روش تحقیق در علوم پزشکی

2. روش تحقیق در علوم پزشکی ارائه دهنده:معصومه صالحی کارشناس ارشد پرستاری داخلی-جراحی

3. مقدمه بشر همواره در پی کشف قوانین موجود در طبیعت،پی بردن به روابط بین پدیده های اطراف،شناخت پیچیدگی های محیط و پیش بینی رویدادهای آینده بوده • کنجکاوی وتلاش بشر منجر به کشف بسیاری از قوانین طبیعت ،علل حوادث،توضیح رویدادها و در نتیجه کنترل بیشتر بر محیط خود شده است. • پیشرفت علم منجر به غلبه بر بسیاری بیماریها و افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی شده است.

4. اگر چه برخی اکتشافات بر حسب تصادف بوده ولی شناخت وکاربرد روش تحقیق علمی،پیشرفت را سرعت بخشیده وبدون شک توسعه وپیشرفت بسیاری از جوامع مرهون کاربرد روشهای تحقیق برای پی بردن به ریشه های مشکلات ویافتن راه حل مناسب برای مسائل است. • علوم پزشکی وبهداشتی نیز بسیاری از پیشرفتهای خود را مدیون استفاده از روش علمی تحقیق است. • مفاهیم سلامت وبیماری وعوامل موثر بر سلامتی در علوم پزشکی وبهداشتی مورد توجه است و با توجه به حساسیت و اهمیت سلامتی ،شناخت عوامل موثر بر سلامتی و بیماری و کشف راههای ارتقا سلامتی پیشگیری و درمان بیماری ها نیز اهمیت ویژه ای دارد • استفاده از روش تحقیق و بکارگیری نتایج تحقیقات میتواند به تولید دانش مربوط به سلامتی وبیماری منجر شده وروشهای ارائه خدمات بهداشتی را بهبود ببخشند.

5. مفهوم تحقیق • واژه تحقیق research)) در زبان لاتین به معنای تجسس و جستجوی مجدد است. • تعاریف زیادی برای تحقیق وجود دارد که در همه آنها یک نقطه مشترک وجود دارد و آن حقیقت یابی است. • پژوهشگر سعی دارد حقایقی را آشکار کند و بر اساس تعبیر و تفسیر آن ،حقایق جدیدی را به دست آورد. • همواره محققان در تحقیق بدنبال کشف دانشی می باشند که به زندگی روزمره ما کمک کند. • پس میتوان گفت که تحقیق مختص یک رشته خاص نیست بلکه تمام رشته ها و حرفه ها میتوانند از تحقیق برای بهبود روش کار خود استفاده کنند. • تحقیق در علوم پزشکی وبهداشتی موجب تولید دانش برای استفاده از خدمات می شود.

6. هدف تحقیق چیست؟ • طرح سوالات جدید • یافتن پاسخ برای سوالات و یا کشف راه حل برای رفع مشکلات • کشف وتفسیر حقایق جدید • بررسی تئوری جهت بازگویی حقایق • ساختن تئوری جدید تحقیق با هدف طرح یک پرسش ویافتن راه حل جدید جهت برطرف کردن مشکل صورت می گیرد

7. ویژگی های علمی تحقیق • نظم وکنترل: پژوهشگر در طرح تحقیقاتی خود باید مرحله مرحله و گام به گام پیش برودتا به هدف و پاسخ سوال خود برسد. مثلا اول باید ببیند واقعا چه مشکلی وجود دارد آیا میتواند بر روی آن کارکند و چه مراحلی را باید طی کند و از چه روشهایی استفاده کند. برای مثال اگر بخواهیم روی بررسی سلامت روانی بیمارن سرطانی تحقیقی انجام دهیم ابتدا باید بدانیم جایی که میخواهیم تحقیق کنیم نمونه پژوهش به تعداد کافی وجود دارد و آیا مسئولین دانشگاه وبیمارستان اجازه چنین تحقیقی را میدهند. • نو آوری:

8. همواره سعی کنید در تحقیق دانش جدیدی را دنبال کنیدو بدنبال کشف ناشناخته ها باشید بطور مثال در تحقیق مقایسه کیفیت خواب پرستاران شیفت ثابت با شیفت در گردش هم تحقیقات گذشته وکتابهای مرجع متعدد پرستاری عنوان نموده اند که شیفت ثابت بهتر از شیفت در گردش است پس ما در این تحقیق چیز جدیدی بدست نمی آوریم

9. 3.تحقیق مبتنی بر شواهد عینی • تحقیقات باید بر اساس شواهد ،قابل سنجش واندازه گیری باشد و اطلاعات به روش عینی جمع آوری شوندبه عنوان مثال در بررسی تاثیر وراثت بر بیماری اسکیزوفرنی باید دید که یک دانشجوی پرستاری میتواند چنین کاری را انجام دهد؟ ولی در موضوع بررسی سلامت روانی دانشجویان دانشکده پرستاری براحتی میتواند این تحقیق را انجام دهدزیرا نمونه به تعداد کافی در دسترس دانشجو می باشد.

