İŞİTME KAYBI TANISINDAN SONRA YAPILAN UYGULAMALAR VE AİLELERİN DOĞRU BİLGİLENDİRİLMESİNİN ÖNEMİ

1. İŞİTME KAYBI TANISINDAN SONRA YAPILAN UYGULAMALAR VE AİLELERİN DOĞRU BİLGİLENDİRİLMESİNİN ÖNEMİ Uzm.Eğt.Ody.Halide Ç.KARA İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi KBB Anabilim Dalı-Odyoloji Bölümü

2. EĞİTİM PROGRAMININ EN ÖNEMLİ HEDEFLERİ AİLEYE; * EN İYİ EĞİTİMCİNİN KENDİLERİ * EN İYİ EĞİTİM MERKEZİNİN DE EVLERİ OLABİLECEĞİNİN BENİMSETİLMESİ * EĞİTİM PROGRAMLARI ÖĞRETİCİ DEĞİL ÇOCUĞUN DOĞAL ÇEVREDE YAŞAYARAK ÖĞRENMESİNİ SAĞLAMAK OLMALIDIR.

3. Eğitsel değerlendirmede amaç; • Çocuğun işitsel algı ve diğer alanlardaki gelişim düzeyinin belirlenmesi • Olası diğer problemlerin ortaya çıkartılması • Uygun re/habilitasyon programının seçilmesi • Rehabilitasyon programı içinde kısa-uzun süreli hedeflerin belirlenmesi • Çocuğun rehabilitasyon süreci içinde gelişiminin değerlendirilmesi

4. İŞİTSEL ALGI BECERİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Amaç • İşitsel-sözel yaklaşım ile eğitilmeye uygun mu? • Alternatif iletişim metotlarına ihtiyaç duyuyor mu? • Rehabilitasyonda başlanacak seviye nedir?

5. Değerlendirme • Detaylı hikaye • Genel gelişim düzeyi (Denver, AGTE, Peabody) • İşitsel algı becerileri (PLS, TİFALDİ, EARS, ÇİAT) • Dil becerileri • Psiko-sosyal durum • Görme Bozuklukları

6. İŞİTME KAYIPLI BİREYLERDE DEĞERLENDİRME REHABİLİTASYON BOYUNCA DEVAM ETMEKTEDİR.

7. DEĞERLENDİRME SIKLIĞI • İŞİTSEL ALGI: (İşitme Cihazı/Koklear İmplant) 3-6 AY Koklear İmplant ÖNCESİ/ SONRASI 1 AY, 3 AY, 6 AY, 9 AY, 12 AY... • DİL GELİŞİMİ 3-6 AY • GENEL GELİŞİM: 6 AY • YAŞ • İŞİTME KAYBI (PROGRESİF-İlerleyen tipte) • İŞİTSEL ALGI PERFORMANSINDAKİ DEĞİŞKENLİK • EĞİTİM PERFORMANSINDAKİ DEĞİŞKENLİKLER

8. KBB Uzmanı PEDİATRİST ODYOLOG İŞİTME ENGELLİLER ÖĞRETMENİ EĞİTİM ODYOLOĞU NÖROLOG PSİKOLOG Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanı DEĞERLENDİRME SÜRECİ VE EKİP ÇALIŞMASI

9. EĞİTİM PROGRAMLARI 1. AİLE GÖRÜŞMESİ AİLE GÖRÜŞMESİ ÇEVRESEL DÜZENLEME 2. İLETİŞİM ŞEKLİNİN BELİRLENMESİ

10. EĞİTİM PROGRAMLARIÇOCUĞUN GELİŞİM DÜZEYİNE UYGUN TERAPİ Prensipler Gelişimin bir bütün olduğu düşünülerek; çocuğun sadece geri olduğu gelişim alanına göre değil, tüm gelişim alanlarını destekleyen programların oluşturulması • İşitsel Algı Becerileri • Alıcı Dil-İfade Edici Dil Becerileri • Zihinsel Gelişim • Motor Gelişim • Sosyal-Duygusal Gelişim

11. Eğitim programı hazırlanırken • Çocuğun sahip olduğu beceriler ile kazanmış olduğu beceriler • Kazanmaya başladığı beceriler • Kazanması gereken beceriler göz önüne alınır. Bu şekilde programın uygulanması esnasında çocuğun ve ailenin motivasyonu üst düzeyde tutulmaya çalışılır.

