Muaflık ve İstisnalar Vergi Konseyi

1. Muaflık ve İstisnalarVergi Konseyi Mustafa KOÇ (Grup Koordinatörü) Hayati ŞAHİN Serdar SEÇKİN İbrahim KOCABEY

2. Kısaca mevcut durum analizi • Gelir Vergisini vergi sorumluları ödemektedir. (%95) • Ücretlerden alınan verginin %21’i asgari ücrettendir. • Beyannameli mükelleflerin ödedikleri vergi, vergi tahsilatının %2’si seviyelerindedir. • Basit usulde vergilendirilen bir milyon civarında vergi mükellefinin ödediği vergi yüzdelerle değil bindelerle ifade edilebilmektedir. Bu durumda en haksız istisna ya da muafiyet basit usulün kendisidir. • İstisna ve muafiyetler beyanname verenler için değil, vergi kesenler için önemlidir. • İşçilik maliyeti içindeki kamu payları en yüksek ülke Türkiye’dir. (%42,7 (OECD-2004)

3. Hedefler • Yıllar içinde bozulmuş olan vergi sistematiğinin yeniden tesis edilmesi • İstisna muafiyetler yoluyla oluşan vergi kayıp ve kaçağının önlenmesi • Verginin tabana yayılması hedefine destek verilmesi • Üretimin ve istihdamın arttırılmasına olanak veren düzenlemeler yapılması, bu açıdan engelleme yapan hükümlerin yeniden ele alınması • Başta yatırım indirimi olmak üzere teşvik unsurlarının kullanılarak firma ölçeğinin büyütülmesi, verimliliğin arttırılması, geleneksel üretim kesiminin sanayi, ihracat ve turizme destek verir hale getirilmesi.

4. Muafiyetler • Kanunda sadece esnaf ve diplomat muaflığı mevcuttur. Diğer muaflıklar zaman içinde yürürlükten kaldırılmıştır. (küçük çiftçi muaflığı, göçmen ve mülteci muaflığı) • Muaflıklarda parasal üst sınır kaldırılmıştır. • Esnaf muaflığını düzenleyen 9. madde kapsamında mütalaa edilen esnaf grubu, esnaftan çok küçük zanaat erbabı karakteri taşımaktadır. Hallaç, kalaycı, çilingir, musluk tamircisi, ayakkabı tamircisi gibi. • 9.maddede, söz konusu işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine devamlılık ve bağlılık arz edecek şekilde yapanların esnaf muaflığından yararlanamayacağı hükme bağlanmıştır. Çalışma grubumuz bu fıkranın yürürlükten kaldırılmasını önermektedir. • Böylece, özellikle 9.fıkra 6. bendde 15 Milyar$’ın üzerinde ihracat yapan hazır giyim ve konfeksiyon sektörüne; nakış, örgü, dantel gibi işlerin yapımı açısından geniş bir kesime hizmet verme imkânı yaratılacak, ülke ekonomisine yararlı bir hizmet verilmiş olacaktır. • Bunun evde üretim yanında, kamu kurum ve kuruluşlarının, dernek ve vakıfların, sadece bu maddedeki işleri yapan kooperatiflerin, Belediye ve Köy Tüzel kişiliklerinin, sivil toplum kuruluşlarının gösterecekleri yerlerde yapılmasını kapsayacak şekilde madde düzenlenmelidir. • Aynı düzenlemeler, turizm, hizmet sektörüne yönelik olarak, bunlara ilaveten “her nevi turistik eşya” için düzenlenebilir. • Ticari Kazanç Çalışma Grubu, bu maddenin; ücret istisnası olarak, 13.maddenin yeniden dizayn edilmesi şeklinde değerlendirmiştir. Bu iki çalışmanın telif edilmesi gerekir.

