhaireogphiotútach LH & arlá 14 den timthriallmíosta • spreagannséubhsceitheadh. • is cúis é le dúnadhnafalacaile& forbairt an corpus luteumónbhfalacail. Scaoileann an corpus luteuméastraigin& prógaistéarónanois. Prógaistearón: Prógaistearónis cúisle: • deisiúbreise san inmhéitriamagullmhúd’ionphlandú. • coscartháirgeadh FSH & LH de réir mar a ardaíonnleibhéal an phrógaistéarón. Toiscgo dtiteannleibhéal an FSH agus an LH, titeann an corpus luteum ó chéile & mar sin íslíteartáirgeadhprógaistéaróin. Dábharr-níféidir an t-inmhéitriam a choimeád le chéile& tosaíonnmíostrú. Toiscan prógaistérón a bheithísealarís, cuirteardeireadh leis an gcoscarthálFSH agus LH ónbhfaireogpiotútachagustosaíonn an timthriallarís.

30. FhalacailGhraifiach CorpasLuteum ubhsceitheadh Miostrú

31. ToircheasagusBreith • Tástáitsíéagsúla a tharlaíonnchun go mbeidh an bheantorrachaguschun go saolófarleanbhindeireadhthiar. • Comhriachtain (sexual intercourse) 2. Toirchiú (fertilsation) 3. Giniúint (conception) 4. Toircheas (pregnancy) 5. Breith 6. TálaBainne

32. 1. Comhriachtain (sexual intercourse) • Chun go dtarlóidhtoirchiúcaithfidhspeirmagusubhteacht le chéile. • Líonannan péineas le fuil& ardaíonnsé. • Ardaíonn an brillín(clitoris) sabhean& scaoileannfalla an fhaighinnmúicín. • Cuirtear an péineasibhfaigheannnamná. Comhriachtain= aontúfisiciúil(fear &bean) le linncaidrimhgnéis. Agall (ejaculation)- scaoileadhseamhanisteachsafaigheannin aice leis an gceirbheacs. • Bíonnnaspeirmeachaábaltasnámhsaleacht a bhíonnsaseamhana tháinig ó na_____________ & ónbhfaireog______________. • In aonagallamháinbíonnnamilliúinspeirmeacha.

33. 2. Toirchiú Suíomh: Ubhaduchtaí/feadáinfallópach. Mábhuaileannnaspeirmeacha leis an ubh san ubhaduchta, bailíonnspeirmeacha timpealluirthi. • Scaoileannacrasómnaspeirmeeinsímía bhriseanntríscannánnah-uibhe & téannceannnaspeirme, (an núicléas), isteach. • Athraíonnscannanna h-uibheansinidtreonachféidir le speirmeilebriseadhisteach. Tarlaíonntoirchiú: (comhthathúnúicléasspeirme (n) le núicléasuibhe (n) san feadánchunsiogót (2n) a dhéanamh. • Maireannspeirmsuas le 48 uairigcorpnamnáagusbíonn an ubhtorthúilarfeadh 48 uairfreisin.(tréimhsetorthúil)

34. 3. Giniúint (conception) • Tar éistoirchithetosaíonn an siogótagdeighilttrímhiotóischunsuth a fhoirmiú. • Titeann an ubhtoirchithesíostrínubhaduchtaisteachsabhroinn. • Thartarseachtlá tar éistoirchithetarlaíonnionphlandú. • Ionphlandúnáceangailtna h-uibhethoirchitheisteach san inmhéitriam. • Deirtear go mbíonnginiúinttarlaitheanois.Tar éis an toirchiútosaíonn an siogótagdeighilttrímhiotóis.Déanannséseoliathróidsoladachar a dtugtar an morulainambíonn 32 cill. Morula- Árd:) Siogót Morula  Blastaicist  Suth Featas  Leanabh!

35. 4. Toircheas (pregnancy) An Suth Críochionphlandú 14 lá tar éistoirchiú=toircheas. • Maireanntoircheas 40 seachtainí. • Le linnnatréimhseseoleananncealla an tsuthaagdeighilt& agspeisialú. An Featas- ainm tar éis 8 seachtainí& cruthduinebeag air. • Bíonnnafiocháinagusnahorgáindaonna ann. • Bíonn an féatas le fáiliscannánar a dtugtaran t-aimnín. • Laistigh den aimnínbíonncuasaimníneachinambíonnsreabhánaimníneach. • Tugannan sreabháncosaintdó. Featas @ 16 seachtain

