STYLISTYKA

1. STYLISTYKA leksyka środki stylistyczne tropy stylistyczne stylizacje

2. LEKSYKA

3. LEKSYKA • fleksja • słowotwórstwo • neologizmy • słowa-klucze

4. FLEKSJA • odmiana wyrazów polegająca na ich zmianach morfologicznych poprzez dodanie końcówki gramatycznej, prefiksu lub przekształcenie samogłoski rdzennej • w jej ramach wyróżniamy : • *deklinację • *koniugację

5. SŁOWOTWÓRSTWO • zespół form i morfemów gramatycznych służących do tworzenia wyrazów według przyjętych w danym języku reguł

6. NEOLOGIZMY • wyrazy nowo utworzone • zwykle na podstawie słów już istniejących • powstają w związku z koniecznością nazwania nowych sytuacji lub w obrębie języka poetyckiego • służą celom ekspresyjnym • wyróżniamy: • - neologizmy słowotwórcze • - neologizmy semantyczne

7. SŁOWA-KLUCZE • podświadomie używane, niezależnie od intencji autora • nadbudowują się na polu skojarzeń i polu znaczeniowym • są znamienne dla danego tematu lub świadczą o określonej manierze twórczej • nadbudowują treści metafizyczne, wyobrażenia

8. ŚRODKI STYLISTYCZNE

9. ŚRODKI STYLISTYCZNE • onomatopeja • aliteracje • harmonia głoskowa • akcent • intonacja

10. ONOMATOPEJA Oddanie dźwięków lub odgłosów za pomocą głosek PRZYKŁAD „Tkacze tkają łatki tkanin w tkalni skacze tkacka dratwa, furkot, terkot, gra im w krtani, zatkał tkanki i pogmatwał.” J. Grot, Tkacze

11. ALITERACJA Powtórzenie jednakowych głosek lub zespołów głoskowych na początku wyrazów sąsiadujących ze sobą w tekście albo zajmujących analogiczne pozycje w wersie bądź zdaniu PRZYKŁAD „zwija się zaułek zawiły zagubiony we własnych załomach” J. Czechowicz, Elegia uśpienia

12. HARMONIA GŁOSKOWA wprowadzenie tylko jednej samogłoski np. „a” jako elementu sylabotwórczego w przysłowiu Przykład Wart pałac Pacaa Pac pałaca układy samogłoskowe w poszczególnych wersach są identyczne lub bardzo podobne

13. AKCENT pełni funkcję segmentacyjną, jego obecność wyodrębnia spośród wypowiedzi poszczególne jednostki znaczeniowe w polszczyźnie regułą jest akcent paroksytoniczny, akcent oksytoniczny występuje w wyrazach jednosylabowych, a proparoksytoniczny najczęściej w wyrazach pochodzenia obcego PRZYKŁAD poEtyka matemAtyka

14. INTONACJA Zmiany wysokości tonu wyodrębniające i różnicujące pewne segmenty w obrębie strumienia mowy Intonacja zdaniowa - zróżnicowanie wysokości tonu w obrębie zdania ^ intonacja wznosząca - ANTYKADENCJA Byłeś w teatrze? ^ intonacja opadająca - KADENCJA Poszedłem na wykład Intonacja wierszowa - zróżnicowanie wysokości tonu w obrębie wiersza

15. TROPY STYLISTYCZNE

16. TROPY STYLISTYCZNE • wieloznaczność • alegoria • ironia • metafora

17. WIELOZNACZNOŚĆ • inaczej POLISEMIA • „wieloznaczność słów, wyrażeń, zdań, lub innych składników wypowiedzi, zależna od zróżnicowania ich – kontekstu oraz sytuacji użycia” • zapewnia tworzenie nieskończonej wielości informacji, czasem będących źródłem nieporozumień • w języku poetyckim słowa wieloznaczne uruchamiają różne warianty znaczeniowe.

18. A oto przykład ZAMEK ZAMEK

19. ALEGORIA • pojedynczy motyw lub rozwinięty zespół motywów w utworze lit. lub dziele plastycznym, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma jeszcze inne, ukryte, (alegoryczne) • charakter konwencjonalny, co odróżnia ją od SYMBOLU • znaczenie alegoryczne zbudowane na fundamencie dosłownego • odczytanie znaczenia alegorycznego wymaga pewnej erudycji

20. SPRAWIEDLIWOŚĆ

21. LITERACKI PRZYKŁAD ALEGORII Lecz wy, coście mnie znali, w podaniach przekażcie, Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode; A póki okręt walczył – siedziałem na maszcie, A gdy tonął – z okrętem poszedłem pod wodę… Juliusz słowacki, testament mój

22. OKRĘT WALCZĄCY Z FALAMI – alegoria zagrożonej ojczyzny

23. IRONIA • właściwość stylu polegająca na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem właściwym, nie wyrażonym wprost, ale zamierzonym przez autora i zazwyczaj rozpoznawalnym dla odbiorcy. • zakwestionowanie znaczenia dosłownego odbywa się często przez intonację lub mimikę. • przykłady ironii: • * ironia losu • * ironia romantyczna • * ironia sokratyczna

25. Szczęsny! kto będąc mężem znakomitym, Otrzyma order o późnej siwiźnie; Lecz szczęsny dwakroć, kto ma córki przy tym, Bo na cóż? zdadzą się wstążki – mężczyźnie!... Dlatego: byłby nad wszystkie zaszczytem Order podwiązki lub złotej – ostrogi, Gdyby!... dawano oba – w liczbie mnogiej. Jan Kochanowski, Szczęście

26. METAFORA • wyrażenie, w którego obrębie następuje zamierzona przemiana znaczeń składających się na nie słów. • nowe, zmienione znaczenie, zwane metaforycznym, kształtuje się zawsze na fundamencie znaczeń dotychczasowych pod presją szczególnych okoliczności użycia. • metafory poetyckie mają zaskakiwać, zastanawiać czy zachwycać odbiorcę, stanowić dlań wymagającą rozwiązania zagadkę.

