Pesten. Gedaan ermee!

1. Pesten. Gedaan ermee! Pesten begrijpen en (beter) aanpakken. School en ouders op één lijn. Gie.deboutte@ped.kuleuven.be www.kieskleurtegenpesten.be www.cego.be

2. Opbouw van de infosessie • Even kennismaken • Pesten: Wat? Wie? Hoe? Waarom? • Videofragment • Pesten beter begrijpen • Wat kan je als ouder doen? • School en ouders op een lijn.

3. Even kennis maken • Leraar • Pesten. Gedaan ermee! … e.a. • Preventie in het onderwijs • ‘Project Verbondenheid’ (KULeuven – Criminologie) • CEGO (KULeuven – Pedagogie)

4. Pesten… blijvend actueel • Pesten hoort er bij • Loskomen van ouders en aansluiting zoeken bij de groep (leeftijdsgenoten) • Schoolomgeving = belangrijkste groot sociaal oefenveld (vrijwilligheid valt weg) • J. Loevinger: kinderen/jongeren staan voor ‘groeitaken’ die pestgedrag helpen verklaren • Impulsieve fase • Zelfbeschermende fase • Conformistische fase

5. Koen – 19 jaar ‘Het pesten begon met kleine dingetjes. Van scheldpartijen ging het naar uitsluiten, niet mogen meespelen, mijn rugzak die werd omgekieperd. Af en toe werd ik geslagen. (…) Ik heb het lang aan niemand verteld. Ook niet aan mijn moeder, want ik wilde niet dat zij zich schuldig zou voelen. Op school zweeg ik ook omdat ik niet het zwakke kind wilde zijn. Ik schaamde me. Een leerkracht kwam tussen beide en had een lang gesprek met de pesters. Dat was goed voor eventjes. Pas toen de directeur met strenge sancties dreigde, stopte het gepest. Wat ik geleerd heb is dat ik veel sneller hulp had moeten inroepen. Ik denk dat het de enige manier is om het te doen stoppen. De beste steun die je kunt krijgen is dat je in gesprek kan gaan met iemand die jou vertrouwt en tegen wie je alles kan zeggen. Iemand die je aanspoort om met je probleem naar buiten te komen.’ Bron: In Petto, 2006.

6. 2. Pesten is… 2.1. Uitwisseling van ervaringen 2.2. ‘Pesten is…’ (definitie) 2.3. Pesten in veelvoud 2.4. Plagen - Pesten: het verschil 2.5. Cijfermateriaal 2.6. De pestkliek in beeld

7. 2. Pesten is … Het herhaaldelijk en langdurig uitoefenen van geestelijk en/of lichamelijk geweld door één of meer personen ten aanzien van één persoon of groep… met de bedoeling om die persoon/personen te kwetsen, te benadelen, schade te berokkenen. Wie slachtoffer is van pestgedrag heeft meestal weinig tot geen verweer tegen de pesterijen (machtsonevenwicht). Pesten heeft vaak een sociale functie: het pestgedrag is betekenisvol voor de groep waarin het gebeurt.

8. 2. Pesten in veelvoud • Met woorden (meestal) • Fysiek (vnl.jonge kinderen/jongens) • Stelen, vernielen • Uitsluiten, isoleren, … (vnl. meisjes) • Afpersen • Afdreigen • Cyberpesten (internetcommunicatie en gsm) • ‘Happy slapping’ – ‘steaming’

9. Silvy – 16 jaar Silvy, 16 jaar. ‘ Het pesten begon omdat ik een stil meisje was. Kwam daarbij dat ik ook wat dik was. Pas toen ze me begonnen te slaan, ben ik het tegen mijn ouders gaan vertellen. Mijn ouders zijn toen direct naar de school gegaan. De pesters werden gestraft maar dat maakte het alleen maar erger. Daarom heb ik het ook niet meer tegen een leerkracht durven vertellen. Het pesten is gestopt toen ik een keer terugsloeg. Sinds die dag is alles veranderd. Maar dat was uiteindelijk geen goede oplossing. Ik heb er zelf ook wat aan overgehouden. Nu nog heb ik soms een hysterische bui.’ Bron: In Petto, 2006.

