T RAPLE K ONARSKI I P ODRECKI K A N C E L A R I A A D W O K A C K A S . C .

1. Bazy danych Ochrona i eksploatacja Zbigniew OkońZbigniew.Okon@traple.pl TRAPLEKONARSKII PODRECKIK A N C E L A R I A A D W O K A C K A S . C .

2. Agenda • Ustawa o ochronie baz danych • Geneza regulacji • Bazy danych w prawie autorskim • Prawo sui generis do bazy danych • Trudności w stosowaniu ustawy • Najważniejsze pojęcia (baza danych, pobieranie i wtórne wykorzystywanie danych, producent bazy) • Treść i ograniczenia prawa do bazy • Umowy dotyczące baz danych • Udostępnianie baz danych a usługi oparte na dostępie warunkowym • Bazy danych a programy komputerowe • Konsekwencje podatkowe ustawy o ochronie baz danych

3. Geneza ustawy o ochronie baz danych • Obecność baz danych w prawie autorskim • Specyfika ochrony baz danych prawem autorskim • Ograniczenie do „twórczych” elementów struktury, układu, zestawienia danych • W dotychczasowym stanie prawnym - brak ochrony nakładu inwestycyjnego poniesionego na stworzenie bazy danych • Potrzeba wzmocnienia ochrony w związku z rozwojem elektronicznych baz danych • Łatwość korzystania, przetwarzania i powielania elektronicznych baz danych • Dyrektywa 96/9/EC o ochronie baz danych • Polska ustawa o ochronie baz danych z 27 lipca 2001

4. Bazy danych w prawie autorskim • Art. 3 PrAut – ochrona uzależniona od „twórczości” doboru, układu, zestawienia • Niezależność ochrony „struktury” bazy od ochrony jej zawartości • Zakres dopuszczalnego wykorzystania zawartości bazy uzależniony od istnienia ewentualnej ochrony tej zawartości • Nowe rozwiązania wprowadzanie przez UBD: • Konieczność uzyskania zezwolenia już na samo sporządzenie opracowania • Ograniczenie tzw. „dozwolonego użytku” elektronicznych baz danych do „własnego użytku naukowego”

5. Prawo sui generis (odrębne) do bazy • Prawo do bazy danych – nowe prawo w zakresie własności intelektualnej • Cel nowego prawa – ochrona nakładu inwestycyjnego związanego z tworzeniem bazy • Art. 1 UBD – wyłączenie ochrony kumulowanej – najpoważniejszy błąd polskiej ustawy • Dodatkowe możliwości ochrony baz danych • Odpowiednie postanowienia umowne • Przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji • Przepisy ustawy o dostępie warunkowym

6. Pojęcia – baza danych • Art. 2 ust. 1 pkt 1 UBD – zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi. • Konsekwencje pominięcia „niezależności” danych • Powstanie ochrony w przypadku poniesienia „istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości”.

7. Pojęcia – pobieranie danych • Art. 2 ust. 1 pkt 2 UBD - stałe lub czasowe przejęcie lub przeniesienie całości lub istotnej, co do jakości lub ilości, części zawartości bazy danych na inny nośnik, bez względu na sposób lub formę tego przejęcia lub przeniesienia • Przykłady pobierania danych: • Wykonanie kserokopii, skopiowanie elektronicznego nośnika danych, „efemeryczne” zwielokrotnienia w czasie przeglądania stron internetowych • Ograniczenie pobierania danych tylko do przejęcia lub przeniesienia całości lub istotnej części bazy

8. Pojęcia – wtórne wykorzystywanie danych • Art. 2 ust. 1 pkt 3 UBD - publiczne udostępnienie bazy danych w dowolnej formie, a w szczególności poprzez rozpowszechnianie, bezpośrednie przekazywanie lub najem. • Ograniczenie wtórnego wykorzystania danych tylko do rozpowszechniania całości lub istotnej części bazy • Wypożyczenie baz danych nie stanowi pobierania danych lub wtórnego ich wykorzystania (art. 3 UBD)

9. Pojęcia – producent bazy danych • Art. 2 ust. 1 pkt 4 UBD - producentem bazy danych jest osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która ponosi ryzyko nakładu inwestycyjnego przy tworzeniu bazy danych. • Z ochrony korzystają tylko bazy danych: • producent jest obywatelem Polski lub UE albo ma na ich terytorium swoją siedzibę, lub • ochrona wynika z umów międzynarodowych, na zasadach i w zakresie w nich określonych

