Beheersing van risico’s bij handelingen met open bronnen in laboratoria

1. Beheersing van risico’s bij handelingen met open bronnen in laboratoria T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc

2. Inhoud • Toelichting nieuwe leidraad • Focus • Strategie • Beperking inhalatie werknemer bij incidenten • Beperking overige belastingspaden • Toepassing nieuwe leidraad • Voorbeeldberekeningen • Verschillen met huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

3. Werkdocument • Hoofdtekst • opdrachtgever • geïnteresseerden in onderzoeksmethoden, achtergronden • Bijlage I: Leidraad laboratoria • vergunningaanvrager • vergunningverlener • inspectie • Bijlage II: Verantwoording rekenregel • modelverbeteraars • onderwijs • deskundigen voor niet-standaard situaties Radionuclidenlaboratoria

4. Status • Zie NVS-nieuws • 2008/2 Radionuclidenlaboratoria

5. Focus • Risico voor de werknemer • analyse van de risico’s • effectieve maatregelen ter beperking • Radioactieve stoffen • Handelingen • in laboratoria • opgebouwd uit bewerkingen • dekkend voor het grootste deel van de toepassingen in Nederland Radionuclidenlaboratoria

6. Strategie model • Basisstrategie risicobeheersing arbo • brongerichte maatregelen • maatregelen gericht op de werkplek • maatregelen gericht op de werknemer • Optimalisatie stralingshygiëne • veel aandacht voor werknemer “at risk” • minder voor anderen Radionuclidenlaboratoria

7. Optimalisatie stralingshygiëne • Verbeteren daar waar mogelijk op basis van “nieuwe” informatie • Verder: common practice, zoals vastgelegd in huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

8. Optimalisatie stralingshygiëne Radionuclidenlaboratoria

9. Optimalisatie stralingshygiëne Radionuclidenlaboratoria

10. Bijlage I: Leidraad

11. Opbouw leidraad • beschrijving beheersmaatregelen • voornamelijk common practice • maximaal te hanteren hoeveelheden • mix nieuw en common practice • toelichting maximale hoeveelheden Radionuclidenlaboratoria

12. Deel 1: Beheersmaatregelen • Bestrijding aan de bron • Afscherming bij de bron • Aanpassing van de werkplek • Afscherming van de mens • Persoonlijke bescherming Radionuclidenlaboratoria

13. Deel 2: Toetsingscriteria • Maximaal te hanteren hoeveelheden radioactieve stoffen Amaxeinh in tabelvorm, afhankelijk van: • type bewerking • fysisch-chemische vorm • specifieke afzuigvoorziening • type laboratorium • N.B. niet alle combinaties vallen binnen de leidraad Radionuclidenlaboratoria

14. Deel 3: Toelichting toetsingscriteria • Categorieën bewerkingen • Fysisch chemische vorm • Type bewerking • Waarden verspreidingsparameter p • aansluiting MR-AGIS • Beperking type bewerking per type werkplek • Basis: common practice • Beperking inhalatie werknemer • Basis: HARAS • Beperking te hanteren hoeveelheid in type lab • Basis: common practice (Bijlage II) Radionuclidenlaboratoria

15. Bijlage II: Beperking inhalatie medewerker(HARAS berekeningen)

16. BIJLAGE II: Verantwoording rekenregel inhalatie • HARAS-model • keuze parameters • keuze scenario’s • aannamen, vereenvoudigingen en benaderingen Radionuclidenlaboratoria

17. Blootstelling werknemer door inhalatie E50= A Tfeinh E50 effectieve volgdosis (Sv) A gehanteerde activiteit (Bq) einh conversiefactor (Sv/Bq) Tf transferfactor Radionuclidenlaboratoria

18. HARAS-model Radionuclidenlaboratoria

19. HARAS berekeningen • 11 parameters, afhankelijk van • Type bewerking • Fysisch chemische eigenschappen • Ventilatievoorzieningen • Scenario’s • Tf berekend voor verschillende bewerkingen bij normaal verloop en incident scenario’s Radionuclidenlaboratoria

20. Scenario’s onbedoelde gebeurtenissen • Breuk, kapot springen onderdelen • Lekkage • Morsen • Uitvallen ventilatie • M.u.v. morsen, ca. 1 x per jaar per medewerker Radionuclidenlaboratoria

21. Fysisch-chemische vorm • gas • vluchtige vloeistof • waterige vloeistof • minder vluchtige vloeistof • zeer stoffige vaste stof • stoffige vaste stof • vloeistof waarin een niet-vluchtig nuclide is opgelost • vaste stof in moeilijk verspreidbare vorm Radionuclidenlaboratoria

