Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja

1. Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja Wykonali: Mateusz Bieszczak, Klaudia Faber, Sebastian Rasiński - Klasa IIIB

2. Sejm Wielki Sejm Czteroletni (Sejm Wielki) – sejm zwołany 6 października 1788 roku za zgodą cesarzowej Rosji Katarzyny II w Warszawie, obradujący do 29 maja 1792 roku pod węzłem konfederacji (decydowała większość głosów i nie była wymagana jednomyślność) pod przewodnictwem marszałka koronnego Stanisława Małachowskiego i marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego Kazimierza Nestora Sapiehy mający na celu, w zamyśle organizatorów, przywrócenie pełnej suwerenności i przyspieszenie rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej. Od grudnia 1790 roku obradował w podwojonym składzie. Wliczając króla i senatorów na Sejmie Czteroletnim obradowało łącznie 491 osób.

3. OBRADY SEJMU WIELKIEGO

4. Przyczyny uchwalenia konstytucji 3 maja • Nadużywanie liberum veto. • Zmniejszenie wpływu obcych mocarstw na wybór następcy tronu. • Okupacja przez wojskarosyjskie. • Bardzo rozwinięta korupcja w sejmie. • Odpowiedź na pogarszającą się sytuację wewnętrzną i międzynarodową Rzeczypospolitej Obojga Narodów. • Chęć wprowadzenia: trójpodziału władz i dwuizbowego parlamentu. • Potrzeba ograniczenia nadmiernych swobód, praw i przywilejów szlachty tzw. złotej wolności. • Chęć zniesienia unii polsko-litewskiej, z racji wzmocnienia jedności i bezpieczeństwa państwa.

5. Konstytucja 3 Maja Konstytucja 3 maja – uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą Sejm Czteroletni. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Zwolennicy Konstytucji, w obawie przed groźbą użycia siły przez Stronnictwo Moskiewskie, przyspieszyli termin obrad nad dokumentem o dwa dni korzystając z tego, że główni przeciwnicy konstytucji nie powrócili z przerwy wielkanocnej.

6. Przyjęcie Konstytucji 3 maja sprowokowało wrogość sąsiadów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas wojny w obronie konstytucji w 1792 roku, Polska zdradzona przez swojego pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfederacją targowicką – spiskiem polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpływy. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, przypominała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była "ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny„. Konstytucja obowiązywała przez 14 miesięcy, w tym czasie Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, które były rozwinięciem jej postanowień. Sejm grodzieński aktem ogłoszonym w Grodnie 23 listopada 1793 roku uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne

7. Strona tytułowa Konstytucji wydania z 1791

8. Oryginalny manuskrypt Konstytucji 3 Maja

9. Jan Matejko „Uchwalenie Konstytucji 3 Maja” ( OBRAZ Z 1891 r.)

10. Postanowienia Konstytucji 3 Maja

11. Konstytucja 3 Maja wprowadzała trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Konstytucja ograniczała nadmierne immunitety prawne i polityczne przywileje szlachty zagrodowej. Akt ten nadawał mieszczaństwu prawo do bezpieczeństwa osobistego, prawo do posiadania majątków ziemskich, prawo zajmowania stanowisk oficerskich i stanowisk w administracji państwowej, prawo nabywania szlachectwa. W akcie tym obejmowano pospólstwo opieką "prawa i administracji rządowej". Był to pierwszy krok w kierunku zniesienia poddaństwa chłopów i nadania praw wyborczych tej największej, a zarazem najbardziej wyzyskiwanej klasie społecznej.     

12. Konstytucja przewidywała zebrania sejmu zwyczajne – co dwa lata oraz nadzwyczajne w razie narodowej potrzeby. Izba niższa (poselska)  składała się z 204 posłów oraz 24 przedstawicieli miast królewskich. Izba wyższa (senat) składała się z 132 członków: senatorów, wojewodów, kasztelanów, ministrów oraz biskupów. Władza wykonawcza spoczywała w rękach rady królewskiej, która nosiła nazwę Straży Praw. Radzie przewodniczył król. Składała się z pięciu wskazanych przez niego ministrów: ministra policji, ministra pieczęci, ministra spraw zagranicznych, ministra wojska, ministra skarbu. Ministrowie byli wybierani przez króla, ale odpowiadali przed sejmem. Oprócz ministrów w komisji znajdował się również prymas oraz następca tronu, marszałek sejmu i dwóch sekretarzy. Każdy akt prawny wydany przez króla wymagał kontrasygnaty (potwierdzenia) jednego z ministrów.

13. By wzmocnić jedność i bezpieczeństwo Rzeczypospolitej konstytucja zniosła Unię Polsko-Litewską na rzecz państwa jednolitego. W konsekwencji konstytucja kładła kres istniejącej od 1569 r. unii realnej między Koroną Królestwa Polskiego i Wielkim Księstwem Litewskim tworząc oficjalnie Rzeczpospolitą Polską. Zgodnie z konstytucją zniesiono wolną elekcję, po śmierci Stanisława Poniatowskiego tron miał się stać dziedziczny i zostać przekazany Fryderykowi Augustowi I z dynastii Wettynów, z której pochodzili dwaj poprzedni polscy królowie. Konstytucja zniosła kilka źródeł słabości rządu i anarchii m.in. liberum veto, konfederacje, skonfederowane sejmy oraz nadmierny wpływ sejmików ziemskich wynikający z wiążącej natury instrukcji nadawanych przedstawicielom do sejmu.

