Oost Flevoland Woondiensten en Energiebesparing ir. G.N. Sweringa (Truus) Directeur-bestuurder Oost Flevoland Woondien

1. Oost Flevoland Woondiensten en Energiebesparing ir. G.N. Sweringa (Truus) Directeur-bestuurder Oost Flevoland Woondiensten 28 mei 2009 Oost Flevoland Woondiensten

2. Stichting Oost Flevoland Woondiensten • Actieve, middelgrote woningcorporatie in de CO2-neutrale gemeente Dronten (Flevoland) 4.600 woningen, garages e.d. • Bezit: 70% eengezinswoningen, 1/3 van het bezit in 4 jaar gebouwd (40 jaar oud) • 60 medewerkers, zelfsturende teams • Aanzienlijke nieuwbouw- en verbouwopgave • Eerste woningcorporatie met Energielabels • Eervolle vermelding Energy Award 2006 • KWH huurlabel • Award Aedes Directeurencontact voor beste corporatiedirecteur 2007 / thema: Energiebesparing • Winnaar NET-trofee 2008 & Nominatie NET-trofee 2007 (Nationale Energie Toekomst Trofee, initiatief VROM) Oost Flevoland Woondiensten

3. Missie Het bieden van een kansrijke woon- en leefomgeving voor mensen die zwak staan op de woningmarkt in de gemeente Dronten. Oost Flevoland Woondiensten

4. Duurzaam ondernemen: Voor OFW betekent duurzaam ondernemen dat OFW met alles wat zij doet zich haar maatschappelijke verantwoordelijkheid realiseert en dat zij met name alert is op de meerjareneffecten van haar handelen op de samenleving waarbij de effecten op het milieu zeker goed worden meegewogen OFW beleidsplan: Samen voor kansrijk Oost Flevoland Woondiensten

5. Energiebesparing vertaald naar doelstellingen: 30% besparing (t.o.v. 2000) in gemiddelde gasverbruik per woning in 2012 In 2012 geen E, F, G labels meer Na modernisering hebben woningen minimaal B-label Helft nieuwbouw maximaal EPC 0,7 Energiebesparing in OFW beleidsplan‘Samen voor kansrijk’ Oost Flevoland Woondiensten

6. Aantal nieuwgebouwde corporatiehuurwoningen in 2007: 32.354, dit is 1,35% van alle corporatiehuurwoningen • Aantal corporatiewoningen in NL: • 2.400.000 waarvan • 2.016.000 gebouwd vóór 1990 Corporatiewoningen in NL naar bouwperioden Oost Flevoland Woondiensten

7. Energie (en milieu) besparen • Convergerende doelen woningcorporatie en huurders: • Lagere woonlasten • Minder CO2-uitstoot • Prachtwijken • Duurzame samenleving Oost Flevoland Woondiensten

8. Bron: CBS Bewerkt door: OFW

9. Huur en energielasten per maand Oost Flevoland Woondiensten

10. Huur (incl. huurtoeslag) en energielasten per maand Oost Flevoland Woondiensten

11. Oost Flevoland Woondiensten

12. 68% € 215 60% € 237 40% € 161 32% € 100 Oost Flevoland Woondiensten

13. Energielabels OFW A = Zeer zuinig, efficiënt B = Zuinig C = Relatief zuinig D = Gemiddeld E = Matig F = Slecht G = Zeer slecht, inefficiënt Oost Flevoland Woondiensten

14. Hoe doelstelling te concretiseren? • Energielabel als beleidsinstrument bij: • Voorlichting consument • Bij aanbieden nieuwe woning • Woningaanbod: woonkrant huurwoningen + kopers • Over eigen (stook)gedrag • Over het effect van woningverbetering • Huurbeleid • Energielabel E, F, G: • 0,5% minder huurverhoging (2006) • en 0,2% (2007, 2008, 2009) Oost Flevoland Woondiensten