22. Type bewerking • vervluchtigen • stoffige bewerking • spattende bewerking • rustige bewerking • bewerking in een gesloten systeem Radionuclidenlaboratoria

23. Specifieke ventilatievoorziening • geen • afzuigpijp • gewone zuurkast • gekeurde zuurkast • N.B. invloed ventilatievoud werkplek op Tf gering Radionuclidenlaboratoria

24. Berekening Tf versimpelen Tf = 10 -(f + b + v) f fysisch-chemische vorm b type bewerking vspecifieke afzuigvoorziening f, b, v gehele getallen, ≥0 (0 = worst case) Radionuclidenlaboratoria

25. Parameter f Radionuclidenlaboratoria

26. Parameter b Radionuclidenlaboratoria

27. Parameter v Radionuclidenlaboratoria

28. Bepaling maximaal te hanteren hoeveelheid Amax einh = EN 10 f + b + v EN dosisnorm (Sv) Amax maximaal te hanteren activiteit einh conversiefactor (Sv/Bq) f, b, v transferparameters Radionuclidenlaboratoria

29. Amaxeinh voor verschillende scenario’s 1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt: Amax einh = EN,incident 10f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10f + b Radionuclidenlaboratoria

30. Toetsingsnormen EN voor inhalatie • chronische blootstelling: 1 µSv per bewerking • incidentele blootstelling: • B-lab 1 mSv per gebeurtenis • andere omgevingen 0,1 mSv per gebeurtenis • Chronisch kan bepalend worden, als b en v beiden klein zijn. • Dit wordt uitgesloten door alleen common practice combinaties toe te laten • (zie “eis werkplek”) Radionuclidenlaboratoria

31. Kleinste waarde van Amaxeinh 1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt : Amax einh = EN,incident 10f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10f + b Hoeveelheid beperken tot: Amax,inhalatie einh = EN,incident 10f + g met g = min(v,b) Radionuclidenlaboratoria

32. Parameter g Radionuclidenlaboratoria

33. Vergelijking met huidige richtlijnenin een gekeurde zuurkast in een B-lab Radionuclidenlaboratoria

34. Conclusie HARAS-berekeningen • Bij toepassing common practice: incidentele blootstelling bepalend • Optimalisatie: afstemming type bewerking met specifieke afzuigvoorziening • Amax,inhalatieeinh varieert van 10-2 tot 107 Re Radionuclidenlaboratoria

35. Bijlage I: Beperking overige belastingspaden(common practice)

36. Overige belastingspaden • Chronische inhalatie werknemer • Verspreiding activiteit via • Oppervlaktebesmetting • Gevolgen brand Radionuclidenlaboratoria

37. Verspreidingsparameter p • p varieert van -4 tot -1 (4 “klassen”) • p gegeven voor 22 combinaties van type bewerking en fysisch-chemische vorm • koppeling voorzieningen werkplek met type bewerking (common practice) • koppeling met MR-AGIS Radionuclidenlaboratoria

38. Eis werkplek op grond van type bewerking • Hoogste risicoklasse, ofwel minimale waarde p : Radionuclidenlaboratoria

39. Beperking op grond van laboratoriumklasse • Beperking verspreiding via • oppervlakte besmetting • gevolgen brand Radionuclidenlaboratoria

40. Conclusie bijlage I beperkingen • Inhalatie werknemer niet altijd meest beperkend • Tevens van belang: • Verspreiding via oppervlaktebesmetting • Verspreiding bij calamiteit (brand) • Maximale hoeveelheden in tabel meest praktisch Radionuclidenlaboratoria

41. Praktijk:toepassing leidraad

42. Beoordeling situatie: in één keer - methode • Deel alle bewerkingen in Per bewerking: toets Amaxeinhin tabel voor betreffende lab (N.B. niet in tabel: plan valt buiten leidraad!) Radionuclidenlaboratoria

43. Beoordeling situatie: stap voor stap Maximale hoeveelheid: toets labklasse Type bewerking: toets eisen werkplek Per bewerking: toets Amaxeinh Radionuclidenlaboratoria

44. Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Pas hoeveelheid of labklasse aan ja Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Stap 1: toets labklasse Radionuclidenlaboratoria

45. Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Stap 2: toets bewerkingen-werkplek Radionuclidenlaboratoria

46. Stap 3: toets Amaxeinh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

47. Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Pas hoeveelheid of labklasse aan ja Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Stap 1: toets labklasse Radionuclidenlaboratoria

48. Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Stap 2: toets bewerkingen-werkplek Radionuclidenlaboratoria

49. Stap 3: toets Amaxeinh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

50. Voorbeelden Groningen • voorbeeldberekeningen\RUG Iso_bijlage1_revisited.doc Radionuclidenlaboratoria