14. Konstytucja uznawała katolicyzm za religię panującą, jednocześnie zapewniając swobodę wyznania, choć apostazja, czyli odejście od katolicyzmu, było nadal przestępstwem. Liczebność armii miała wzrosnąć do 100 tys. żołnierzy. Wprowadzono stałe podatki – 10% dla szlachty, 20% dla duchowieństwa. Co 25 lat od uchwalenia Ustawy Rządowej zbierać się miał Sejm Konstytucyjny, który mógł zmienić konstytucję. Postanowienia ustawy rządowej były uszczegółowione przez liczne przepisy wykonawcze zatwierdzone między majem a czerwcem 1791 roku. Konstytucja 3 maja pozostała do końca dziełem nieukończonym. Konstytucja została formalnie wpisana do akt grodzkich Warszawy 5 maja 1791 i od tego momentu faktycznie weszła w życie.

15. POSTACIE ZWIĄZANE Z KONSTYTUCJĄ 3 MAJA • Stanisław August Poniatowski • Roman Ignacy Franciszek Potocki • Hugo Kołłątaj • Scipione Piattoli

16. STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI

17. Stanisław August Poniatowski (1732-1798) Ostatni król Polski, zasiadł na polskim tronie w 1764r. w objęciu władzy pomogła mu caryca Katarzyna II. Młody król liczył na jej poparcie przy realizacji reform: scentralizowaniu władzy uzdrowieniu skarbu, zwiększeniu liczebności armii. Zatem miał na celu dobro kraju. Nie zdawał sobie sprawy, że władczyni Rosji ma inne plany względem Polski i wcale nie pragnie jej umocnienia. Król rozpoczął modernizację kraju (wprowadzenie komisji skarbowej wojskowej, nieznaczne ograniczenie liberum veto). Brał czynny udział w opracowywaniu Konstytucji 3 Maja 1791r. W lipcu 1792r. przystąpił do konfederacji targowickiej. Abdykował na rozkaz Katarzyny II w 1795r. Należy podkreślić zasługi Stanisława Augusta Poniatowskiego dla oświaty, nauki i sztuki oraz jego udział w reformach.

18. ROMAN IGNACY FRANCISZEK POTOCKI

19. ROMAN IGNACY FRANCISZEK POTOCKI (1750 -1809) Marszałek wielki litewski w latach 1791-1794, polityk polski i działacz patriotyczny, publicysta i pisarz z wielkim dorobkiem. Był czołową postacią w polskim życiu publicznym w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jest współautorem dzieła: O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja, Rozprawy o wpływie reformacji na politykę i oświatę w Polsce, kilku broszur politycznych i prób poetyckich. W 1778 roku odznaczony Orderem Orła Białego.

20. DZIAŁANIA POTOCKIEGO: Ignacy Potocki miał duży udział w tworzeniu Konstytucji 3 Maja. Propagował supremację (przewagę) sejmu nad władzą wykonawczą. Sprzeciwił się ustanowieniu w konstytucji Komisji Sprawiedliwości, czego chciał król Stanisław August Poniatowski. Ignacy Potocki był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

21. HUGO KOŁŁĄTAJ

22. HUGO KOŁŁĄTAJ (1750-1812) Był duchownym. wybitny przedstawiciel obozu postępu. Ukończył Akademię Krakowską ze stopniem doktora filozofii. Brał czynny udział w pracach Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej. W okresie Sejmu Czteroletniego oddał się działalności politycznej. W rozprawie pt. "Do Stanisława Małachowskiego ... Anonima listów kilka" przygotował program reform uwieńczonych Konstytucją 3 maja (miał duży udział w tworzeniu konstytucji). Żądał dziedziczności tronu, zniesienia liberum veto, praw dla mieszczan i wolności dla chłopów.

23. SCIPIONE PIATTOLI

24. SCIPIONE PIATTOLI (1749-1809) Włoski ksiądz, prywatny sekretarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, współtwórca Konstytucji 3 Maja. Na dworze królewskim Piattoli otrzymał utrzymanie i pensję; krótko po przybyciu do Polski zaoferował królowi przygotowanie dzieła o Polsce dla cudzoziemców. Był określany mianem królewskiego bibliotekarza lub lektora, zajmował się m.in. dostarczaniem najnowszych dzieł literackich z Paryża. Przede wszystkim jednak był łącznikiem między królem a Ignacym Potockim oraz uczestnikiem wielu zakulisowych działań politycznych. Przygotowywał dla Potockiego memoriały, projekty i mowy sejmowe. W gabinecie Piattolego na Zamku odbywały się tajne spotkania z udziałem Stanisława Augusta, tam m.in. ustalono datę decydującej sesji Sejmu na 3 maja 1791.

25. DZIAŁANIA PIATTOLEGO : Redaktor projektów konstytucji, omawiał je z Poniatowskim i Potockim, wzorował się na konstytucji amerykańskiej i pomysłach francuskich. Przypisywany jest mu projekt utworzenia Straży Praw - kolegialnego ciała złożonego z króla, prymasa, 5 ministrów i Marszałka Sejmu. Największe znaczenie miały działania Piattolego jako redaktora projektu i organizatora przyjęcia konstytucji. Współorganizator Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.