12. EĞİTİM PROGRAMLARI3. EĞİTİM PROGRAMIN UYGULANMASI • Çocuk için hazırlanan program uzman tarafından uygulanır. • Aile bu uygulamayı gözler. • Daha sonra aile aynı programı uzmanın yanında uygular.

13. EĞİTİM PROGRAMLARI4. BASAMAK EĞİTİM PROGRAMININ UYGULANMASI • Uygulama esnasında ortaya çıkabilecek sorunlar hakkında görüşülür. • Ailelerin programa uygun materyal hazırlaması veya evde bulunan materyalleri çocuğun programına nasıl uyarlayacağı hakkında görüşülür. • Zaman içinde ailenin aktif katılımcı, terapistin ise daha edilgen olması hedeflenir.

14. EĞİTİM PROGRAMLARI4. VERİLEN EĞİTİM PROGRAMLARININ KONTROLÜ VE YENİ PROGRAMLARIN HAZIRLANMASI • Çocuğun öncelikli gereksinimlerine göre haftalık veya aylık olarak hazırlanıp aileye verilen eğitim programlarıaile ile birlikte yeniden uygulanır. • Çocuğun hedeflenen davranışa ulaşıp ulaşamadığı kontrol edilir. • Bu uygulama esnasında çocuğun ve ailenin gösterdiği başarılar ödüllendirilir. • Aile ile birlikte yeni eğitim programı düzenlenir.

15. Re/habilitasyon programına alınan işitme kayıplı çocukların gelişimsel düzeyleri göz önüne alınarak, en uygun dönemde eğitim kurumlarına ENTEGRASYONU sağlanmaktadır.

16. Erken Müdahalenin Önemi • İşitme engelli çocuklar için erken yaşta etkin müdahale çarpıcı sonuçlar verebilir. • Hedeflenen tanılama dönemi 0-6 aydır.

17. Neden Aile Eğitimi ? • Temel iletişim becerilerini kazandırmak • Çocuğa karşı aile bireylerinin ortak tutum ve davranışlarda bulunmasını sağlamak • Uzman ve aile tarafından aynı iletişim yöntemini kullanmak • Aileyi eğitim sürecine etkin bir şekilde katmak

18. Neden Aile Eğitimi? • İşitme cihazının/koklear implantın etkin kullanımını sağlamak • Okul öncesi dönemi aile eğitimi ile verimli bir şekilde geçirebilmek • Ailenin çocuğunun özrünü kabullenmesinde danışmanlık yapmak (şok, üzüntü, suçluluk, öfke, utanç, pazarlık v.b) • Ailenin gözlem becerisini geliştirmek • Ailenin oyun becerisini geliştirmek

19. AİLEYE KAZANDIRILMASI GEREKEN BECERİLER Beklentilerin gerçekçi düzeye çekilmesi... Yüksek beklentiler, hayal kırıklığı, Düşük beklentiler de zaman kaybına yol açar...

21. AİLEYE KAZANDIRILMASI GEREKEN BECERİLER • Aile ile yapılan etkinlikler, video görüntüleri izlenerek; aileye önerilerde bulunulması, kazandırılmak istenen becerilerin edinilmesine yardımcı olur. • Terapistin aile eğitiminde model oyun oynaması aileye öngörü kazandırır.

