VİTAMİNLER

1. VİTAMİNLER Dr. Mehmet PENSE S.Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu

2. Sağlıklı beslenme için küçük miktarlarda alınmaları zorunlu olan, herhangi birinin eksikliği spesifik bir bozukluk ve hastalık meydana getiren organik maddelerdir. Metabolizmadaki olaylarda görev alan enzimlerin önemli bir kısmını meydana getirir.Bu nedenle de, • Sağlıklı büyüme ve gelişme için • Metabolizmadaki olayların düzenli yürüyebilmesi için son derece önemli maddelerdir.

3. Besinlerle alınan vitaminler başta karaciğer olmak üzere çeşitli organlarda depo edilir. Vücuda yetersiz alınma durumunda bu depo vitaminler kullanılır. Yetersizlik durumunda vücuttaki vitaminlerin tamamı tükenmez, vitamin değerleri normal düzeyinin altına düşer.

4. Vitaminlerin sınıflandırılmaları • Suda çözünen vitaminler • Yağda çözünen vitaminler • Vitamin benzeri bileşikler

5. Vitaminler Suda çözünen vitaminler Yağda çözünen vitaminler Enerji üretimiyle ilgili suda çözünen vitaminler Hematopoetik suda çözünen vitaminler Diğer suda çözünen vitaminler Vitamin A Vitamin D Vitamin K Vitamin E Folik asid Vitamin B12 Askorbik asid Tiamin Riboflavin Niasin Piridoksin Pantotenikasid

6. VİTAMİNLERİN BAZILARI VÜCUTTA DEPO EDİLEBİLİR BAZILARI EDİLMEZ.

7. Vitaminler Yağda eriyenler Suda eriyenler 1/9

8. Suda çözünen vitaminler B vitamini C vitamini 2/9

9. Açılımı ise: • Vitamin B1 (tiamin) • Vitamin B2 (riboflavin) • Nikotinik asit (niasin) • Vitamin B5 (pantotenik asit) • Vitamin B6 (piridoksin) • Biotin (vitamin H) • Folik asit • Vitamin B12 • Vitamin C (askorbik asit)

10. B1 (Tiamin) vitamini • Tiamin bitkiler tarafından sentezlenir. • İnsanlarda günlük gereksinim 1-2 mg’dır. Tiamin gereksinimi, protein ve karbonhidrattan zengin beslenenlerde artar, lipidce zengin beslenenlerde ise azalır. • Enerji gereksinimi yüksek olan kişilerde ve sporcularda günlük 4-6 mg b1 vitamini alınması zorunludur. • Alkolizm tiamin eksikliğine yol açan en önemli faktördür.

11. B1 vit kaynakları • Kuşkonmaz, yer fıstığı, bira mayası, esmer pirinç (beyazda bu vitamin kalmaz), kuru fasulye, kuzu karaciğeri, yulaf unu, ayçiçeği çekirdeği, buğday özü, rafine olmayan buğday unundan ekmek, bezelye, yumurta sarısı • Tiamin en çok bira mayasında ve buğday, pirinç, arpa gibi tahılların kabuklarında bulunur.

12. Tiamin eksikliğinde B1 eksikliğine genellikle kabuğu alınmış pirinçle ve kepeksiz beyaz unla beslenen ülkelerde rastlanır. Belirtileri: • Organlara giden sinirlerde harabiyet görülür. Bunun sonucu olarak bacaklarda ve kollarda güç azalması başlar: .• Hastada yürüme ve iş yapma zorlukları baş gösterir.• Kaslar erir ve kemik refleksleri körelir.• Hasta sonunda yatalak duruma düşer.• Sinirlerin harabiyetinden başka, Kan dolaşımı hızı düşer ve kalp kaslarında gevşeme başlar.• Hastada zayıflık ve dokularda sıvı toplanması (ödem) görü­lür.• Kalp yetmezliği, hastanın ölümüne yol açacak şekilde, ciddi rahatsızlıklara sebep olur.

13. B1 vit fazlalığında • Tansiyon düşmesi, titremeye yol açabilir • B grubu vitaminlerin kullanımını olumsuz etkiler. Özellikle B12 vit. B1 Vitaminini Yok Eden Şeyler Besinin suda fazla kalması, pişmesi, tütün, alkol kullanma bu vitamini yok eder. B1 vitaminin fonksiyonları CHO’lardan enerji sağlanması Sinir sisteminin düzenli çalışabilmesi

14. B2 vitamini (Riboflavin) • Günlük 1.2- 1.5 mg alınması yetersizlikleri önler. Sporcularda ve yüksek enerji gerektiren işlerde çalışanlarda 4-6 mg alınması gerekir. Sebze ve meyvelerde yeterince riboflavin bulunmaktadır.