10. Onschuldig, met humor, niet gemeen Korte duur Op gelijke voet 1 tegen 1 Niet systematisch Geen pijn/korte pijn Plooien vlug glad Groep blijft zichzelf Berekend Aanhoudend en systematisch Ongelijke strijd Een tegen allen/kliekje Doel = kwetsen Verregaande gevolgen Groep deelt in de klappen en verandert Plagen  Pesten In een nieuwe groep vormen worden plagerijen uitgespeeld om op zoek te gaan naar ‘wie zwakker staat’.

11. Het pestkliekje Buiten- staanders Toeschou-wers Supporters Pestkliekje Pestkop Slachtoffer

12. 1/4 (BaO) en 1/7 (SO) – 2/3 had er wel eens mee te maken 1/20 lijdt er onder 94 % van de erg gepeste jongens (SO) heeft pestverleden 50 % v.d. meisjes (SO) 1/3 zwijgt er over Ouders = belangrijkste aanspreekpunt (bij pesten) Piek tussen 10 en 14j. Piek cyberpesten: 15 j. 2/3: pestkliekje 75% op ‘speelplaats’ 1/2: klasprobleem 60 tot 80% wil dat het stopt!!! 6 % pestleerkrachten Samenhang met (denken aan) zelfdoding en delinquentie Betekenisvol cijfermateriaal

13. Linne – 19 jaar Linne, 19 jaar. (6 jaar gepest in het SO) ‘Het pesten is er altijd geweest. De aanleiding was wellicht verveling en het feit dat ik een klein, onbekend, mager meisje was. Ik was van richting veranderd en was dus nieuw en meestal ook de slimste in de klas. Dat konden sommigen niet goed verdragen. Meestal werd ik gepest door woorden. Ze gooiden ook met spullen en eten naar mij. Ik sprak er meestal pas over aan het einde van het schooljaar. Ik weet niet waarop pas zo laat. De leerkrachten reageerden van vaak geshockeerd of dachten dat ik overdreef. Ik herinner me nog dat ik het tegen de leerkracht informatica vertelde. Die reageerde heel begrijpend en heeft toen mijn klastitularis ingelicht. Dat gesprek heeft me toen veel deugd gedaan. Ik ben ook mijn vriendin nog altijd dankbaar. Op de bezinningsdagen is ze naar een pester gestapt om te zeggen dat hij te ver ging. Het heeft maar even geholpen maar toch ben ik haar eeuwig dankbaar. Het vergt veel moed om zoiets te doen. Dat bewonder ik nog steeds in haar.’ Bron: In Petto, 2006.

14. Vraagstelling • Stel dat uw kind wordt gepest. Wilt u dat de school u hiervan verwittigt? JA of NEE? + Wat zou u als ouder in dat geval waarderen? • Stel dat uw kind (mee) pest. Wilt u dat de school u hiervan op de hoogte brengt? JA of NEE? + Wat zou u als ouder in dat geval waarderen? • Uw kind maakt thuis meldingvan een pestsituatie op school. Verwittigt u de school? Wie spreekt u aan? Wat bevordert voor u als (groot)ouder het ‘aanmelden’?

15. 3. Videofragment Richtvragen: • Wat springt in het oog? • Wat begrijp je niet? Wat roept vragen op? • Wat was nieuw of betekenisvol? • Wat wil je onderstrepen?

16. 4. Pesten beter begrijpen 4.1. Oorzaken van pestgedrag: Meestal een SAMENSPEL van factoren: individuele, groepsgebonden, leiding, gezin, … (gaat niet om ‘schuld’ maar om ‘begrijpen van’). 4.2. De gevolgen: IEDEREEN deelt in de klappen Slachtoffer – Pesters – Groep – Leerkrachten – Ouders

17. 4. Pesten beter begrijpen 4.3. Het hardnekkige stilzwijgen • de stille ‘samenzwering’ • uiteenlopende motieven • gebrek aan klare taal is grote hinderpaal TABOE MOET DOORBROKEN = PRATEN MOET !!!

