Maddenin değişimi ve tanınması

1. Maddenin değişimi ve tanınması

2. Konular SUYUM SERÜVENİ 1 Konu 80 +80 dK KAYNAMA 7 Konu 80 dk GÜNEŞ BİZE ÇALIŞIR 2 Konu 80 +80 dK ERİME VE DONMA 8 Konu 80 dk ISI VE SICAKLIK FARKLIDIR 3 Konu 80 dK KAYNAMA NOKTASI 9 Konu 80 dk YAKITLARDA DEPOLANMIŞ ENERJİ4 Konu 80 +80 dK ERİME DONMA NOKTASI 10 Konu 80 dk ISI ALIR GENİŞLER 5 Konu 80 +80 dK YÜZEN,BATAN MADDELER 11 Konu 80+ 80 dk BUHARLAŞMA,YOĞUŞMA 6 Konu 80 dk YOĞUNLUK 12 Konu 80 + 80 dk

3. SUYUN SERÜVENİ Kışın arabamızın camı neden buğulanır? Buzdolabından çıkarttığımız bir şişenin dışı neden buğulanır? Yağmurun yağacağını nasıl anlarız? Yaz aylarında göller,dereler,ırmaklardaki su seviyesi niçin azalır?

4. Su buharı soğuk hava tabakası ile karşılaşırsa küçük su damlacıklarına dönüşür. Bunlar bir araya gelerek bulutları oluştururlar.Soğuma devam ederse küçük su damlacıklarından binlercesi birleşerek su damlalarını oluşturur. Bunlar artık havada asılı duramaz hâle gelir.Yağmur şeklinde yeryüzüne düşer. Yükselen su buharı gök yüzünde bulutları oluşturur

5. Oluşacak yağışın şeklini (kar ,dolu,yağmur) o bölgenin hava sıcaklığı belirler. Çok nemli günlerde yeryüzüne yakın yerlerde küçük su damlacıkları havada asılı kalır.Bu olaya SİS adı verilir. Sise yeryüzüne inmiş bulutta denebilir.

6. GÜNEŞ BİZE ÇALIŞIR Yeryüzünün ısınmasının başlıca nedeni güneş ışınlarıdır. Güneş ışınları yeryüzüne 8 dk ulaşır. Güneş enerjisinden hangi alanlarda yaralanırız?

7. AŞAĞIDAKİ SORULARI CEVAPLAYALIM 1- Su tabiatta hangi hallerde ve nerelerde bulunur? 2-Yeryüzünden yükseklere çıkıldıkça hava sıcaklığı düşer?Neden? 3-Yağış ve buharlaşma birbirini dengelemektedir.Böyle olmasaydı neler olurdu? 4-Güneş olmasaydı hangi enerji kaynakları da olmazdı? 5-Güneş olmasaydı su döngüsü gerçekleşir miydi? 6-Güneş ışınlarından nasıl yararlanabiliriz?

8. ISI VE SICAKLIK CEVAP:Karpuz kesilince suyu buharlaşmaya başlar.Buharlaşma için ısı gereklidir. Karpuzun suyu buharlaşırken ısı alır.Karpuzun ısı kaybeden kısımları soğur. 1- Karpuz kesilince biraz soğur neden? 2-Sıcak yemek kaplarını masaya koyarken altına altlık koyarız? Neden? 3-Dondurmayı neden bekletmeden yeriz? 4-Hava sıcak mı yoksa hava ısısı mı doğru ifadedir? 5-Termometre ile ısıyı mı yoksa sıcaklığı mı ölçeriz? CEVAP:Sıcak kaplar konulduğu yeri yaka bilir yada eritebilir.Bu nedenle ısı akışını engelleyici tencere altlığı konur. CEVAP:Dondurma çevresine göre soğuk olduğundan ısı alır.Aldığı ısıdan dolayı erir. Buna fırsat vermeden hemen yenilmelidir. CEVAP: Hava sıcaklığı ifadesi doğru ifadedir. Hava ısısı yanlış bir ifadedir. CEVAP: Termometre ile ortamın sıcaklığı ölçülür.Isıyı ölçen alet farklıdır.Isı kalorimetre kabı ile ölçülür.