10. 4.تعمیم پذیری • در بحث نتیجه گیری تحقیق باید نتیجه گرفت که آیا میتوان با رعایت اصول علمی نتیجه را به گروه بزرگتری تعمیم داد بطور مثال ما با بررسی وضعیت سلامت جسمانی دانشجویان دانشکده پرستاری به این نتیجه رسیدیم که پسران این دانشکده از نظر جسمی در سطح مطلوبتری از دختران قرار دارند؛ این در حالی است که تعداد پسرها 22 نفر وتعداد دخترها222 نفر است. سوالی که مطرح میشود این است که آیا میتوانیم بگوییم چون دانشجویان پرستاری این دانشکده از نظر جسمانی در سطح مطلوب قرار دارند پس تمام دانشجویان پرستاری کشور در وضعیت خوبی قرار دارند؟

11. 5.تخصص • محقق باید مهارت لازم را برای تجزیه و تحلیل داده ها داشته باشد.پژوهشگر باید هم از نطر علمی و هم از نظر سطح تحصیلات بر موضوع مورد بررسی اشراف داشته باشد. البته امروزه در کشورهای پیشرفته تحقیقات به صورت گروهی انجام میشود و برای بررسی موضوعهایی که چند رشته علمی در گیر هستند چند پزوهشگر مختلف با هم درآن زمینه کار می کنند

12. 6. عینیت و منطقی بودن • پژوهشگر در جمع آوری اطلاعات باید از ابزار و پرسشنامه ای استفاده کند که دارای اعتبار باشد. • کسانی که برای اولین بار قصد انجام پزوهش دارند بهتر است از پرسشنامه های استاندارد استفاده کنند که قبلا روایی وپایایی انها سنجیده شده است.

13. 7.صبر • محقق نباید عجله کند زیرا در تحقیق باید صبر داشت،مثلا در بررسی تاثیر آموزش بر سلامت رمعنوی بیماران همودیالیزی باید صبر کند و5 تا 6 ماه بعد اثر آموزش خود را بسنجد

14. 8.قابلیت تکرار • تحقق باید این ویژگی را دارا باشد که توسط محققان دیگر هم قابلیت تکرار داشته باشد. مثلا تحقیقی که بر روی ارتباط کیفیت خواب بر سلامت عمومی پرستاران استان گلستان انجام می گیرد باید قابلیت تکرار در سایر نقاط ایران را داشته باشد.

15. انواع تحقیق • باتوجه به اهداف تحقیق می توان تحقیق را به دو نوع بنیادی وکاربردی تقسیم بندی نمود. 1.تحقیق بنیادی(پایه): این نوع تحقیق برای کشف اصول عمومی رفتار انسان وفرایندهای بیوفیزیولوژیک در زمینه ی فیزیولوژی بدن،ژنتیک،الگوهای خواب واستراحت انجام می گیرد. این نوع تحقیقات کاربرد فوری ندارند و در آینده مورد استفاده قرار می گیرند و بیشتر در علوم پایه و فیزیولوژی صورت می گیرند

16. 2.تحقیق کاربردی(بالینی) • تحقیق کاربردی با هدف فراهم آوردن دانش و اطلاعاتی که زمینه را برای اقدامات فوری و یا دراز مدت ایجاد کند صورت می گیرد.هدف از تحقیق کاربردی حل مشکلات،تصمیم گیری برای یافتن بهترین راه حل برای مشکلات به همراه تولید یک روش کار وارزیابی برنامه می باشد. این پروسیجر بر 4 حیطه حل مشکل،تصمیم گیری،پیش بینی ،کنترل استوار است. نتایج این تحقیقات اغلب در خدمات بالینی و مدیریت آموزش قابل ستفاده است.

