1 / 25

PROCESET NDIJORE

PROCESET NDIJORE. Prof. Erlehta MATO Leksioni 4. Proceset ndijore. Veshtrim i pergjithshem mbi shqisat Te parit Te degjuarit Te nuhaturit Te shijuarit Te prekurit Te dhimbjes Te ngrohtit Te ftohtit Kinestezike Shqisa vestibulare. Ndijimi dhe perceptimi.

aglaia
Download Presentation

PROCESET NDIJORE

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. PROCESET NDIJORE Prof. Erlehta MATO Leksioni 4

  2. Proceset ndijore Veshtrimipergjithshemmbishqisat • Te parit • Te degjuarit • Te nuhaturit • Te shijuarit • Te prekurit • Te dhimbjes • Te ngrohtit • Te ftohtit • Kinestezike • Shqisavestibulare

  3. Ndijimi dhe perceptimi • Ndijimi eshte proces pasiv permes te cilit ngacmimet kapen nga receptoret e shqisave dhe shnderrohen ne impulse nervore qe mund te percillen permes sistemit nervor ne tru. • Receptoret ndijues jane struktura fizike ne fund te sistemit nervor qe ndikohen drejtpersedrejti nga ngacmimet e jashtme • Perceptimi eshte proces aktiv ne te cilin informacioni ndijor organizohet dhe interpretohet ne tru • Vemendja seleksionuese dhe pritshmeria perceptuese

  4. Shqisat trupore • Shqisat e lekuressiteprekurit, tedhimbjes, tengrohtit, teftohtitdheshqisatproprioceptive: kinesteziadheshqisavestibulare • Receptoret e teprekuritjanevendosurposhtesiperfaqes se lekures • Receptoret e dhimbjesjanevendosur me thelle • Receptoretproprioceptivejanetevendosurbrendatrupit • Kinesteziaeshteshqisa e levizjestrupore • Shqisavestibularendihmon per ruajtjen e ekuilibrit

  5. Shnderrimidhepershtatjashqisore • Ndijimi eshte procesi ne te cilin ngacmuesit kapen nga receptoret e shqisave dhe shnderrohen ne impulse nervore • Shnderrimi eshte procesi i ndryshimit te energjise se mjedisit ne impulse nervore qe levizin permes sistemit nervor • Receptoret ne cdo organ shqisor jane te ndjeshem ndaj valeve te drites, valeve te tingullit, shtypjes, temperaturave ose reaksioneve kimike

  6. Pershtatja shqisore • Pershtatja shqisore eshte tendenca e organeve te shqisave per t’u pershtatur ndaj ngacmimeve te ndryshme (shembulli i vizites se nje shtepie te mbyllur per shume kohe) • Aftesia e shqisave per t’u pershtatur- te nuhaturit per pak minuta; degjimi pershtatet me pak; pershtatja pamore eshte nje proces i ngadalte

  7. Matja e ndijimit • Psikofizikaeshtedege e psikologjiseqekrahasonenergjinefiziketenjengacmuesi me ndijiminqeraportohetnganjesubjekt • Praguabsoluteshtesasiaminimale e energjisefizikeqeduhet per teprodhuarnjendijim • Praguindryshimiteshtesasiaminimale e ndryshimitteenergjisefizikeqeduhet per teprodhuarnjendryshim ne ndijim • Kapja e sinjalevetrajtonsjelljen e subjektit ne procesin e dallimittenjepragusinjeforme e marrjes se vendimit

  8. Te parit • Mbizoterimipamoreshtembizoterimimbishqisat e tjera • Valet e dritesjane tip ienergjise se valeveelektromagnetike • Nanometer(sanje e milionta e metrit, vala 380-760 nm) • Gjatesia e valeveeshtedistancanganje pike e vales deri ne korrespondenten e saj • Perjetimii nuances • Pastertia e nuances singopje e saj • Amplituda e vales eshtelartesia e nje vale dhepercaktonperjetimin tone tendricimit

  9. SYRI • Rrezet e dritesfuten ne sypermeskornese • Me pas kalojnepermeste cares ne iris. E caraquhetpupila. Rrezetfokusohenngalentja • Imazhet e fokusuarabienmbiretinenqendodhetprapakokerdhokuttesyrit • Shkopinjtereagojnendajndryshimeve ne ndricimdhepermbajnenje pigment qequhetrodopsine • Konetreagojnendajvariacionevetendryshmedhejaneteradhitura ne nje zone qequhetfovejaosegropa • Nervi optik. Shkopinjtedhekonetpercjellinenergjielektrike ne qelizatbipolaredhe me pas ne qelizatganglionare. Qelizathorizontaledheamakrinenderlidhinneuronetretine