16. Riboflavin eksikliğinde • Gözlerde kaşıntı • Saçların dökülmesi • Katarakt oluşumu • Kilo kaybı • Sindirim problemleri • Dilde kızarma • Yorgunluk • Ağız çevresinde yanma, kızarıklık ve çatlaklar

17. B5 vitamini (Pantotenik asit) FONKSİYOLARI Yiyeceklerin enerjiye dönüştürülmesine yardım eder. Karaciğeri koruyucudur.

18. Kaynakları • Balık • Tavuk • Yumurta • Peynir • Fasulye • Tüm tahıllar • Hububatlar • Karnıvahar • Bezelye • Avakado • Patates • Mısır • Kuruyemişler • Dana eti Aşırı alımında; Diyare oluşabilir. • Yetersizliğinde; • Alerji • Doğumsal bozukluklar • Zihinsel yorgunluk • Baş ağrısı • Kramplar • Cilt problemleri • Solunum problemleri • Sinir harabiyeti

19. B6 vitamini (Piridoksin) Vücutta depolanmaz ama suda eriyebilen bir özelliğe sahiptir. Günlük 2.0 mg alınması yeterlidir. Sporcularda ise ihtiyacının 4-6 mg olduğu tahmin edilmektedir.

20. Yararları

21. Kaynaklar • muz, avakado, tavuk eti, • patates, ıspanak, bezelye, • bira mayası, havuç, yumurta, • balık ve bütün hububatlar gelmektedir. • ıspanak, kepekli ekmek, kuruyemiş

22. Biotin (vitamin H) Kaynakları • En çok yumurta sarısında, • Karaciğer • Süt • Böbrek • Maya Eksikliğinde; dermatitler, kas ağrıları, iştahsızlık, anemi, Halsizlik Günlük ihtiyaç 150-300 mg kadardır.

23. Folik asit • Doğada en çok yeşil yapraklarda ve karaciğerde bulunur. • Folik asit eksikliğinde DNA sentezi bozulur ve çeşitli amino asitlerin metabolizmasındaki bozukluğa bağlı olarak, kan tablosunda bozukluk görülür, megaloblastik anemi meydana gelir.

24. B3 Vitamini (Niasin) • Güneşe açık olan eller, yüz ve kulaklarda kızarıklık, ciltte sertleşme, bitkinlik, dikkati toplamakta güçsüzlük, ağız kokkusu diş çürümesi, diyare, sinir sistemi hatta ruh sağlığı bozuklukları bu hastalığın belirtilerindendir.  • Karaciğer, bira ve ekmek mayalarında, buğday kepeği, peynir, et, havuç ve domates gibi gıdalarda bulunur. • Isı işleminde kayba pek uğramayan B3 vitaminin günlük ihtiyacı yetişkinlerde 15-20 mg. arasındadır. • Proteinler, yağlar ve karbonhidratların parçalanarak kullanılmasına yardım eder. Cildin, dilin, dişetlerinin, sindirim sisteminin sağlığını korur. Öbür B vitaminleriyle birlikte çok yararlıdır.

25. B12 Vitamini (kobalamin) • Alyuvarların yapımında rolü olan sinir sistemi sağlığında etken olan ve hayvansal gıdalarda bulunan bir vitamindir. Bitkisel gıdalarda bulunmaz. • Günlük alımın sedanterlerde 1 mcg, sporcularda ise 5-7 mg alınması önerilmektedir. • Suda eriyen bir vitamin olduğundan dolayı eksikliğini oluşması yıllar sürer. Sinir hücrelerinin büyümesi ve tüm hücrelerin tamirinde görev alırlar.

26. Neden eksiklik oluşur? Eksikliğinde; • Aşırı oranda alkol tüketimi • Yeteri kadar tüketilmeme • Bazı ilaçların uzun süre kullanımı • Emimim bozukluğu • Yorgunluk • Nefes darlığı • Kilo kaybı • Sinirsel problemler • Unutkanlık • Çarpıntı • El ve ayaklarda karıncalanma • Genelde enjeksiyon yolu kullanılır Hayvansal kaynaklı besinlerdir. Karaciğer, sakatat, et, süt ve süt ürünleri, yumurta, balık. Hastalıklarda daha çok iht vardır. Anemi yaşayanlarda B12 takviyesi yapılmalıdır. Vejeteryan olanlar (veganlar) dışarıdan B12 alması gerekmetedir.