36. Eight weeks. The rapidly-growing embryo is well protected in the foetal sac • Picture: LENNART NILSSON

37. Toircheas- An Phlaicint Struchtúrdhéantaró fhíocháinmáthar & an tsutha. Ceadaíonn an phlaicint do fhuilnamáthar& do fhuil an fhéataisbheith gar dáchéile ach ní cheadaíonnsí don dáchórasfolameascadh. Tar éis 12 seachtainí den toircheasbíonn an phlaicintfoirmithe. 3 fheidhmagan bplaicint: • MalartúÁbhair:Teannbiadílleáite, ocsaigin, mianraí& antashubstaintítrasna ó fhuilnamáthar go fuil an fhéatais. TéannfuíollábhairarnósCO2, úiré& uisceónfhéatais go fuilnamáthar. • Bac:Cosaintdon fhéatas ó bhrúfolanamáthar. • FaireogInchríneach:Tógann an phlaicintróltálhormóin, éastraigin& prógaistéarón, uirthi. Cinntíonnséseo go gcoimeádfar an t-inmhéitriamtiubh& ullmhúnacíocachunbainne a thál.

38. 5. Breith Tar éis 40 seachtainíbíonnan leanbhullamhdo bhreith. • Tugtartinneasclainne(labour) arphróiseas& tarlaíonn se idtrícinn de stáitsíéagsúla. • An ChéadStáitse den TinneasClainne • Maireannan chéadstáitsesuas le 18 uairan chloig. • Titeannleibhéaléastraigine& prógaistéaróin(plaicint). De bharr an titimseo, tosaíonnmatáinnabroinneagcrapadh. Pléascann an scannánaimníneachagustagann an sreabhánaimníneachamachtrínbhfaigheann – briseadhna n-uiscí. • Tosaíonn an ceirbheacsagleathnúchungurféidir le corp an pháisteteachttrídanuas.

39. 2. An DaraStáitse den TinneasClainne • Maireannan darastáitsesuas le uair an chloig. Brúitearceann an linbhsíostrínbhfaigheann& leanannnagualainní é ceannarcheann go dtí go saolaítear an leanbhar fad. • Bíonn an srincne (umbilical cord) fósagceangailt an linbh leis an bplaicintagusgearrtar é. • Fágfaran t-imleacán (navel) archorp an linbh. http://www.youtube.com/watch?v=HSmVxh4MM7Y&feature=relmfu

40. 3. An TríuStáitse den TinneasClainne • Leanannan t-útarasagcrapadh& tagann an phlaicintagus an chuideile de nascannáin a bhítimpeallar an leanbhamach – an slánú(afterbirth) a thugtar air.

41. HormóinnaBreithe • Titeannleibhéalnahéastraigineagus an phrógaistéaróindíreachroimhbreithe. • Toisc an easpaprógaistearóintosaíonnfallaí an útaraisagcrapadh. • Scaoileann an fhaireogphiotútachocsatóicin a mhéadaíonncrapadhnabroinne. Ocsatócin: * Tioncaraige I spreagthadéantúsbáinnesnaciocha * Cabhar le ‘bonding’, mothúcáingrá & muinínidir an máthair & a linbh.

42. 6. Tálan Bhainne De bharréastraigine & prógaistéaróin, méadaíonnnacíocha. • CoscannnahormóinseotáirgeadhprólachtainACH: • Nuair a thiteannleibhéalnahéastraigine/phrógaistéaróin, spreagannséseo an fhaireogphiotútachchunprólachtain a scaoileadh. Prólachtaina spreaganntálbainnesnacíocha. • Céadcúplalá tar éisbreithe-déantarcolostrum (próitéin &antashubstaintí) • Tar éis4 látáirgaíotarbainnele siúcraí, próitéin, saillte, vit & mianraí. • De réir mar a shúnn an páistearnacíocha, tálbreisebainne. • Bíonnantashubstaintíannfreisin a thuganncosaint ó ghalair. • Cabhraíonnséleis an máthairmeáchan a chailliúint tar éisbreithe. • Le linncothú ó nacíocha, nífhilleann an timthraillmíosta go ceanntamaill, rud a chiallaíonnnachleanfaidhtoircheaseileró-luathindiaidhnabreithe.

43. FadhbannaTorthúlachta FadhbannaTorthúlachtaMná • Bac san ubhaduchta a choscanntoirchiúnahuibhenógluaiseachtnahuibheisteachsabhroinn. Le cabhairmánliachta is féidir an bac a bhaint. Mátheipeannarseocaithfearbratharthoirchiú in-vitro. • Easpacumaisuibheacha a tháirgeadh. De ghnáth is éagothromaíochthormónach is cúis leis seo& is féidirchógashormónach a thabhairt. FadhbannaTorthúlachta Fir • Easpacumasdóthainspeirmeacha a tháirgeadh. Táceangalidirlíonspeirmeachaíseal (i.e. < 20,000,000 i cm3 seamhain) & mí-úsáidalcóilnócaitheamhtobac. Mábhíonn an líonspeirmeachachomhhísealseo, bíonnan fear aimrid (sterile). Cabhraíonnathraitheistílsaoiluaireanta. • Speirmeachanachmbíonnábaltasnámhigceart. • Táirgeadhísealteististéarón. Uaireantacabhraíonndrugaíé a réiteach.

