Fyrirburar og l éttburar

1. Fyrirburar og léttburar Jón Hilmar Friðriksson Barnaspítali Hringsins

2. Fyrirburar • Fæðing fyrir lok 37 viku • Low –birth-weightinfant • < 2500 g • Verylow-birth-weightinfant • (VLBW) < 1500 g • Extremelylow-birth-weightinfant • (ELBW) < 1000 g

3. Fyrirburi24 vikur740 g

4. Fyrirburar • Fyrirburafæðingar • 5-9% fæðinga í Evrópu • 12-13% fæðinga í Bandaríkjunum • 70-80 % sjúkdóma/dauða nýbura

5. FyrirburarFaraldsfræði • Fæðing vegna ástands/sjúkdóms í móður eða fóstri • ̴̴ 30% • Fæðing sett í gang eða keisaraskurður • Fæðing fer af stað og fósturhimnur eru órofnar • ̴ 45% • Rof á fósturhimnum (PPROM) • ̴ 25%

6. Fyrirburar

7. Áhættuþættir • Kynþáttur – svartir • Fátækt • Yngri og eldri mæður • Erfið vinna • Næringarástand • Áður átt fyrirbura • Fjölburar • 2-3% fæðinga en 15-20% allra fyrirbura • Vaginal blæðingar vegna abruption eða placentaprevia • Polyhydramnios og oligohydramnios • Stress • Sjúkdómar hjá móður t.d. sykursýki, háþrýstingur, þvagfærasýkingar o.s.frv. • Reykingar • Intrauterine sýkingar • Bacterialvaginosis • Listinn er lengri ! • Lítill skilningur og ónóg þekking á orsökum fyrirburafæðinga og hvernig á að fyrirbyggja þær

8. Lifun • Hefur verið að breytast síðustu áratugina • 22 vikur • 0-12% • 1% (2/138) • 23 vikur • 0-41% • 11% ((26/241) • 24 vikur • 3-70% • 26% (100/382) • 25 vikur • 33-77% • 44% (186/424) • 26 vikur • 53-88% • 82% (179/217)

9. Fötlun á meðal þeirra sem lifa • Ýmis lönd • Mismundandi skilgreiningar á fötlun • 23-27 vikur • Fædd 1990-1997 • 21-35%

10. Litlir fyrirburar á Íslandi. Lífslíkur og fötlunIngibjörg Georgsdóttir og Atli Dagbjartsson Læknablaðið 2003/89 • < 1000 g • 1982-1990 • 0.3 % (116/38,378) • Lifun við 5 ára aldur 22% (19/87) • Fötlun 16 % (3/19) • 1991-1995 • 0.5 % (102/22.261) • Lifun við 5 ára aldur 52 % (35/67) • Fötlun 17 % (6/35) • Fötlun ekki aukist þrátt fyrir auka lifun.

11. FyrirburarHelstu vandamál - Fyrstu dagar og vikur • Asphyxia • Hitastjórnun • Sýkingar • Glærhimnusjúkdómur (RDS) • Lágur blóðsykur • Gula • Næring • Vökvameðferð • Opin fósturæð (PDA) • Heilablæðingar (IVH) • Apnea hjá fyriburum • NEC

12. FyrirburarHelstu vandamál - Fyrstu vikur og mánuði • Sýkingar • Krónískur lungnasjúkdómur (BPD eða CLD) • Súrefnisþörf > 36 vikna • Heilaskemmdir (PVL eða afleiðingar IVH) • Apnea • Næringarvandamál (vaxtarskerðing/vanþrif) • NEC • ROP

13. FyrirburarHelstu vandamál - Þegar eldri • Öndunarfæravandamál • t.d. Astmi, RS • Vöxtur • Vanþrif/vaxtarskerðing • Þroski • Hreyfiþroski • Vitsmunaþroski • Vandamál í skóla • Vitsmundaþroski • Hegðunarvandamál

14. Léttburar • Fæðingarþyngd 2 SD fyrir neðan meðalþyngd fyrir meðgöngulengd • Margir fyrirburar eru léttburar en ekki allir léttburar eru fyrirburar • Helstu vandamál • Bráð • Lágur blóðsykur • Hitastjórnun • Krónísk • Vanþrif/vöxtur • Þroski

15. Umræður • Borga Vökudeildir sig - $$$$$ ? • Siðfræði • Hversu langt eigum við að ganga ? • 22,23,24 eða 25 vikur – annað ? • Hvað á að gera við fyrirbura með alvarlega heilablæðingu og á öndunarvél – Hvenær á að stoppa ? • Aðrar spurningar og vangaveltur !