Piyasa Uygulamalarında Gün Öncesi Piyasası IV. OSB ENERJİ ZİRVESİ

1. Piyasa Uygulamalarında Gün Öncesi PiyasasıIV. OSB ENERJİ ZİRVESİ NEZİR AY ELEKTRİK PİYASASI MALİ UZLAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI VAN, 30 EKİM 2010

2. Gündem

3. Geçiş Dönemi Mevcut Durum Nihai Dönem • Gün Öncesi Piyasası • Dengeleme Güç Piyasası • Saatlik Uzlaştırma • Dengeleme Mekanizması • Aylık 3 Zamanlı Uzlaştırma • Gün Öncesi Planlama • Dengeleme Güç Piyasası • Saatlik Uzlaştırma Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (1/2) • DUY ile birlikte; • bir Dengeleme Sistemi tesis edilmiş, • dengeleme talimatlarının mali sonuçlarının uzlaştırılmasına ilişkin kurallar belirlenmiş, • dengesizliklerin uzlaştırılmasına yönelik kurallarda önemli değişiklikler tanımlanmıştır. • Nihai DUY iki aşamalı bir yapı öngörmektedir. 1 Temmuz 2006 1 Aralık 2009 2011

4. Nihai DUY ile Düzenlenen Yapı (2/2) Nihai DUY ile: • Gün Öncesi ve Gün İçi piyasası ayrıştırılmaktadır. Buna göre, Gün öncesi teklifleri (ilk aşamadan Gün Öncesi Planlama, ikinci aşamada Gün Öncesi Piyasası) ve gün içi teklifleri (Dengeleme Güç Piyasası) ayrı ayrı verilmektedir. • Uzlaştırma saatlik bazda yapılmaktadır. • Ticari faaliyetin çok büyük bir kısmı Gün Öncesinde gerçekleşmekte, Gün içerisinde ise sistem emniyeti ön plana çıkamaktadır • Denge sorumluluğu kavramı getirilmiştir. Denge sorumluluğu içinde, katılımcılara “dengeden sorumlu grup” oluşturma imkanı sunulmuştur.

5. Mekanizma • Katılımcılar tarafından tekliflerin sunulması (11:30) • Sİ tarafından yük tahmini yapılması (11:30) • Sİ tarafından kısıtların sisteme girilmesi (11:30) • Pİ tarafından sistemin çalıştırılarak marjinal fiyatların ve alış / satış miktarlarının belirlenmesi (13:00) • İtiraz süreci (13:30) • Gün öncesi programının sonuçlandırılması (14:00) Gün Öncesi Planlama Saatlik Uzlaştırma Dengeleme Güç Piyasası Gün Öncesi Planlama

6. Mekanizma • Sİ’ne kesinleşmiş gün öncesi üretim / tüketim programlarının sunulması (16:00) • Sİ’ne yük alma, yük atma tekliflerinin sunulması (16:00) • Sİ tarafından hatalı bildirimlerin kontrol edilmesi ve düzeltilmesinin sağlanması (17:00) • Tekliflerin sistem ihtiyaçları doğrultusunda Sİ tarafından değerlendirilerek kullanılması (17:00......) Dengeleme Güç Piyasası Saatlik Uzlaştırma Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası

7. Gün Öncesi Dengelemede Fiyat Belirleme Dengeleme Güç Piyasası Fiyat Belirleme Gün Öncesi Fiyatı ve Sistem Marjinal Fiyatı Arasındaki İlişki TL/MWh TL/MWh SMF Gün Öncesi Fiyatı SGÖF MW Miktar MW

8. Amaç Mekanizma • Piyasa faaliyetleri sonucunda oluşan alacak / borç hesaplamalarını yapmak ve faturalama için gerekli bilgileri sağlamak, • Dengeleme maliyetlerini, maliyetlere neden olan piyasa katılımcılarına yansıtmak suretiyle sıfır bakiye düzeltme kaleminin miktarını azaltmak, • Günlük avans ödemeleri ile beraber tahsilat süresini azaltarak piyasa katılımcılarından alınması gereken teminat tutarını azaltmak. • Sayaç değerlerinin PMUM’a ulaştırılması (ayın ilk 4 günü) • Ön uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 6 ncı günü) • Nihai uzlaştırma bildirimlerinin hazırlanması (ayın 11 inci günü) • Faturalama süreci (ayın 15 inci günü ....) Saatlik Uzlaştırma Saatlik Uzlaştırma Gün Öncesi Planlama Dengeleme Güç Piyasası

9. Gündem

10. Bir gün öncesi Gerçek zaman Bir gün öncesine kadar Dengeleme Piyasası İkili Anlaşmalar Piyasası Gün Öncesi Piyasası TL/MWh Talep Arz Spot Fiyat SMF Spot Fiyat MW Vadeli İşlemler (Türev) Piyasası Elektrik Enerjisi Ticareti Sistem İşletimi MW Hedeflenen Piyasa Yapısı

11. Mekanizma • Sİ tarafından teklif bölgelerinin belirlenmesi • Sİ tarafından teklif bölgeleri arasındaki emreamade kapasitelerin duyurulması (09:30) • Katılımcılar tarafından tekliflerin sunulması (11:30) • Pİ tarafından tekliflerin değerlendirilmesi (12:00) • Pİ tarafından gün öncesi fiyatının hesaplanması ve alış/satış miktarlarının katılımcılara duyurulması (13:00) • Katılımcıların itirazlarının kabulü (13:30) • Fiyat ve alış/satış talimatlarının verilmesi (14:00) Amaç • Piyasa katılımcılarına, ikili anlaşmalarına ek olarak bir sonraki gün için enerji alış ve satışı yapma fırsatı tanıyarak, üretim ve/veya tüketim ihtiyaçları ile sözleşmeye bağlanmış yükümlülüklerini gün öncesinde dengeleme olanağını sağlama, • Elektrik enerjisi referans fiyatını belirleme, • Sistem İşletmecisine gün öncesinden dengelenmiş bir sistem sağlama, • Teklif bölgeleri oluşturularak, Sistem İşletmecisine gün öncesinden kısıt yönetimi yapabilme imkanı sağlama. Gün Öncesi Piyasası Saatlik Uzlaştırma Gün Öncesi Piyasası Dengeleme Güç Piyasası