  10. Proceset pamore • Aftesia per te dalluar detaje quhet mprehtesi pamore • Matja e realizuar me tabelen e syrit Snellen(radha 4/dallimi i shkronjave) • Ne crrregullimet pamore te miopise (shkurtpamesia) imazhi fokusohet perpara retines • Ne crregullimet pamore te hiperopise (largpamesia) imazhi fokusohet pertej retines

  11. Teorite e perceptimittengjyrave • Ka trellojkoneshdhesecilaprejtyreeshte me e ndjeshmendajnjegjatesie vale qeprodhonngjyren e kuqe, teblerteoseblu • Bashkimiidritavetekuqe, bludheteblerte ne sasitendryshmemundteprodhojetegjithangjyrat e spektrit • Teoria e tri ngjyravequhetteoriatrikromatrike • Teoria e procesittekundert(duke shtuarngjyren e verdhe) • Verberia e ngjyrave- trikromatneseperceptoningjyratnormalishtdheneseperceptonivetemdritedheerresirejujenimonokromatdhenesevuaningaverberia e ngjyravejenidikromat(mungonnjenga 3 llojet e koneve)

  12. Perceptimi pamor • Qendrueshmeria perceptuese (prirja per te perceptuar objektet ne menyre te qendrueshme) • Qendrueshmeria e ndricimit(shembull i letres se bardhe) • Qendrueshmeria e ngjyres (prirja perceptuese per te pare objektet e njohura sikur kane te njejten ngjyre, pavaresisht ndricimit) • Qendrueshmeria e formes (sikur kane te njejten forme) • Qendrueshmeria e madhesise (sikur kane te njejten madhesi) • Dhoma Ames

  13. Organizmi perceptues • Geshtaltizmiargumenton se njerezitperceptojnepamjenteteredhejo ne pjese • Figuradhesfondi (marredhenia figure-sfond) • Mbylljaeshteprocesiiorganizimitqeplotesonboshlleqet per teformuarfigurenkomplete) • Vazhdimesia (parimiiperceptimittenjedukuriesi figure qevazhdon) • Ngjashmeriaeshteparimikungacmuesit e jashtemperceptohensinjenjesi • Afersia (ngacmuesitafernjeritjetritperceptohensebashku) • Fatiiperbashketeshteparimiqeigruponngacmuesittelevizin se bashku

  14. Perceptimi i thellesise • Aftesia per te gjykuar distancen gjer te nje objekt • Sinjalet monokulare te perceptimit te thellesise • Ndervendosja • Perspektiva • Sinjalet binokulare te perceptimit te thellesise • Zhvillimi i perceptimit te thellesise(gremina pamore)

  15. Perceptimi i levizjes • Levizjareale (krijohetngaobjektet ne levizje) • Levizjajoreale (kurnukekziston) • Levizja e induktuar (kuriaatribuoimelevizjennje figure ne vend tesfondit) • Fenomeni Phi ndodhkurdydritandizendhefiken ne menyretealternuardhedukensinje e vetme • LevizjaStroboskopike (kurfototshfaqennjera pas tjetres ne menyreteshpejte) • LevizjaAutokinetikekurekzistonnje pike e vetmedrite ne njedhometeerretdhe e shohim ate televizeperreth

  16. Iluzionet pamore • Iluzioni (perceptimigabuarqendodhkurshnderrohetndijimi) • Figurat e pamundshme (fig qenukekzistojnelogjikisht –fig tredhembshe me dydhembe) • Figurat e alternueshme (inform.dykuptimesh) • Kubi Necker (vizatimikubitkunukpercaktohet dot faqjangashehvezhguesi) • IluzioniMyller-Lyer (dyvijahorizontaleduketsikurkanegjatesitendryshme) • IluzioniPonzo (dyvijahoriz. konvergueseinterpretohensidyvijaparaleletengjashme me shinat e hekurudhes) • IluzioniPonggerdorff (pipeza ne goten e ujitduketsikureshte e perkulur) • IluzioniiHenes (hena e krahasuar me shtepitedhepemet/dhe ne qiell)