27. RODZAJE METAFOR • substytucyjna • porównawcza • interakcyjna

28. METAFORA SUBSTYTUCYJNA • wprowadzona zostaje do wypowiedzi w drodze substytucji zamiast zwykłego określenia metaforycznego • interpretacja wymaga zrekonstruowania właściwego ekwiwalentu dla wszystkich jej składników

29. PRZYKŁAD RYSZARD jest lwem

30. METAFORA PORÓWNAWCZA • teoria ta upatruje motywacji metafory w podobieństwach lub w rozmaitych pokrewieństwach między zjawiskami czy obiektami, których nazwy zostały w metaforze zestawione lub podmienione

31. PŁOMIEŃ MIŁOŚCI + = O żywy płomieniu miłości, Jak czule rani siła żaru twego Środka mej duszy najgłębsze istności! Bo nie masz w sobie już bólu żadnego! Skończ już! – jeśli to zgodne z twym pragnieniem! Zerwij zasłonę tym słodkim zderzeniem! Jan od Krzyża, ŻYWY PŁOMIEŃ MIŁOŚCI

32. METAFORA INTERAKCYJNA • traktuje ona wyrażenie metaforyczne jako obszar współoddziaływania dwóch przynajmniej dziedzin, z których jedna (główna) zostaje przekształcona, przez system skojarzeń typowych dla drugiej

33. ocean miłości a łączy to wszystko….

34. NIEZGŁĘBIONA TAJEMNICA REMBRANDT, Syn marnotrawny

35. Ostatnie słowo od ust sobie odejmę: podzielę się z wami milczeniem J. Przyboś, Na wzniesieniu najdalszym o wodo urzeczona, rzeko uwodzicielska Z. Bieńkowski, Wstęp do poetyki, IV

36. STYLIZACJA

37. STYLIZACJA • celowe naśladowanie w wypowiedzi realizujacej określony styl niektórych właściwości stylu innego, wyraziście rozpoznawalnego jako cudzy i zewnetrzny • w wypowiedzi stylizowanej, poprzez zderzenie różnych sposobów mówienia, tworzą się nowe wartości zdarzeniowe i artystyczne • stylizowanie języka dzieła literackiego może obejmować wszystkie jego warstwy • każdy przejaw stylizacji jest w utworze zabiegiem celowym i pełni określone funkcje • wyróżniamy: • STYLIZACJE BRZMIENIOWĄ • STYLIZACJE BIBLIJNĄ

38. STYLIZACJA BRZMIENIOWA imitowanie, za pomocą celowego ukształtowania brzmieniowego wypowiedzi, jakości brzmieniowych charakterystycznych dla jakichś innych wypowiedzi PRZYKŁAD „Przez gwiezdne niebo jak przez durszlak Noc sieje źdźbła mdłe blasków ostrych Gwóźdź Kasper mknie przez twardych dróg szlak I idą za nim słupy wiorst pstre.” J. Tuwim, Jeszcze jeden wiersz poety Andrzeja Wiktora Butnego

39. STYLIZACJA BIBLIJNA ukształtowanie języka wypowiedzi według wzorów stylistycznych Biblii może przejawiać się w leksyce, frazeologii, szyku wyrazów, składni, płaszczyźnie intonacyjno-brzmieniowej, we wprowadzeniu symboliki oraz elementów wizjonerskich efektem jest nadanie wypowiedzi tonacji uroczystej i podniosłej, kształtowanie obrazu „ja” mówiącego jako niezwykłego autorytetu, objawiającego istotne i niepodważalne prawdy występuje w kazaniach, publicystyce politycznej, utworach literackich często stosowali ją pisarze romantyczni, łącząc ją z profetyzmem

40. KONIEC

41. Bibliografia • Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Warszawa 2002 • M. Black, Metafora, w: Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika literackiego”, t.1, pod red. M. Głowińskiego, H. Markiewicza, Wrocław 1977. • H. Markiewicz, Semantyka śmiałej metafory, przeł. R. Handke, w: Studia z teorii literatury, dz. cyt. • P. Łaguna, Ironia jako postawa i jako wyraz, Kraków 1984 (rozdz.I,II) • S. Sawicki, Z zagadnień semantyki poetyckiej Norwida, w: tegoż, Poetyka. Interpretacja. Sacrum, Warszawa 1981. • Zarys poetyki, pod red. E. Miodońskiej-Brokes, A. Kulawika, M. Tatary, Warszawa 1978. • K. Wyka, Słowa-klucze, w: tegoż, O potrzebie historii literatury, Warszawa 1965.

42. PREZENTACJE PZRYGOTOWAŁY Monika Popek Weronika Rulis Katarzyna Samuel