27. C Vitamini ( Askorbik asit) Yararları • Vücudu enfeksiyonlara ve bakterilere karşı korur. • Kalp krizini önleyici özelliğe sahiptir. • Güçlü bir antioksidandır. Kansere karşı koruyucu özelliği vardır. Birçok kanser çeşidinin oluşmasını önler. • Bağışıklık sistemini güçlendirir. • Soğuk algınlığı gibi hastalıklarda vücudun direncini artırır. • Yara ve yanıkları iyileştirir. • Diş eti kanamalarına iyi gelir. • Kan damarlarının güçlenmesinde rol alır. • Damarlarda kan pıhtılaşmasını önler. • Kolesterolü dengeler. • Anemi tedavisinde yardımcı rol oynar. • Göz sağlığı açısından önem taşır.Katarakt oluşumunu geciktirir ve önler. • Kurşun, civa, arsenik gibi metallerin ve aspirin, insülin, kortizon gibi ilaçların olumsuz etkilerini azaltır. • İdrar yolu enfeksiyonları için kullanılan ilaçların etkinliğini artırır. Günlük C vitamini ihtiyacı 50-100 mg. kadardır.

28. Eksikliği: • C vitamini eksikliğinde kılcal damarların geçirgenliği bozulduğu için dokularda ufak darbeler sonucu bile kanama meydana gelebilir. • C vitamini eksikliğinde skorbüt denilen bir hastalık görülür. Bu hastalık diş etinde, iç organlarda ve kemik zarı altında kanamalara neden olur.  • Vücudun enfeksiyonlara karşı direncinin azalması C vitamini fazla alındığında ise bulantı, kusma, ishal ve böbrek taşına neden olabilir.  C vitamini en çok portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi turunçgillerde bulunur, maydanoz, kabak, karnabahar, domates, lahana, ıspanak ve kıvırcık salata, patates ve yeşil biberde bol miktarda bulunan C vitamini tüm taze sebze ve meyvelerde de yeterli miktarda yer alır. Kuşburnu, kivi, çilek ve misket limonu da içinde C vitamini barındıran önemli besinlerdendir.

29. Yağda eriyen vitaminler A vitamini D vitamini E vitamini K vitamini

30. A vitamini (Retinol) Retinol ve Karoten olarak bilinen bir provitamin çeşididir. Retinol sadece hayvansal gıdalarda, karoten ise hem hayvansal hemde bitkisel olarak bulunmaktadır.

31. Günlük A Vitamini İhtiyacı :   erkeklerde 900 mcg kadınlarda 700 mcg Sporcularda ; erkeklerde 1100 mcg, kadınlarda 1000 mcg • Eksikliğinde; • Bağışıklık sistemi zayıflar ve vücut enfeksiyonlara karşı yeteri kadar mücadele edemez. • Gece körlüğü • Göz altı lekeleri • Akne gibi sorunlar • Diş eti problemleri • Fazlalığında; • eklem ağrıları • baş ağrıları • İştahsızlık • Bulantı, • ciltte pullanma • karaciğer sorunları • riskli doğum • saç dökülmesi

32. Kaynakları : karaciğer, balık yağı, yumurta ve süt gibi hayvansal kaynaklarda bulunur. Provitamin tipi brokoli, havuç, biber, kabak dâhil sarı ve yeşil sebzelerde ve aynı zamanda sarı meyvelerde mevcuttur. A vitamini ısıya ve pişirmeye karşı dayanaklıdır. Ultra-viyole ışınlarına karşı ise dayanıksız olduğu için renkli şişede muhafaza edilmelidir.

33. D Vitamini Önemi: Büyüme çağında kemik gelişimi ve kalsiyumun kemik ve dişlerde tutulması için gereklidir. Eksikliğinde ortaya çıkan problemler: çarpık bacak(raşitizm), kaslarda zayıflık. Bulunduğu besinler: Balık ve balık yağları, yumurta sarısı, karaciğer, tereyağı.

34. E vitamini Kaynakları: bitkisel yağlar, zeytinyağı, mısırözü yağı, ayçiçek yağı, buğday tohumu, baklagiller, yeşil yapraklı sebzeler, kahverengi pirinç, yulaf ezmesi, süt, yumurta, soya fasulyesi, keten tohumu Günlük E vitamini ihtiyacı 100-400 mg arasındadır.

35. Fazlalığında; Mide bulantısı ve kusmaya neden olabilir.

36. K vitamini • Lahana, karnıbahar, soya fasulyesi, yeşil yapraklı sebzelerde tahıllarda bulunur. Besinlerden ve vücutta bağırsak bakterileri tarafından sentezlenir. • Kilo başına 1 mcg alınması gerekir. • Yetersizliğinde, dışarıdan alınabilir.

37. Görevi • kanın pıhtılaşmasını sağlar ve kanamaları önler. Eksikliğinde • kontrolsüz kanamalar olabilir • özellikle ağır hastalarda, • bağırsak problemi yaşayanlarda, • düzenli beslenemeyenlerde olabilir.

38. Görevleri • Karaciğerde depolanır. Kanın pıhtılaşmasını sağlar. • Kemıklerde, kemık erimesini önler, • pıhtılaşmada rol oynar. • Kemık yapımında kalsıyuma yardım eder.

39. ilginiz için teşekkürler...