  17. Te degjuarit • Ngacmuesit qe ndikojne ne shqisen tone te te degjuarit jane valet zanore • Valet zanore bejne qe daullja e veshit te dridhet • Dridhjet percillen te kermilli i veshit dhe bejne qe membrana bazilare te ndryshoje forme • Stimulohet organi i Kortit qe permban receptore degjimore qe percjellin impulset nervore te truri

  18. Proceset e te degjuarit Teorite e degjimit • Teoria e frekuences pohon se frekuenca e nxitjes nervore percakton tingullin • Teoria e vendit (ndijimi i tingullit eshte i mundur per arsye te vendit te vecante ku perplasen valet e zerit ne vesh) • Shurdhimi i percueshmerise/shurdhimi i nervit dhe presbyakuzia si dukuri e plakjes se njerezve • Veshi: I brendshem, i mesem dhe i jashtem/receptoret degjimore

  19. Perceptimi degjimor • Tingulli qe kapet vetem nga nje vesh quhet monofonik • Informacioni bifonik kapet nga dy veshet. Tingulli bifonik kalon me shpejt te njeri vesh dhe sherben keshtu si sinjal per lokalizimin e tingullit

  20. Shqisat kimike • Perceptoret shqisore te te nuhaturit jane te vendosur ne kanalet e hundes qe shtrihen gjer ne fyt. Avujt bashkeveprojne kimikisht me fundet nervore per te prodhuar impulse nervore qe shkojne ne tru • Te nuhaturit nuk ngjan me shqisat e tjera • 7 forma themelore te molekulave qe prodhojne 7 nuhatje si: era e kamfores, myshkut, luleve, mendres, eterit, era therrese dhe ato te prishura

  21. Shqisatkimike Te shijuarit • Ne jemitendjeshemndajkatershijevetevecanta: teembles, tekripures, tethartesdhetehidhures • Shkalla e ndjeshmerise • e hidhura 2. e tharta 3 e kripura 4. e embla • Cilesia e shijeseshte e koduartenervatngamodelinxitesiqelizavereciptore

  22. Shqisat e lekures dhe te trupit Te prekurit (ndjeshmeri te ndryshme ne bark ose ne shputat e kembeve) • Lloje te ndryshme receptoresh si fundet e lira nerovore, trupezat e Pachinit,fundet e Rufinit, etj • Shqisa jone e te prekurit na ndihmon te jemi te vetedijshem per ngacmuesit ne mjedisin e jashtem • Ne perdorim shqisen e te prekurit per te perceptuar formen, masen, perberjen dhe vendndodhjen e objekteve

  23. Shqisat e lekures dhe te trupit Dhimbja (perceptoret e dhimbjesperdorinsineurotransmetueshistaminen-sub.ealergjise) • Teoria e kontrollittehyrjes(zona e shtylleskurrizoreqequhetsubstantiagelatinosa) • Dyllojefibrashnervore: temedhadheteshpejta/ tevogladhetengadalta • Endorfinatdhedhimbja (endorfinat –peptide teprodhuara ne tru, tengjashme me efektin e morfines)(encefalinadhe met encefalina /clirimii beta-endorfines) • Akupunktura –art antik oriental qembyllhyrjen e kontrollittedhimbjesosestimulonprodhimin e endorfines ne truqefrenonneuronet e dhimbjes

  24. Shqisat e lekures dhe te trupit Temperatura (dyllojreceptoresh : per nxehtesinedhe per teftohtin) • Receptoret e nxehtesisendalojne se vepruari ne 45 grade, ndersareceptoret e teftohtitfillojnetefunksionojne • Ndjeshmeria e lekuresndaj temperatures ndryshon ne pjesetetrupit (balli, kraharori, stomaku, shpatullatdhekrahu me tendjeshemndajnxehtesise)(ndajteftohtiteshtekraharori, krahet, kembet, balli) • Trupiruantemperaturen e brendeshme 37 grade celcius

  25. Shqisat e lekures dhe te trupit • Kinestezia (shqisa e levizjes se trupit) nainformon se cfarepobejnepjesetendryshmetetrupit • Shqisavestibularenandihmonteruajmeekuilibrin. Pa keteshqisenuk do teishimteinformuarkurjemi ne ekuiliberdhekurjo. Kurjemi ne makineoseanije, shqisavestibularetrazohetdhenavjen per tevjelle. Ne shumicen e veprimevetesajnukjemitevetedijshem. Ketoshqisagjenden ne kanaletgjysemrrethoreteveshittebrendshem, sikurseedhereceptoret e tjere • Ndijimetdheperceptimetnandihmojnetekuptojmefushatetjeratepsikologjise

More Related