10. Treść prawa do bazy danych • Prawo sui generis do bazy danych: • Producentowi bazy danych przysługuje wyłączne i zbywalne prawo pobierania danych i wtórnego ich wykorzystania w całości lub w istotnej części, co do jakości lub ilości (art. 6 UBD) • Ograniczenia prawa do bazy danych: • Użytek własny w odniesieniu do nieelektronicznych baz danych • Wykorzystanie w celach dydaktycznych • Wykorzystanie do celów bezpieczeństwa wewnętrznego, postępowania sądowego lub administracyjnego • Problem systematycznego i powtarzającego się pobierania nieistotnej części danych

11. Umowy dotyczące baz danych • Prawo do bazy danych jako prawo zbywalne • Rodzaje umów: • Umowy przenoszące prawo do bazy danych • Umowy obciążające prawo do bazy danych (użytkowanie, zastaw) • Umowy licencyjne • Możliwość określenia zakresu przeniesienia prawa lub udzielenia licencji • Rodzaje umów licencyjnych • Sublicencja

12. Wyczerpanie prawa • Art. 9 UBD - Pierwsza sprzedaż kopii bazy danych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez uprawnionego lub za jego zgodą wyczerpuje prawo do kontrolowania odsprzedaży tej kopii na tym terytorium • Kontrola obrotu egzemplarzami bazy danych jako element prawa prawa sui generis • Wyczerpanie prawa jako sposób rozwiązywania konfliktu prawem sui generis a prawem własności egzemplarza • Brak wyczerpania prawa w przypadku baz danych on-line (pkt 33 i 43 preambuły dyrektywy 96/9/EC) • Brak wyczerpania prawa w przypadku wykonania materialnych kopii materiałów pobranych z bazy danych on-line

13. Bazy danych a usługi warunkowego dostępu (1) • Ochrona usług opartych na warunkowym dostępie jako wzmocnienie ochrony baz danych on-line • Podstawowe pojęcia ustawy o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym (UDW): • dostęp warunkowy - wszelkie środki oraz przedsięwzięcia techniczne, warunkujące korzystanie z usług chronionych przez indywidualnego usługobiorcę (art. 2 pkt 1 UDW) • usługi oparte na dostępie warunkowym - usługi, z których korzystanie jest uzależnione od uprzedniego nabycia przez usługobiorcę urządzenia dostępu warunkowego lub uzyskania indywidualnego upoważnienia dostępu do danej usługi (art. 2 pkt 3 UDW)

14. Bazy danych a usługi warunkowego dostępu (2) • Płatne bazy danych on-line jako usługi oparte na warunkowym dostępie: • Usługami chronionymi są [...] inne usługi świadczone na indywidualne żądanie usługobiorcy drogą elektroniczną bez jednoczesnej obecności stron - jeśli są świadczone za wynagrodzeniem i oparte na dostępie warunkowym (art. 3 ust. 1 UDW) • Jeżeli umowa nie stanowi inaczej indywidualne upoważnienie dostępu do danej usługi chronionej uzyskuje osoba, która zapłaciła ustalone przez usługodawcę wynagrodzenie za usługę lub zobowiązała się do zapłaty takiego wynagrodzenia w określonym terminie (art. 5 UDW)

15. Bazy danych a usługi warunkowego dostępu (3) • Ochrona „twórczych” i „nietwórczych” baz danych jako usług opartych na warunkowym dostępie: • zakaz wytwarzania w celu użycia w obrocie (art. 6 UDW), posiadania lub używania urządzeń niedozwolonych (art. 7 UDW) • urządzenia niedozwolone – sprzęt lub oprogramowanie, które zostały zaprojektowane lub przystosowane w celu umożliwienia korzystania z usług chronionych bez uprzedniego upoważnienia usługodawcy (art. 2 pkt 7 UDW) • Ochrona usług opartych na dostępie warunkowym w ramach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji: • Art. 15b. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest wytwarzanie, import, dystrybucja, sprzedaż, najem lub oddawanie do używania pod innym tytułem prawnym oraz posiadanie, w celach zarobkowych, urządzeń niedozwolonych, w rozumieniu przepisów o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym

16. Bazy danych a usługi warunkowego dostępu (4) • Cywilnoprawna ochrona „twórczych” baz danych jako usług opartych na warunkowym dostępie: • w przypadku usuwania lub obchodzenia zabezpieczeń technicznych przed udostępnianiem, zwielokrotnianiem lub rozpowszechnianiem utworu, jeżeli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione (art. 79 ust. 3 w zw. z ust. 1 PrAut)