9. SOĞUK SICAK ISI Isı sıcaktan soğuğa akar. • Buz dolabından elimizle aldığımız bir su şişesinin elimizi neden üşüttüğünü düşündünüz mü? • *Kışın araba ile yolculuk yaparken elimiz cama değdiğinde niçin üşür? ISI Bir enerji çeşididir. Kalorimetre kabı ile ölçülür.Isı birimi kalori ve joule’dür. Isı alan her maddenin sıcaklığı yükselmez.(Hâl değişimleri) SICAKLIK Enerji değildir.Termometre ile ölçülür.Sıcaklık birimi C’dir. Sıcaklığı yükselen her madde enerji alıyor demektir.

10. Sıcaklık ISI Soğuk Isı sıcaktan soğuğa akar. SICAKLIK Sıcaklık enerji değildir. Termometre ile ölçülür. Sıcaklık birimi C’tur. Sıcaklığı yükselen her madde ısı alıyor demektir. ISI Isı bir enerji çeşididir. Kalorimetre kabı ile ölçülür. Isı birimi kalori ve joule’dür.

11. SOĞUK MADDE SICAK MADDE Isı verir Isı alır Sonunda maddelerin ısı alış verişi tamamlanır ve sıcaklıkları da eşitlenmiş olur. Sıcaklıkları farklı olan maddeler temas ettiklerinde ısı alış verişi olur. Sıcak madde ısı verirken soğuk madde ısı alır.

12. DENEY 1 YTL 1 YTL 1 YTL 1 YTL BUZ KÜTLESİ BUZ KÜTLESİ • C sıcak su • Para 5 sn bekledi

13. DENEY 400 mL su 200 mL su İçinde aynı cins fakat farklı miktarlarda sıvı bulunan iki kaba eşit miktarda ısı verildiğinde miktarı az olan daha fazla ısınacaktır.

14. YAKITLARDA DEPOLANMIŞ ENERJİ 1- Ateş bulunmadan önce insanların yaşamı nasıl olabilir? 2-Isınmada kullandığımız yakıtları biliyor musunuz? 3-Ulaşım araçları nasıl çalışır? 4-Marketlerden aldığımız yiyeceklerin üzerindeki enerji tabloları neyi göstermektedir? 5-Soğuk havalarda hareketsiz isek üşürüz.Hareket edince ısınırız. Neden?

15. Akarsuların gücünden yararlanmak için barajlarda depolanan su, hidroelektrik santrallerinde elektrik enerjisine çevrilir. Bitkiler güneş enerjisini kullanarak besin üretirler. Bu besinlerdeki enerji,bitkilerle beslenen canlılara Geçer. Milyonlarca yıl önce bataklıkların altında kalan bitki ve canlı atıkları, burada sıkışmış ve ısınıp kömürleşmişler.Böylece kömür,petrol ve doğal gaz oluşmuştur.(Fosil yakıtı) Sonuç olarak bütün bu enerji kaynaklarının kökeni GÜNEŞ ENERJİSİ dir.

16. Yakıtlardan elde edilen enerji hareket enerjisine dönüştürülebilir. Buhar makineleri buna bir örnektir. Bitki ve hayvan atıklarının havasız bir yerde karıştırılması ve bekletilmesi sonucunda oluşan yanıcı gaza BİYOGAZ denir. Biyogaz ısıtmada, elektrik enerjisine dönüşmede aydınlatmada kullanılabilir. Alternatif yakıtlardan birisi de BİYODİZEL dir.bitki kökenli ve çevre dostu olması hayatımıza hızlı bir giriş yapmasına neden olabilir.