5. İstisnalar • Md. 18 – Serbest Meslek Kazançlarında İstisnalar • Bu madde söz konusu kazançların ister arızî, ister devamlı elde edilsin bütünüyle stopaj yoluyla nihai vergilendirmeyi temin edeceği şekilde ifadelendirilmelidir. • Tebliğlerle 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa yapılan bağlantı, uygulamada başarılı olmamıştır. Teorik olarak doğru gibi gözükse de maddenin kapsamı çok daha geniştir. • Bu maddenin stopaj oranı, diğer serbest meslek kazançları ile aynı oranda olmalıdır. • Halen, tevkifat yapmak mecburiyetinde olmayanlara teslim yapılması durumunda, defter tutma, kâr mükellefiyeti tesis etme gibi yükümlülükler getirme fikrine komisyonumuz katılmamaktadır.

6. İstisnalar • Md. 19 Ticari ve Zirai kazançlarda Yatırım İndirimi İstisnası • Mevcut sisteme yöneltilen en önemli eleştiri yatırım indirimi oranının bölge-sektör ayırımı gözetmeksizin tek oran olarak tespit edilmiş olmasıdır. Çok iyi bir planlama ile yatırımların bölge-sektör-ileri teknoloji-yatırım büyüklüğü-istihdama yönelik yatırım-kapasite kullanımı faktörlerini içerecek şekilde yönlendirilmesi ve teşvik edilmesi beklenmektedir. • Yatırım indirimi kapsamı eskiye oranla daraltılmıştır. Mal ve hizmet üretimi ifadesi daraltıcı olduğu gibi, hizmet üretimi tanımı açık olmadığından sürekli sorunlar yaratmaktadır ve ileride yaratmaya devam edecektir. • Yatırım indiriminde; eski uygulamada oran genellikle %100, stopaj ise %19,8di ve nihai vergi yükü ile aynı oluyordu. Çünkü kâr dağıtımı stopajı sıfırdı. Yeni uygulamada ise toplam vergi yükü: • Yatırım İndirimi dışında kalan bölüme Kurumlar Vergisi uygulamasından : %60*%30=%18,Kâr dağıtım stopajı olarak : %82*%10=%8,2, olmak üzere %26,2’ye yükseltilmiştir. Bu da yatırım indiriminden beklentiyi azaltmaktadır.

7. İstisnalar • Yatırım indirimi yoluyla gelir ve kurumlar vergisinde meydana gelen aşınmayı karşılayacak olan üretim-istihdam-ihracat artışı olmalıdır. Bu açıdan fayda sağlamayan yatırım indiriminin gelir kaybı net maliyet olarak kamuya yansımış olacaktır. • Japonya yatırım alanında başlangıç yıllarında (1950’lerde) korumacıdır. Sonra teknoloji transferleriyle sistemini geliştirmiş ve kredilerle yatırımcıları desteklemiş ve son aşamada yabancı sermayeden yararlanma ve ihracat aşamasına gelmiştir.

8. İstisnalar • Vereceğimiz teşvikler; • Üretimi, • İstihdamı, • Turizmi, • İhracatı, • Yabancı sermayenin Türkiye’ye gelişini, • Bölgesel dengesizliklerin önlenmesini, • Girişimci riskini azaltmayı, • Nitelikli insan gücü yetiştirme isteğini ve gereğini, • Kalite ve verimlilik artışını, • Büyük şirketlere katılanların artması için KOBİ’leri, • Yarım kalmış yatırımların bitimini, • Katma Değer yaratan ürünlerin üretimini, sağlamalı, desteklemelidir.

9. İstisnalar • Md. 20 Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası • Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve orta öğretim özel okullarına 5 yıl süreyle bir vergi tatili getirilmiştir. Bu vesileyle hatırlatmak gerekir ki sistemimizde vergi tatili vardır. • Buna ülkemiz gerçekleri göz önünde bulundurularak Ana-Çocuk Sağlığı için kurulan hastanelerin de ilave edilmesi önerilmektedir.