15. Hoe doelstelling te concretiseren? - vervolg • Energielabel als beleidsinstrument bij: • Prioriteitsstelling strategisch voorraadbeleidsplan • Geen woningen meer met E, F, G label in 2012 • Inzicht in energiebesparing als gevolg van plannen • Bij planmatig onderhoud ook isolatiewerkzaamheden meenemen • Vliering  dakisolatie • Dubbel glas hele woning • Natuurlijk moment • Aanbrengen vloerisolatie in 1200 woningen • (reeds in uitvoering/planning: 562 in 2007, 175 in 2008) • Voortaan altijd vloer- en dakisolatie bij modernisering • Na modernisering minimaal B-label • Check waar nog oude CV-ketels aanwezig zijn (zowel • bij de huurwoningen als woningen van de verkooplijst) Oost Flevoland Woondiensten

16. Implementeren: vraagt tijd • Organisatie •  Mobiliseren directie, MT  visie/nieuwe koers uitdragen •  Zichtbaar maken succeservaringen •  Medewerkers stimuleren en mee laten denken • Bedrijvenwerkzaam in de keten van de corporatie • Investeer in kennis, innovatieve samenwerking en communicatie • Maak het een uitdaging • Overheid • Bied ruimte in infrastructuur • Maak duurzaamheid echt belangrijk in afwegingscriteria • Schiet niet in regelreflex • Welke rol? Regie, subsidiegever, regels/straffen • Opdrachtgeversrol: inspireren / selecteren Oost Flevoland Woondiensten

17. Implementeren: vraagt tijd - vervolg • Huurders • Rekening houden met gebruikersgedrag bij nieuwe technologieën (gebruiksvriendelijke apparatuur, voorlichting) • Energiebesparingsmogelijkheden aanreiken • (brochure, bewonersblad) • Betrekken en stimuleren • (Energiemarkt, lokale organisaties, gastlessen scholen) Fruithof Biddinghuizen Oost Flevoland Woondiensten

18. Investeer in professionaliteit • Investeer in integrale kennis • Investeer in kwaliteit in de keten • Meeste mensen leren ervaringsgericht • Investeer in opleidingen voor (jonge) mensen • Bouw • Installatietechniek • Maatschappijleer • Versterk kennisnetwerk • Maak vanuit je opdrachtgeversrol duidelijk dat je het meent Oost Flevoland Woondiensten

19. Maak duurzaamheid unique selling point Antwoord aan de samenleving, corporaties besparen 20% energie in 10 jaar Meten is weten Woonlasten of huren / rente Let op bouwproces en overlast voor eerste bewoners Gebruik natuurlijke investeringsmomenten Maak samen werken aan duurzaamheid leuk Let op binnenklimaat / gezondheid Van improviseren naar (lean) organiseren Oost Flevoland Woondiensten

20. Energie Investerings Aftrek (EIA) Ministeries Financiën, EZ (uitvoering SenterNovem en Belastingdienst) Woningcorporaties  Woningen verbeteren: minimaal 2 energielabels beter 11% voordeel per investering Minder energielasten voor huurders Met terugwerkende kracht per 1 april 2009 EIA is ook voor andere ondernemers die investeren in energiebesparende technieken en duurzame energie in hun onderneming. Groenfinanciering Tegen lagere rente financieren van (een deel van) de hypotheek van een duurzaam nieuwbouwproject of een duurzaam renovatieproject (woningbouw) dat een groenverklaring heeft Stimuleringsmaatregelen Oost Flevoland Woondiensten

21. Resultaten meten en zichtbaar maken… Oost Flevoland Woondiensten

22. 1 hoekwoning tussenwoning 2 4 3 5 1 0-punt 2 Basis bouwkundige maatregelen 3 Isolatie 4 Extra bouwkundig 5 Installaties + water

23. 2000-2008 20% realisatie besparing 2000-2016 30% Oost Flevoland Woondiensten

24. Oost Flevoland Woondiensten

25. De Walvisstraat: 900 m³ gasbesparing per woning B-Label Besparing: ± € 600 per jaar A-Label Besparing: ± € 800 per jaar Oost Flevoland Woondiensten

26. Totale jaarlijkse besparinghuurder na moderniseringen en plaatsing CV-ketels: Gas 1,4 miljoen m³ minder CO2–uitstoot 2,46 miljoen kilo minder Gasrekening huurders € 940.000 lager (gemiddelde gasprijs 2008 € 0,67) Huursom 2009 € 26.000.000 Huurverhoging 2009 (2,5%) € 650.000 Oost Flevoland Woondiensten