17. Bu Gün Kahvaltıda ne yedin?

18. ISI,MADDELERİ ETKİLER Maddelere verilen ısı, sıcaklığı arttırırken boyutlarında da değişmelerççç olur.Bu değişime GENLEŞME denir. Mesela kapağı metal cam kavanozu açmak için ters çevirip sıcak suya koyarız.Böylece rahatlıkla açarız. Nedeni cam ile metalin ısı neticesinde genleşmeleri ve metal daha fazla genleşir. Isı alan maddeler genleşir, ısı veren maddeler büzülür.

19. Elektir telleri YAZIN Elektir telleri KIŞIN

20. Buz Parçaları Plastik kutu Bir süre sonra

21. Gazlar genleşir mi? Gazlar da katılar ve sıvılar gibi genleşir. Termometreler sıvıların genleşme özelliğinden faydalanılarak yapılmıştır. İnsan taşımacılığında kullanılan uçan balonlar havanın genleşmesi sayesinde uçar. Gözlük çerçeveleri ısıtılarak camları takılır. Binaların eklem yerlerindeki demirler esnek yapılır.Çünkü hava sıcaklıklarındaki değişikliklerle binalar da esner. Kışın kaloriferler yanarken bazı sesler duyarız.Bunun nedeni nedir?

22. BUHARLAŞMA VE YOĞUŞMA 1-Yağmur yağdıktan bir süre sonra toprak tekrar kuru oluyor.Bunun sebebi nedir? 2-Ocağın üzerine bir miktar su koyup altını yakarsak ne gözlemleriz? 3-Buzdolabından çıkarttığımız şişe ve kavanozların dış yüzeyi neden su damlacıkları oluşur?

23. Ohhhh beee! Ellerim serinledi. Kolonya Elimde hissettiğim değişikliğin nedeni nedir? Kolonyaya ne oldu?

24. Sıcak ve Soğukta Buharlaşma 4 tane bezi ıslatıp iyice sıkalım.Sonra plastik tabaklara koyup, farklı sıcaklıklara sahip yerlere koyalım.Sonra gözlemleyelim. 4.Tabak Pencerenin dış kısmına 3.Tabak Pencerenin iç kısmına 1.Tabak Kalorifer peteğinin yanına 2.Tabak Odanın köşesine 1-Hangi kısımda hava daha sıcaktır? 2-En son neredeki bez kurur? 3-Bezler soğuk bir yerde bekletilseydi kurur muydu? mıdır? Neden 4-Bezlerin kurumasıyla bulundukları yer arasında ilişki var?

25. Yoğuşma Yeryüzündeki sular güneş ışınlarının etkisi ile buharlaşıp gökyüzüne doğru yükselirinken soğuk hava ile karşılaşınca küçük su damlacıklarına dönüşürler ve bulutları oluştururlar. Banyo yaparken aynanın ve camların üzerinden su damlacıkları oluşur. Cam yüzeyine üfleyince nemlenir. Sabahın erken saatlerinde bitkilerin yapraklarında su damlacıkları oluşur. BU OLAYLAR SU BUHARINININ YOĞUNLAŞMASIDIR. Yoğuşma da , buharlaşma gibi bir hâl değişimidir.Yoğuşmada da bir ısı alış verişi vardır.

26. ISI,MADDELERİ ETKİLER Günlük hayatta pek çok kez sıcak suya ihtiyaç duyarız. Suyun kaynadığını nasıl anlarız? Çay demlemek,makarna yapmak, suyu mikroplardan arındırmak vb için suyu kaynatırız. Suyun sıcaklığını arttırdıkça, buhar oluşumu hızlanır. Suyun sıcaklığı 100 C olunca her yerden kabarcıklar çıkmaya başlar. Sıvının her yerinden kabarcıklar halinde hızlı buharlaşma olayına KAYNAMA denir.

27. SU kaynamaya başlayınca ısıtmaya devam etsek, suyun sıcaklığı artar mı? Cevap: Artmaz. Çünkü suya verilen ısı kaynama esnasında buharlaşmaya harcanır.Bu nedenle suyun sıcaklığı sabit kalır?