10. İstisnalar • OECD ülkelerinde Kurumlar Vergisi Oranları değişimi: • 1996 yılında Kurumlar Vergisi Oranı OECD’de %38 iken 2002’de %31’e inmiştir. En hızlı inişi yapan İrlanda olmuştur. (%38 %12,5). İniş devam etmektedir. • Diğer ülkelerde yatırımlara niteliklerine göre gizli-açık teşvikler uygulanmaktadır: • Macaristan, AR-GE harcamalarının %200’ünü Kurumlar Vergisi dışında bırakırken, Çek Cumhuriyeti 10, Estonya 5, Slovakya yenileme yatırımlarına 10 yıl vergi tatili vermektedir. • Letonya 17milyon$ ve üzeri yatırımlara avantajlar sağlarken, Malta kazancını tekrar yatırıma dönüştürenleri teşvik etmektedir. Lituanya, Polonya gibi ülkeler ise Serbest Bölge yatırımlarını destekleme yolunu tercih etmişlerdir.

11. İstisnalar • Md. 21 Gayrimenkuller ve Haklarda İstisnalar • Bu maddenin kenar başlığından “haklarda” ibaresi çıkarılmalıdır. • İstisna yalnızca mesken olarak kiraya verilen binalara değil, işyeri olarak kiraya verilenlere de uygulanmalıdır. • Md. 22 Menkul Sermaye İratlarında İstisnalar • Komisyonumuz, maddenin 2.bendinde düzenlenen, “Tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr paylarının yarısı” şeklinde düzenlenen istisnayı tartışmıştır. • Kurumlardaki verginin nihaî vergi olması, dağıtılan kazancın vergilendirilmemesi ve bu fıkranın yürürlükten kaldırılması önerilmiştir.

12. İstisnalar • Md. 23 Ücretlerde İstisnalar • Komisyonumuz, bu maddede yer alan istisnalar için 5084 Sayılı Kanunla 49 ilde uygulanan teşvikler ve KDV kanunu ile paralellikler kurulması gerektiği fikrinde birleşmiştir. • Md. 23/1, “münhasıran el ile dokunan halı ve kilim imal eden işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri”ni vergiden istisna etmektedir. Bunun için tesisin bulunduğu yer “köy” ya da belediye için “nüfusu 5000’i aşmayan yerler” olarak tanımlanmıştır. Komisyonumuz, yerler olarak 5084 Sayılı Kanunun uygulandığı yerlerin esas alınmasını, halı-kilim yanında, çini, ağaç oyma, diğer turistik ürünler üretimi gibi geleneksel ürünlerin teşvik edilmesi gerektiği sonucuna varmıştır. • Md. 23/9’da mülkiyeti işverene ait konutların yanında işverence kiralanan konutların da kabul edilmesi ve alan olarak 100 değil “150 metrekareyi geçmeyen konutların”, şeklinde KDV kanunu ile de paralellik kurulmasının uygun olacağı düşünülmüştür. Uygulanacak yerler olarak da 5084 Sayılı Kanunda yer alan 49 ilin dikkate alınması önerilmiştir.

13. İstisnalar • Ayrıca; • Ücretlerde “asgari geçim indirimi” şeklinde bakmakla yükümlü olunan aile fertleri dikkate alınarak uygulanan indirim tüm ülkelerde uygulanırken Türkiye’de uygulanmaması eleştirilmektedir. Asgari geçim indiriminin mutlaka sisteme kazandırılması gerekmektedir. • Sakatlık indiriminin sadece hizmet erbabına değil, tüm mükelleflere tanınması gerektiği düşünülmektedir. • Bir mesleğin ifası için zorunlu ya da faydalı olan Baro, Oda, Birlik, Federasyon, Dernek veya Vakıf gibi yerlere işverenlerce doğrudan ya da çalışanın ücretlerine eklenerek yapılan üyelik ödemeleri, ruhsat, sertifika, sınır giderleri gibi benzeri ödemeler de istisna kapsamında değerlendirilmelidir. • Çalışanların toplu taşıma giderleri ile kendi araçları için ödenen akaryakıt giderleri, geçiş ücreti giderleri gibi giderlerin toplu taşım ücreti karşılığı giderleri istisna kapsamında değerlendirilmelidir.