27. Alle aspecten die samenhangen met onze hulpmiddelen, kantoor en dergelijke Wat kunnen we in onze directe omgeving doen aan duurzaamheid? Werkgroep interne duurzaamheid Medewerkers ontwikkelen op duurzaamheidgebied Leveranciers meenemen in ontwikkeling Inkoopbeleid Gedragscomponent medewerkers Inrichting besluitvorming duurzaam: bedrijfseconomische maar tevens sociaal-culturele en ecologische afwegingen Borging binnen organisatie + monitoren Interne duurzaamheid Oost Flevoland Woondiensten

28. Aspecten van duurzaamheid waarop getoetst wordt: besparing van gebruik van fossiele brandstoffen en beperking CO2-uitstoot hergebruik van materialen (cradle tor cradle) beperking en scheiding van afval beperking gebruik van materialen gebruik duurzaam (maatschappelijk verantwoord) geproduceerde materialen Interne duurzaamheid - toetsingscriteria Oost Flevoland Woondiensten

29. Maatregel Digitaal post- en archiveringssysteem Groene energie kantoor Dubbelzijdig printen (als standaardinstelling) Gescheiden inzamelen afval Kringlooppapier voor printen, kladblokken e.d. FSC-keurmerk briefpapier en enveloppen Nieuwe PC’s met laag energieverbruik Nieuwe website (inschrijven, mijn ofw, brochures) Duurzaam geproduceerde koffie Recycling cartridges van printers via Clini-clowns Fietsenplan voor woon-werkverkeer van medewerkers Twee fietsen voor algemeen gebruik van medewerkers van OFW Gebruik oplaadbare batterijen E-nieuwsbrief voor relaties Elektronische kerstkaart Aanschaf vier energiezuinige auto’s (A+ label) voor opzichters Plaatsen nieuwe afzuiger in de werkplaats Volledig rookvrij maken van het kantoorgebouw (geen rookruimte) Genomen maatregelen Oost Flevoland Woondiensten

30. Maatregel Ontwikkeling van een duurzaamheidchecklist voor de inkoopfunctie Leveranciers op basis van checklist toetsen op duurzaamheid Bij aanschaf bedrijfsauto’s minimaal een B-label Stimuleren fietsen in de kern Dronten Verbouwing kantoor; beperking gas- en elektraverbruik Voorkeur voor openbaar vervoer (indien mogelijk) ten opzichte van autogebruik Carpoolen Terugdringen uitprinten digitale stukken, gebruik van PC en beamer bij overleggen Formeren van een werkgroep voor interne duurzaamheid Elkaar aanspreken op duurzaam gedrag Verdere ontwikkeling van de interactieve onderdelen van de website, waardoor minder brieven verstuurd worden Te nemen maatregelen Oost Flevoland Woondiensten

31. Automatisering en duurzaamheid • Vervangen servers • Energiebesparende technieken • Waardoor minder koeling nodig • Nieuwe PC’s • Sneller (tijdsbesparing) • Energiezuinig • Website o.a. • Inschrijven woningzoekenden • Mijn OFW • Raadplegen informatie / brochures Oost Flevoland Woondiensten

32. Kredietcrisis Economische crisis Duurzaamheidscrisis Anders (‘lean’) organiseren moet! 3 crises Oost Flevoland Woondiensten

33. Vraag niet wat het land voor jou doet, maar denk na wat jij voor het land doet (Kennedy) Denk van buiten naar binnen, denk vanuit de belangen van de samenleving en de bewoners Toon visie en leiderschap Denk in termen van ontwikkeling, neem mensen mee Heb aandacht voor de overgang van een project naar de staande organisatie Neem bewoners/consumenten serieus Neem de bedrijven die met je samenwerken mee in het leerproces Kijk naar hoe het is en niet naar hoe het hoort te zijn In de bestaande bouw is het meeste te halen Oost Flevoland Woondiensten

34. Vragen Oost Flevoland Woondiensten tel 0321-385565 fax 0321-317733 Postbus 89 8250 AB DRONTEN Bezoekadres: De Noord 47-49 www.ofw.nl Oost Flevoland Woondiensten