17. برای مثال محققان بعد از بررسی ریتمهای سیرکادین متوجه شدند که تغییرات سریع شیفتهای کاری شب این ریتم را مختل می کند و محققان دیگر هم با مطالعه و کسب آن دانش که بنیادی است تصمیم می گیرن این تئوری را در پرستاران به اجرا درآورند . محقق پیشنهاد می کند که مدیران برای کاهش عوارض ناشی از شبکاری سیستم چرخشی بر اساس عقربه ساعت منظم نماید تا ریتم سیرکادین پرستاران کمتر مختل شود

18. تحقیق کمی • روش منظم و عینی برای جمع آوری داده هایی است که به اعداد وارقام تبدیل می شوند وبه کمک روشهای آماری مورد تجزیه وتحلیل قرار می گیرد.این نوع تحقیق برای توصیف متغیرها،کشف ارتباط بین متغیرها وتعیین رابطه علت ومعلول بکار می رود. این روشها در اغلب تحقیقات علوم بهداشتی و سلامت مورد استفاده قرار می گیرد. • مثلا در بررسی سلامت روان ممکن است حالت ذهنی که فرد بیان می کند روی کاغذ به اعداد وارقام تبدیل می کنیم برای مثال اگر فرد در پرسشنامه جواب داد حالم خوب است نمره3 و اگر گفت حالم بد نیست نمره 2 و اگر گفت حالم بد است نمره 1 می دهیم. بدین ترتیب حالات ذهنی فرد را به اعداد تبدیل می کنیم تا تجزیه وتحلیل اطلاعات راحت شود. • به پژوهشگران توصیه میشود در ابتدای کار از تحقیقات کمی شروع کنند.

19. تحقیق کیفی • یک روش منظم و ذهنی برای بررسی پدیده هایی است که قابلیت تبدیل به عدد وارقام و کمیت را ندارند. اغلب با هدف درک توصیف تجارب انسانی و برداشتها و احساسات افراد انجام می گیرد. این نوع تحقیق اغلب در یک محیط طبیعی صورت می گیرد و اطلاعات از طریق مصاحبه بدست می آید. موجب بینش و درک عمیقی از پدیده ها می شود. در این نوع تحقیق محقق ارتباط نزدیکی با واحدهای مورد پژوهش دارد و تمامی واحدهای حوادث را مشاهده وثبت می کند محقق نباید قضاوتهای خود را وارد تحقیق کند و فقط نظرات دیگران را ثبت کند.

20. مثال: بررسی عقاید مردمان روستایX در مورد جن وارواح • مثال : بررسی روشهای سنتی کاهش درد در روستای ترکمن نشین استان گلستان • نکته مهم این که در این نوع تحقیقات برخلاف تحقیقات کمی نیاز به تعداد نمونه زیاد ندارد زیرا حتی با تعداد محدود نمونه کار نمود.قابلیت تکرار ندارند.

21. مروری بر فرایند تحقیق • اولین سوال برای پژوهشگران بخصوص دانشجویان تازه کار این است که روی چه موضوعی کار کنیم و اصلا چگونه موضوع پیدا کنیم؟ • انتخاب موضوع تحقیق:یکی از مشکلترین مراحل برای شروع یک تحقیق به خصوص برای پژوهشگران مبتدی و تازه کار می باشد،زیرا در آغاز اغلب موضوعات در ذهن آنها به صورت گنگ و مبهم می باشد. • به تمامی پژوهشگران جوان توصیه می شود قبل از شروع تحقیق و انتخاب موضوع اول ببینند مشکل چیست؟ بر همین اساس بهتر است در ابتدای امر هر کس در رشته تخصصی خودش به دنبال مشکل بگردد. چون خیلی راحت و بطور کامل به شرایط اشراف دارد

22. مثال:دانشجویی در کارآموزی اتاق عمل مشاهده می کند برخی پرسنل قبل از جراحی دست خود را ضد عفونی نمی کنند این دانشجو به فکر می افتد که آیا واقعا دست پرسنل استریل است و در ذهن خود می گوید من می توانم قبل دست شستن یک نمونه کشت میکروب از دست پرسنل بگیرم و بعد از دست شستن مجددا این کار را انجام دهم ومقایسه کنم ببینم چند درصد از میکروبها از بین رفته اند؟

23. مثال: دانشجویی در کارآموزی بخش روان مشاهده می کند بیماران قبل از شوک الکتریکی دچار استرس می باشند لذا به ذهنش خطور می کند تا به بررسی تاثیر آموزش بر کاهش میزان استرس قبل الکتروشوک بپردازد.

24. منابعی که در انتخاب موضوع می توانند کمک کننده باشد: 1.مشاهده تجارب شخصی و حرفه ای :یکی از بهترین و ساده ترین و مفیدترین روشهای انتخاب موضوع استفاده از تجارب شخصی پژوهشگر به عنوان عضوی از جامعه می باشد. این فرد می تواند در مشکلات موجود در محل کار، تحصیل، زندگی و محیط اجتماعی خود را بررسی کند. مثال : فردی در بخش همودیالیز کار می کند تصمیم می گیرد به بررسی کیفیت زندگی بیماران دیالیزی بپردازد.