18. 4. Pesten beter begrijpen 4.4. Signalen herkennen: • Directe signalen: schade aan kleren, schoolmateriaal, kwetsuren, pestmails, pestsmsjes,… • Indirecte signalen: weinig tot geen contact met klas-of groepsgenoten, hoge stress (vooral op zondagavond), uitstellen om naar school te vertrekken, psychosomatische klachten, onrustige slaap, negatieve wending van schoolcijfers, geld of snoep ‘stelen’, agressief gedrag, depressief gedrag …

19. 5. Wat kan je als ouder doen? 5.1. Voorkomen geniet te voorkeur 5.2. Als het dan toch fout loopt… • De rol van de school • De rol van de ouders  Groeien naar samenspraak en samenwerking • Oog voor de draag- en veerkracht van het kind/de jongere Kern: vertrouwen geven; en ‘sturen, steunen, stimuleren’ (S³)

20. 5. Hoe aanpakken? - Adviezen 5.3. Vijf opvoedkundige vaardigheden (Patterson) • Grondhouding van ‘graag zien’ • Positieve waardering tonen • Probleemoplossend (leren) handelen ---------------------------------------------- • Regelduidelijkheid en disciplinering • Monitoring (van nabij volgen)

21. 5. Hoe aanpakken? - Adviezen 5.4. In gesprek met de gepeste • Luisteren ! Luisteren ! Luisteren! • Gevoelens en beleving erkennen! • Steun uitspreken en perspectief bieden • Nabij blijven – deur open houden • Ruimte laten voor andere communicatievormen (tekenen, boek, klei …) • Afstemmen op tempo van slachtoffer

22. 5. Hoe aanpakken? - Adviezen Wat je beter NIET doet: • Forceren tot gesprek • Eigen gevoelens voorrang geven (verontwaardiging, boosheid, verdriet, …) • Jezelf opdringen als vertrouwenspersoon • Minimaliseren, banaliseren, ontkennen • Beschuldigen of schuld introduceren • Vertrouwen schaden door afspraak te negeren

23. Wat werkt ook? Positieve adviezen voor gepeste kinderen: • Praat er over – deel je ervaring! • Vraag veiligheid & vertrouwen • Een vriendje maakt een wereld van verschil (niet alleen staan) • Oogcontact durven zoeken (zonder overdrijven)

24. 5. Hoe aanpakken? - Adviezen 5.5. In gesprek met de dader • Wees duidelijk: afkeuren van gedrag en motiveren waarom (  regels toelichten) • Respect voor de persoon van de dader! • Ook hier: luisteren!!! • In voeling brengen met beleving slachtoffer (empathie versterken) • Consequenties van het pestgedrag niet uit de weg gaan • Alternatieven (helpen) zoeken • Blijven steunen en stimuleren

25. 5. Hoe aanpakken? - Adviezen 5.5. In gesprek met de dader • Aangeven wat van de dader wordt verwacht (stop ermee, iets goed maken, signaal naar gepeste, signaal naar kliek/klas/groep) • Initiatief bij de dader laten • Afspraak vastleggen + terugkomgesprek

26. 6. School en ouders op één lijn! • Eerste zorg: veiligheid en vertrouwen • Tweede zorg: verantwoordelijkheid opnemen en schade herstellen • Derde zorg: herhaling of erger voorkomen • Vierde zorg: er over waken dat men tot een betere (gedeelde) situatie komt

27. Basisscenario • Laagdrempelige meldpunten - veiligheid • Vanuit melding en veiligstelling naar ‘gerichte observatie’ - vertrouwen in stand houden • Incident als opstap naar diepgaande interventie • In gesprek met de betrokken kinderen en met hen tot afspraken komen • Ouders informeren en zo nodig nauwer betrekken • Interventie op individueel en/of klasniveau en/of schoolniveau • Opvolggesprekken en volgehouden contact tussen school en thuis (ieder is ‘meester’ op zijn terrein) • Externe hulp inroepen als het probleem te zwaar weegt

28. Nog vragen?

29. Hartelijk dank voor jullie aandacht en medewerking!