GOSPODARKA R Y N K O W A

GOSPODARKA R Y N K O W A

Istota i rodzaje rynku Rynek – spotkanie sprzedających z kupującymi zakończone transakcją. Istotną rolę w wymianie rynkowej odgrywa pieniądz. Funkcje pieniądza: - miernik wartości - środek wymiany (pośredniczy w akcie kupna – sprzedaży) - środek tezauryzacji (oszczędzanie) - środek płatniczy (umożliwia spłatę długów i zobowiązań, np. spłata kredytu, rachunki, podatki, mandaty)

Popyt i podaż Popyt – zapotrzebowanie na dobra i usługi Wielkość popytu – ilość, wielkość danego dobra, która znajduje nabywców po określonej cenie. Prawo popytu – jeżeli wzrasta cena danego dobra to wielkość popytu maleje, a jeżeli cena dobra maleje, wielkość popytu wzrasta. Podaż – dobra i usługi oferowane do sprzedaży. Wielkość podaży – ilość dobra, która jest oferowana do sprzedaży po określonej cenie. Prawo podaży – wzrost ceny dobra powoduje wzrost wielkości podaży, a spadek ceny powoduje zmniejszanie się podaży. cena POPYT PODAŻ Równowaga rynkowa: popyt = podaż ilość

Budżet państwa Budżet– najważniejszy roczny plan finansowy państwa proponowany przez władze sejmu, na który składają się dochody i wydatki państwa. • Źródła dochodów: • podatki (ponad 80% budżetu) • - pośrednie (konsumpcyjne): • VAT (podatek od towarów i usług), • akcyza, cło • - bezpośrednie: dochodowe od osób • fizycznych i od osób prawnych • (przedsiębiorstw), majątkowe • (od wygranej w LOTTO, rolne, • leśny, od nieruchomości, środki • transportu) • dochody niepodatkowe, np. wpłaty z zysku NBP, wpłaty z gmin • Wydatki budżetowe: • dopłaty do ubezpieczeń społecznych • finanse, czyli obsługa zadłużenia zagranicznego i długu krajowego • wydatki na wymiar sprawiedliwości, obronę narodową, ochronę zdrowia, oświatę i wychowanie oraz pomoc społeczną.

Deficyt budżetowy – wydatki większe od wpływów. Sposoby likwidacji deficytu budżetowego: - wzrost podatków - dług wewnętrzny (obligacje, bony skarbowe) - dług zewnętrzny - prywatyzacji - emisja pieniądza

Polityka gospodarcza państwa Państwo powinno podejmować tylko niezbędne działania wspomagające gospodarkę. • Cele polityki gospodarczej państwa: • - stymulowanie wzrostu gospodarczego • - minimalizowanie bezrobocia • - tworzenie stabilnego poziomu cen • - utrzymywanie stabilnego kursu walut • równowaga bilansu płatniczego (wyrównywanie wartości • importu i eksportu)

Państwo może realizować politykę: • fiskalną, tzn. dysponowanie przez rząd wpływami do budżetu • i wydatkami budżetowymi w celu osiągania celów gospodarczych • i społecznych • monetarną, która polega na kształtowaniu podaży pieniądza w celu • utrzymania produkcji, zatrudnienia i cen na pożądanym poziomie. Ilość • pieniądza w Polsce reguluje Rada Polityki Pieniężnej. Ma do dyspozycji • 3 narzędzia: • stopę procentową redyskontową ( cena jakiej żąda Bank Centralny za • kredyty udzielane bankom komercyjnym) • stopę rezerw obowiązkowych (część pieniędzy zgromadzonych przez • banki komercyjne wyrażoną w procentach, którą muszą odprowadzić • do NBP) • operacje na otwartym rynku (zakup lub sprzedaż przez Bank Centralny • papierów wartościowych) • Ilość pieniądza w obiegu rośnie, gdy maleje stopa rezerw obowiązkowych • i oprocentowanie kredytów oraz gdy NBP kupuje papiery wartościowe. Polityka monetarna może być: - restrykcyjna (twarda) – prowadzona w sytuacji nadmiernego wzrostu gospodarczego, kiedy grozi wzrost inflacji - ekspansywna (łagodna) – stosowana dla ożywienia koniunktury

Rynek pracy Uczestnikami tego rynku są pracodawcy i poszukujący pracy. Podaż pracy to liczba osób, które chcą pracować za określoną stawkę. Popyt na pracę to wielkość zgłaszanego przez pracodawców zapotrzebowania na pracę.

BEZROBOCIE PODAŻ PRACY >POPYT NA PRACĘ ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ (LUDNOŚĆ AKTYWNA ZAWODOWO) = ZATRUDNIENI + BEZROBOTNI

Narzędzia przeciwdziałania bezrobocia: - aktywne, np. tworzenie nowych miejsc pracy - pasywne, np. zasiłki dla bezrobotnych

System finansowy gospodarki • Składniki systemu finansowego: • instrumenty finansowe (papiery wartościowe): • długoterminowe (akcje, obligacje wieloletnie) • krótkoterminowe (bony skarbowe, bankowe papiery wartościowe) • reguły funkcjonowania rynku (przepisy prawne) • rynki finansowe: • rynek pieniężny (obrót instrumentami krótkoterminowymi) • rynek walutami • rynek kapitałowy (obrót instrumentami długoterminowymi): • - pierwotny (dotyczy nowych emisji papierów wartościowych) • - wtórny (najważniejszą jego częścią jest giełda papierów • wartościowych) • instytucje finansowe: • pośredniczące w rozdziale instrumentów finansowych, tzn. domy • maklerskie (prowadzą na zlecenie klientów obrót papierami • wartościowymi), fundusze inwestycyjne (zbierają pieniądze od • klientów i same decydują o sposobie ich lokowania) • tworzące instrumenty finansowe: banki komercyjne, bank centralny.

GOSPODARKA R Y N K O W A