22. Çocukla yüz yüze oyun oynayın Çocuğunuzla daha kolay iletişim kurarsınız. Çocuğunuz sizden daha çok şey öğrenir. Konuşmanızı fark eder ve taklit etme şansı artar.

23. Çocuğunuzu izleyin • Çocuğunuzun neye baktığına dikkat edin. • Çocuğunuzun yüzündeki ifadeyi izleyin. • Çocuğunuzun vücut duruşuna dikkat edin Böylece çocuğunuzun ne düşündüğünü daha iyi anlar ve iletişiminize yön verebilirsiniz...

25. Çocuğu dinleyin... • Ne demek istediğini anlamaya çalışın. • Çocuğun dil düzeyine uygun cümleler kurarak geribildirim verin • Çocuğunuzu dinlerseniz ne demek istediğini anlayıp yeni kelimeler öğretebilirsiniz. • Çocuğunuz onu dinlediğinizi hissettiğinde sizinle daha iyi iletişim kuracaktır.

26. Oyunda çocuğun yönlendirmesine izin vermelisiniz • Çocuğunuzun neler düşündüğünü öğrenirsininiz, • Çocuğunuzun güven kazanmasına yardımcı olursunuz, • Çocuğunuza keşfetme ve öğrenme şansı verirsiniz, • Böylece çocuğunuza yeni kelimeler öğretme şansınız artar.

28. Çocuğunuzun söylediklerini ve yaptıklarını taklit edin • Çocuk dinlenildiğinin farkına varır. • Çıkardığı sesler fark edildiği için, iletişim amaçlı ses çıkarmaya başlayabilir. • Çocuğunuz sizi kendine daha yakın hisseder. • Birlikte daha çok eğlenirsiniz. Böylece iletişim sürenizi arttırmış olursunuz.

29. Yeni kelimeler ve tecrübeler ekleyin • Çocuğun dil seviyesine uygun cümleler kullanın • Çocuğun eksik kelimelerini doğrusunu söyleyerek geribildirim verin • Bu, şu gibi zamirler yerine nesnelerin isimlerini söyleyin • Önemli kelimeleri vurgulayın • Kelimeleri anlamlı bir şekilde tekrarlayın • Uygun yerde uygun kelimeler söyleyin

30. Çocuğun söz alması için fırsatlar verin • Sürekli siz konuşmayın • Emir talimat vermek yerine seçme şansı verin, fikrini alın • Çocuğun yapmak istediklerine engel olmayın, elindekini çekip almayın • Soru sorduktan sonra yeteri kadar süre tanıyın

32. Aynı hareket ve kelimeleri farklı durumlarda kullanmaya çalışın. Çocuğunuzun anlamasına ve yeni kelimeler öğrenmesine yardım etmiş olursunuz. • Jest ve mimikleri kullanın. Bu sizin birbiriniz ile daha iyi iletişim kurmanızı sağlayabilir. • Kulağa hoş gelecek canlı ve ritimli bir ses tonu kullanın. Bağırarak konuşmayın ve abartılı dudak hareketleri kullanmaktan kaçının. • Acele etmeyin. Acele ettiğiniz zaman fırsatları kaçırmış olabilirsiniz.

33. ETKİNLİK SEÇERKEN... • Çocuğun yaşı, ilgi ve ihtiyaçları, cinsiyeti dikkate alınmalıdır. Bu sizin çocuğunuz ile daha kolay iletişim kurmanızı sağlayacak • Tekrarlı oyunlar seçmeye çalışın. Böylelikle yeni kelimeler edinme şansını artırmış olursunuz • Etkinlik seçerken çocuğun seçme-yönlendirme şansı olan etkinlik olmasına dikkat etmekte fayda vardır. Böylelikle çocuk daha uzun süre sıkılmadan oyun oynayabilir. Çocuk oyuna yön verebilir.