25. 2.استنتاج نظریه ها • پژوهشگر میتواند با استفاده از نظریه های مختلف روان شناسی یا نظریه های موجود در رشته خود موضوعی را انتخاب کند. • مثال دانشجوی پرستاری بعد از مطالعه نظریه فروید واریکسون در بحث گروه سنی 12-17 سال که انسان بدنبال هویت در سر در گمی است به بررسی معیارهای ازدواج در قشر نوجوان بپردازد.

26. 3.استفاده از متون علمی ومنابع موجود • پژوهشگر می تواند با مطالعه منابع مورد علاقه خود موضوعی را به عنوان مشکل می پندارد برای تحقیق انتخاب کند. • مثال: در برخی کتب روانشناسی آمده است که برخی داروها موجب افزایش زمان تشنج بعد از الکتروشوک میشود لذا پژوهشگر بر آن می شود که به بررسی تاثیر داروهای قبل از شوک بر زمان تشنج بپردازد.

27. 4.اولویتهای تحقیقاتی • گاهی برخی موسسات و مراکز تحقیقاتی اولویتهایی را برای تحقیق مطرح میکنند تا محققان بر اساس آن موضوعات را انتخاب کنند. • مثال: سازمان نظام پرستاری در اطلاعیه ای عنوان می کند افرادی که در مورد ساعات کاری پرستاران کنند حمایت میشوند.

28. 5.تجارب همکاران و عقاید کارشناسان • در برخی موارد دانشجویان می توانند به اساتید و صاحب نظران در رشته یا بحثی که به آن علاقمند هستند جهت راهنمایی مراجعه می کنند برای مثال دانشجویی نزد استاد اطفال خود میرود و به افزایش گاستروانتریت در بخش اطفال بیمارستان اظهار نگرانی می کندو از استادش میخواهد تا وی را در انجام تحقیقی تحت عنوان بررسی شیوع گاستروانتریت در بخش اطفال یاری کند.

29. معیارهای مهم برای انتخاب موضوع • علاقمندی به موضوع: هرگز نباید موضوعی را به کسی تحمیل نمود. برای مثال استاد راهنما بدون توجه به علاقمندی دانشجو وی را مجبور می کند به بررسی کیفیت زندگی بیماران عقب ماندهی ذهنی بپردازد. همیشه این نکته را مد نظر داشته باشید که موضوعی را انتخاب کنید که به آن علاقمند باشید چون انگیزه کاری شما را افزایش می دهد

30. 2. اولویت واهمیت موضوع • اغلب سعی کنید موضوعاتی را انتخاب کنید که بوسیله ی آن بتوانید مشکلی را حل کنید یا چیزی بدست آورید به عنوان مثال اگر تصمیم دارید به بررسی عوامل مستعد کننده سرطان پوست بپردازید در ابتدا باید ببینید این سرطان در محیط پژوهش شما شیوع بالایی دارد؟زیرا ممکن است مشکلات دیگری مانند شیوع کاتاراکت در سالمندان بیشتر باشدپس بررسی موضوع دوم اهمیت بیشتری داردزیرا بوسیله ان میتوان مشکلی را حل نمود.

31. 3.عملی بودن تحیق • پژوهشگر باید مطمئن باشد که موضوع تحقیق قابلیت اجرایی و عملی شدن دارد یک موضوع عملی باید دارای ویژگی های زیر باشد: 1.زمان:هر تحقیقی باید در زمان مناسب خود انجام شود مثلا محققی که قصد آموزش ایدز را به دانش آموزان مدارس را دارد نمی تواند این مطالعه را در فصل تابستان که مدارس تعطیل هستند انجام دهد. 2.منابع علمی:آیا در زمینه پژوهش وی مقاله ی وجود دارد که یافته های وی را رد یا صحت پژوهش را تایید نماید زیرا هر تحقیقی نیازمند آگاهی وکسب دانش از تجارب دیگران داریم