44.  A microscopic view of sperm implantation during in vitro fertilization ToirchiúIn-vitro Réitíonntoirchiú in-vitro roinnt fadhbannatorthúlachta. Ciallaíonnin-vitro ‘ingloine’. • Tugtarhormóin don bhean le linnan timthriallmíosta a spreagannfoirmiú níosmónáubhamháin san ubhagán. • Ag baintusáide as ultrafuaime, coimeádtarsúilarfhoirmiúna n-ubh. Díreachsuladtarlaíonnubhsceitheadhúsáidtearsnáthaidchunna h-uibheacha a bhaintamach. • Cuirtearicothaitheachiad& measctarspeirmeachaleo. • Mátharlaíonntoirchiúcuirtearroinntuibheachatoirchitheimbroinnnamátharagsúil go dtarlóidhionphlandú do cheanndóibh& go leanfaidhgnáth-thoircheas. • Is i 1978 a tharla an chéadbhreith de bharrin-vitro.

45. Breithrialú/PleanáilClainne Támodhannaéagsúlaann chuné seo a dhéanamh braitheannan chuid is mó dóibharfrithghiniúint. Ciallaíonnfrithghiniúintginiúint a chosc. Déantaré seotrí: • táirgeadhna n-ubh a chosc • comhriachtain a sheachaintsatréimhsetorthúlachta • naspeirmeacha a chosc ó theagmháilleis an ubh • ionphlandúubhtoirchithesabhroinn a chosc.

47. 2009 14(b) (i) Tabhaircuntasarthábhachtnaplacainte le linnforbairt an duinesabhróinn. (ii) Céardiadnafíocháin as a bhfoirmítear an phlacaint? (iii) Tabhairbreac-chuntasarconas a tharlaíonn an bhreith. (iv) Céard is brí le toirchiú in-vitro? (v) Tar éis an ionphlandaithe, ardtúsdéantarmoruladen suthagusansinblastaicist. • Mínighnatéarmaíatáigclóiodáileach.

48. Ardchúrsaamháin: Forbairt an Siogóit… • Le linnnatrílaethanta a thógann séar an siogótgluaiseachtsíos an ubhaduchtago dtí an bhroinn, leanannan morulaagdeighiltina liathróidcéadtacealla. Tugtaran bhlastaicistair anois: Trófablast-ceallaseachtaracha. Is as seo a déántar an phlaicint. Ceallainmheánacha- a dhéanannan suth. Ionphlandaíonn an blastaicistibhfallaínabroinne. • Cuireann an trófablastvillisamach a ionsúnnbiaóninmhéitriamdon suth. (Tógfaidhan phlaicint an rólníosdéanaí). • Sé an trófablast a chruthaíonn an dáscannán a bhíonntimpeallar an suth& é agfás – an aimnín& an cóirín. (cosaint)

49. AinmneachaarCéimeanna an forbairt: • Siogóit Morula  Blastaicist • Leanannmiotóis I gcónaí & tagann: • Forbairt/fás an suth • Forbairt an Placaint (ó nacealla seachtarach an trófablast) • Taréis 2 míglaotarFEATASaranois.

50. Toircheas (árd) 14 lá tar éistoirchithebíonn an ionphlandúcríochnaithe. Bíonn an toircheasbunaitheag an bpointeseo. Placaint: Ceadaíonnan phlaicintmalartúábhairidir an féatasagus an mháthair ach nímheascannfuilnabeirte. • Téannocsaigin, glúcós, aimínaigéid, mianraíagusantashubstaintí ó fhuilnamáthar go fuil an linbhtríidirleathadhnótríiompargníomhach. • Ceadaíonn an phlaicint do dhrugaí, do víris& cheimiceáinidtobacdultrasna go dtí an féatas. • Feidhmíonnan phlaicintmar bhac a chosnaíonn an féatas ó chórasimdhíonachtanamáthar. • Feidhmíonnséfreisinmar fhaireoginchríneach a tháirgeannéastraigin& prógaistéarónchun an t-inmhéitriam a choiméadtiubhtoiscnachbhfuil an corpus luteumannníosmó.