34. Yapılabilecek etkinlikler... • Kitap bakılabilir. • Sıralı ve olaylı kartlar • Çocuğun kendi eşyaları ile ilgili konuşulabilir. • Şarkı söylenebilir. • Resimli kartlara bakılabilir. • Aile albümüne bakılabilir. • Günlük yaşantılar kullanılabilir. • Blok ve küpler, sesli oyuncak ve eşyalar olabilir.

38. Dinleme Etkinlikleri... • Sese şartlama öğretilir, • Sesin başlayış ve bitişi fark ettirilir, • İki farklı ses tanıtılır, • İki farklı ses ayırt ettirilir, • Konuşma sesleri tanıtılır ve ayırt ettirilir.

39. Dinleme Etkinlikleri... • Davul, zil, müzik, ling seslerine şartlama. • Davul-zil sesini ayırt etme. • Alçak-yüksek konuşma seslerini ayırt etme. • Uzun-kısa konuşma seslerini ayırt etme. • A,U,İ,Ş,S,M seslerini ayırt etme. • Tek-tekrarlanan davul sesini ayırt etme. • Tahta kaşık ve demir kaşık sesini ayırt etme.

41. Dinleme Etkinlikleri... • Müzik eşliğinde dans etme, • Hayvan ve taşıt seslerini ayırt etme., • Çevresel sesleri ayırt etme (telefon-kapı zili), • Sesin başlangıcını ve bitişini fark etme, • Tek-tekrarlanan konuşma seslerini ayırt etme, • Kadın-erkek sesini ayırt etme, • Kapı vurma ve telefon sesini ayırt etme v.b dinlemeye yönelik etkinlikler yapılabilir...

42. Eğitimde çocukla ilgilenen kişinin rolü ve önemi -Etkin müdahale, çocukla ilgilenen kişinin bilgi, beceri düzeyine ve çocukla çalışma arzusuna bağlıdır. -Çocuk yabancı yer ve kişiden çekingenlik duyabilir.

43. Eğitimde çocukla ilgilenen kişinin rolü ve önemi Çocukla ilgilenen kişinin, çocuğun gelişiminde etkin bir rol oynayabilmesi için: - Dinleme aletlerini doğru kullanmasını bilmeli, - İletişim ve konuşma dili becerisinin gelişmesine olanak verecek biçimde çocuk ile iletişim kurabilmeli, -Çocuğun ‘bütün’ olarak gelişmesine olanak verecek çeşitli faaliyetleri organize edebilmeli,

44. Eğitimde çocukla ilgilenen kişinin rolü ve önemi - Çocuğu etkin biçimde disiplin altına alabilmeli,(Bir ebeveynin uyumsuz bir çocuk ile etkin ilişki kurması mümkün olmamaktadır. Uyumsuz çocuk, zamanın büyük kısmını istediklerini yapabilmek/yaptırabilmek için negatif davranışlarla harcar) - İyi bir rehberlik sayesinde ebeveynler, mutlu bir çocuk-ebeveyn ilişkisine ulaşarak, gerçekçi beklentileri geliştireceklerdir.

45. Aile eğitiminde sayı değil KALİTE... • İşitme kaybı tanısı almış her çocuğun/bireyin eğitim alması uygun ve gereklidir. Her yaşta aile eğitimi gerekir- çocuğun/bireyin ihtiyaçları farklılaşır.

46. EĞİTİM PROGRAMININ EN ÖNEMLİ HEDEFLERİ AİLEYE; * EN İYİ EĞİTİMCİNİN KENDİLERİ, * EN İYİ EĞİTİM MERKEZİNİN DE EVLERİ OLABİLECEĞİNİN BENİMSETİLMESİ, * EĞİTİM PROGRAMLARI ÖĞRETİCİ DEĞİL ÇOCUĞUN DOĞAL ÇEVREDE YAŞAYARAK ÖĞRENMESİNİ SAĞLAMAK OLMALIDIR.

48. TEŞEKKÜR EDERİM… halidekara@gmail.com