32. 3.نمونه ی پژوهش: آیا نمونه کافی برای انجام کار تحقیقاتی وجود دارد. به عنوان مثال پژوهشگر تصمیم می گیرد روی عوامل مستعد کننده ی سرطان سرویکس تحقیق کند،وی در ابتدا امر باید ببیند اصلا چند نفر در جامعه پژوهش وی سرطان سرویکس دارند و آیا آنها قادر به همکاری می باشند و یا اصلا نمونه ها در دسترس هستند. • 4.دسترسی به وسایل وتجهیزات مورد نیاز پژوهش:محقق می خواهد به بررسی عفونتهای بیمارستانی بپردازد؛او ابتدا باید ببیند آیا امکانات آزمایشگاهی و نمونه کشت وتفسیر آزمایشات در اختیار دارد؟ 5.فراهم بودن امکانات مالی: محققی که قصد بررسی فریتین خون بیماران را دارد باید ببیند علاوه بر مهیا بودن امکانات آزمایشگاهی چقدر از نظر مالی حمایت میشود زیرا برخی پژوهش ها نیاز به تامین هزینه های مالی از سوی موسسات عالی تر را دارند.

33. 6.حمایت اجرایی:پژوهشگر در ابتدای تحقیق باید مطمئن شود. سایر ارگانها و نهادهایی که در این پژوهش به آن ها نیازمند است با وی همکاری میکنند برای مثال پژوهشگری که قصد دارد تاثیر آموزش ایدز را بر آگاهی ونگرش دانش آموزان بررسی کند در ابتدای امر باید مطمئن شود آیا آموزش وپرورش اجازه این کار را به وی میدهد؟ • یا محققی می خواهد به بررسی سطح اضطراب بیماران بستری در بخش قلب بپردازد،در ابتدا لازم است مطمئن شود که مسئولین بیمارستان با وی همکاری لازم را خواهند داشت.

34. 4.عدم مغایرت با اخلاق پژوهش • یک نکته مهم در اجرای فرایند پژوهش بحث توجه به نکات اخلاقی است. • نمونه ها برای ورود وخروج به مطالعه باید آزاد باشند.

35. 5.نوآوری • از پرداختن به موضوعات تکراری بپرهیزید و موضوعات جدید را مورد مطالعه قرار دهید. • برای مثال پژوهش های زیادی نشان داده اند که گیاه زیره بر کاهش درد قاعدگی موثر است بنابراین لزومی ندارد که مجددا این پژوهش انجام شود. میتوان تاثیر سایر گیاهان را بررسی نمود.

36. 6.کاربردی بودن تحقیق • همواره موضوعاتی انتخاب کنید که نتایج آنها در حال حاضر یا در اینده نزدیک کاربرد مشخصی داشته باشند و از موضوعاتی که قابلیت اجرایی وحل مشکل را ندارند حتی الامکان خودداری کنید

37. 7.مقبولیت سیاسی • در انتخاب موضوع همیشه به جو وشرایط سیاسی حاکم برجامعه خود دقت کنید.به عنوان مثال در ایران براحتی نمی توانیم تحقیقاتی تحت عنوان تجربه رفتارهای جنسی قبل از ازدواج دختران یا پسران را انجام دهیم.

38. تنظیم عنوان موضوع • از انجایی که عنوان تحقیق اولین موردی است که نظر خواننده را به خود جلب می کند باید جذاب و مناسب و گیرا باشد. باید ساده،واضح،بدون ابهام باشد. • نباید طولانی باشد. • به بررسی مشکل یا مساله معین بپردازد • هرچه عنوان محدودتر باشد هدف مشخص تر ونتایج قابل دسترس تر می باشد. • مثال بررسی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی وارتباط آن با حمایتهای اجتماعی و نحوه سازگاری بیماران و ارائه الگوهای آموزشی به این بیماران(موضوع طولانی) • مثال:بررسی سلامت عمومی دانشجویان ترم5 پرستاری

39. عنوان پژوهشی باید بر حسب شرایط خصوصیات زیر را داشته باشد: • جامعه پژوهش : عنوان باید نشان دهد که تحقیق بر روی چه گروهی انجام میشود. مثال: بررسی میزان استرس در دانشجویان سال آخر دانشگاه 2.مفاهیم ومتغیرها: عنوان تحقیق باید عوامل ومتغیرهایی را که در یک تحقیق استفاده میشود مشخص کند مثال:بررسی سلامت روانی و ارتباط آن با کیفیت زندگی معلمان این عنوان نشان میدهد که ما بدنبال بررسی 2 متغیر سلامت روان وکیفیت زندگی هستیم

40. 3.زمان ،مکان و محیط پژوهش • علاوه بر متغیرهای پژوهش،عنوان باید واضح بوده و چگونگی ،زمان ومکان تحقیق را مشخص کند مثلانشان دهد پژوهش بر روی چه گروهی،در چه زمانی ودر چه سالی انجام می شود • مثال: بررسی میزان خودکشی در استان خوزستان در سال 1392

41. خسته نباشید