12. Gün Öncesi Piyasası Teklifleri • Gün öncesi piyasasına saatlik alış, satış teklifi sunmak üzere kullanılacak olan asgari ve azami fiyat limitleri Piyasa İşletmecisi tarafından belirlenen teknik limitlerdir. • Fiyatların yükselen sıra ile dizilmesi gerekir. • Pozitif miktarlar alışı, negatif miktarlar ise satışı ifade etmektedir. • İki fiyat/miktar arasındaki boş alanlar doğrusal enterpolasyon ile Piyasa İşletmecisi tarafından doldurulur. • Gün öncesi piyasasında katılımcılar, gün öncesi planlamada olduğu gibi blok alış/satış ve esnek satış teklifi verebilirler. Gün Öncesi Piyasası Teklifleri

13. Katılımcı A (Toptan Satış Şirketi) Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (1/4)

14. Katılımcı B (Toptan Satış Şirketi) Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (2/4)

15. Katılımcı C (Otoprodüktör Grubu) – Bara Müşterisi Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (3/4) Toplam Üretim Kapasitesi 160 MW

16. Katılımcı D (Üretim Şirketi) Gün Öncesi Piyasasında Teklif Verme (4/4)

17. Talep Arz Gün Öncesi Piyasasında Fiyat Oluşumu TL/MWh 100 80 60 45 TL/MWh 40 20 MW 40 80 120 160 200 240 60 MW

18. OSB’lerin Piyasaya İlişkin Faaliyetleri • OSB’ler dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiliklerdir ve bu kapsamda sayaç okuma, okunan sayaç değerlerinin PMUM’a bildirilmesi gibi yükümlülükleri bulunmaktadır. • Diğer yandan, OSB’ler veya OSB içerisinde yer alan tüzel kişilikler Serbest Tüketici Yönetmeliğinde yer alan koşulları karşılamak suretiyle, Serbest Tüketici olarak (ikili anlaşma yaparak) kendi tedarikçilerini belirleme hakkına sahiplerdir. • Bu kapsamda serbest tüketicilere ilişkin UEVCB ve sayaçlar, serbest tüketicinin tedarikçisi olan piyasa katılımcısı tarafından PMUM’a kayıt ettirilir. • Gün öncesi planlama/piyasası ve dengeleme güç piyasasına ilişkin faaliyetler ilgili piyasa katılımcısı tarafından PYS üzerinden yürütülür.

19. Gündem

20. Finansal Göstergeler • Aralık 2009 - Ağustos 2010 arası dönemde: • PMUM’daki toplam nakit akışı (alacak ve borçlar) : 10.657.981.121 TL • Aylık ortalama nakit akışı : 592.110.062 TL • Aylık ortalama uzlaştırmaya esas veriş/çekiş miktarı yaklaşık 15.600.000 MWh olup, bunun yaklaşık 4.056.000 MWh’ı piyasada işlem görmektedir. • Serbest tüketiciler tarafından sistemden enerji çekiş miktarı 1.360.604 MWh. • Şu anda toplam piyasa hacminin yaklaşık %26’sı dengeleme piyasası, %74’ü ise ikili anlaşmalardan oluşmaktadır.

21. Piyasa Hacimleri • Saatlik uzlaştırma ile birlikte nakit akışının büyük bir kısmı (~%62) gün öncesi işlemlerinden kaynaklanmaya başlamıştır. • Nakit akışının kalan 38%’i ise dengeleme güç piyasası ve dengesizliklerden oluşmaktadır. Bu durum dengesizliklerin büyük bir kısmının gün öncesinde giderildiğini göstermektedir. • EDM: Enerji Dengesizlik Miktarı • ÖEDM: Öngörülen Enerji Dengesizlik Miktarı • DGP: Dengeleme Güç Piyasası • GÖP: Gün Öncesi Planlama

22. Sistem Fiyat Gelişimi • Ekonomik krizi takip eden Aralık 2009 sonrasında, sistem gün öncesi fiyatları ortalama 2009 fiyatlarının altına düşmüştür. Fakat, Temmuz ve Ağustos aylarında mevsimsellik sebebiyle artan elektrik tüketimi fiyatların da artmasına sebep olmuştur.

23. Sıfır Bakiye Düzeltme Tutarının Gelişimi • Aralık 2009 sonrasında SBDT’nin düşme sebepleri arasında; • Yeni uygulama ile gerçek zamanda yaşanan dengesizlik maliyetlerinin dengesizliğe düşen katılımcı tarafından karşılanması (SMF’nin ilgili saatin sonunda teklifi kabul edilen en son santralin teklif fiyatından belirlenmesi) , • 1 kodlu talimat miktarındaki azalma yer almaktadır.

24. Serbest Tüketicilerin Gelişimi • Eylül 2010 itibariyle serbest tüketici sayısı 4.529’a yükselmiştir. Bu artışın temel sebepleri arasında Otomatik Fiyatlandırma Mekanizması sebebiyle artan perakende satış fiyatları ve 2009 senesi sonunda yaşanan tüketim azalışı sebebiyle düşen piyasa fiyatları yer almaktadır. Serbest Tüketici Sayısının Gelişimi Serbest Tüketici Sayaç Sayısının Gelişimi