17. Bazy danych a usługi warunkowego dostępu (5) • Cywilnoprawna ochrona „nietwórczych” baz danych jako usług opartych na warunkowym dostępie: • W przypadku „nielegalnego” dostępu do bazy możliwość dochodzenia roszczeń wyłącznie w przypadku: • pobrania całości lub istotnej części zawartości bazy danych • sprzecznego z normalnym korzystaniem, powtarzającego się i systematycznego pobierania nieistotnej części bazy • Producent bazy danych może żądać od osoby, która naruszyła jego prawo do bazy danych, zaniechania naruszeń, przywrócenia stanu zgodnego z prawem i wydania bezprawnie uzyskanej korzyści majątkowej; producent bazy danych może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych (art. 11 UBD)

18. Bazy danych a programy komputerowe (1) • Silne akcentowanie rozróżnienia programów komputerowych i baz danych w dyrektywie 96/9/EC • Wyłączenia PrAut i UBD: • Ochrona przyznana bazom danych nie obejmuje programów komputerowych użytych do sporządzenia baz danych lub korzystania z nich (art. 4 UBD) • Ochrona przyznana bazom danych spełniającym cechy utworu nie obejmuje programów komputerowych używanych do sporządzenia lub obsługi baz danych dostępnych przy pomocy środków elektronicznych (art. 77[2] PrAut) • Brak prawnych konsekwencji zróżnicowania treści art. 4 UBD i art. 77[2] PrAut – różnice wynikiem usterki legislacyjnej

19. Bazy danych a programy komputerowe (2) • Program komputerowy jako narzędzie tworzenia, dostępu i zarządzania elektroniczna bazą danych • Różnice pomiędzy programem komputerowym a bazą danych: • Program komputerowy – zestaw instrukcji (rozkazów) przeznaczonych do przetwarzania w celu osiągnięcia określonego rezultatu • Baza danych – pewien zbiór danych przetwarzanych przez program komputerowy • Szczególne problemy powstające w przypadku „twórczych” baz danych

20. Bazy danych a programy komputerowe (3) • Program komputerowy jako „opis struktury” bazy danych: • Opis struktury bazy a dobór, układ lub zestawienie elementów wchodzących w skład „twórczej” bazy danych • Możliwość ochrony „pustej” bazy danych • „Twórczość” programu komputerowego a „twórczość” bazy danych • Próby objęcia programów komputerowych ochroną właściwą dla baz danych • Nakłady poniesione na program komputerowy jako „istotny nakład inwestycyjny”

21. Konsekwencje podatkowe UBD (1) • Art. 4 pkt. 2 ustawy o VAT – opodatkowane jak usługi licencje z zakresu prawa autorskiego dotyczące programów komputerowych i licencje z zakresu prawa własności przemysłowej i znaków towarowych • Brak opodatkowania VAT udzielenia licencji na korzystanie z bazy danych • Sytuacja analogiczna jak w przypadku programów komputerowych do roku 2002 • Możliwość kwestionowania przez urzędy skarbowe – PKWiU dział 72 opis ogólny - d. usługi związane z obsługiwaniem bez danych (tworzenie i rozwój baz danych, gromadzenie danych dla bazy z jednej lub większej liczby źródeł, przechowywanie i udostępnianie danych) • Licencja na korzystanie z bazy danych nie powinna być kwalifikowana jako udostępnienie danych

22. Konsekwencje podatkowe UBD (2) • Inne konsekwencje: • Dopuszczalność wystawiania faktur VAT - art. 32 ust. 1 ustawy o VAT faktury VAT wystawia się jedynie na potwierdzenie czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bądź czynności zwolnionych od tego podatku • W przypadku naliczenia podatku VAT przez licencjobiorcę - ryzyko kwestionowania zasadności odliczenia podatku naliczonego od należnego przez licencjobiorcę • Problem sprzedaży egzemplarzy elektronicznych baz danych, połączonej z udzieleniem licencji

23. Kontakt z prelegentem: • Zbigniew Okoń • zbigniew.okon@traple.pl • Traple Konarski i Podrecki Kancelaria adwokacka s.c. • ul. Prusa 30/2 • 30-117 Kraków • tel. (012) 427 23 98, (012) 427 32 74 • fax (012) 427 22 53