28. Erime ve Donma 1 Bardak su GÖL 1 bardak kaynar suyun mu yoksa bir gölün mü toplam ısı miktarı fazladır?

29. MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ Buzdolabına koyduğumuz su 0 C donarken kolonya neden donmaz? Suyun miktarının değişmesi kaynamaya başladığı sıcaklığı değiştirir mi? Tonlarca ağırlığındaki bir gemi yüzerken küçük bir madeni para neden batar?

30. Maddelerin ölçülebilir ortak özellikleri Hacim Kütle Maddelerin bu ortak özellikleri dışında kendilerine özgü birtakım özellikleri vardır.Bu özelliklerden yararlanarak bir maddeyi diğer maddelerden ayırt edebiliriz. Bu özelliklere MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLER diyoruz. Renk,koku,saydam,opak,pürüzlü,mıknatıs tarafından çekilen,tat, sertlik vb gibi ayırt edici özellikleri öğrenmiştik.

31. Ayrıca maddenin kaynama,erime,donma noktası ve yoğunluk gibi ayırt edici özellikleri de vardır. Kaynama Noktası: Sıvılar ısıtılırken sıcaklığı belli bir noktaya ulaşır ve kaynamaya başlar.Daha önce suyun 100 C de kaynadığını öğrenmiştik. Peki bütün sıvılar 100 C de mi kaynar? 100 C 78 C Etil Alkol Su

32. Erime ve Donma Noktası: Bazen göller ve nehirler donduğu halde balıklar neden ölmez? Her katının eridiği belli bir sıcaklık vardır.Bu sıcaklık katılar için ayırt edici bir özelliktir. Erime ısı alan katının sıvı hâle geçmesidir.Donma ise bunun tam tersidir. Yani ısı kaybeden bir sıvının katı hâle geçmesidir.

33. Geçen sene de öğrenmiştik çocuklar. Maddelerin ayırt edici özelliklerini bilmemiz neden önemliydi acaba? CEVAP:Maddelerin donma ve erime sıcaklıklarının bilinmesi araç-gereç, eşya vb yaparken uygun maddeleri seçmemizi kolaylaştırır.

34. Yoğunluk: Bazı büyük ve ağır maddelerin suda yüzerken daha hafif olan maddelerin battığını görüyoruz.Bunun nedenini hiç düşündünüz mü? Cam Silgi Tahta Çay kaşığı Çivi İçi su dolu bir kap alalım.Silgi,cam,çivi,tahta,toplu iğne,çay kaşığı ve bunları kabımızın içine atıp gözlemleyelim. Hangileri batıp hangileri yüzer?

35. Koskoca gemi yüzüyor da küçücük bir çivi Yüzemiyor.

36. Maddenin Yoğunluğunu hesaplayalım; İlk olarak hacmini ölçmeliyiz. Maddenin hacmini dereceli silindir ile ölçtüğümüzü geçen sene görmüştük. Tahta 20 15 10 5 0 20 15 10 5 0 Alüminyum Her ikisinin hacminin de 5mL olduğunu gördük. 10 mL suyun içine Alüminyum parçasını atıyoruz. 10 mL suyun içine Tahta parçasını atıyoruz.

37. teraziden Sonra alüminyum ve tahtanın kütlelerini bulmalıyız.Bu nedenle eşit kollu faydalanırız. Alüminyum parçasını eşit kollu terazi ile ölçtüğümüzde 13,5g geldiğini gördük. Tahta parçasını eşit kollu terazi ile ölçtüğümüzde 3g geldiğini gördük. g mL 0,6 g mL 2,7

38. Yukarıdaki tabloda da gördüğümüz gibi eşit hacme sahip maddeler farklı kütlerde olabilir. Mesela 1 kg demir düşündüğümüzde yaklaşık yumruğumuz kadardır. Aynı şekilde 1kg pamuğu düşünelim acaba ne kadar büyüklüğe sahiptir. Bu nedenle bazı maddeler kapladığı hacme göre daha az, bazıları ise daha fazla madde miktarı içerir. Bunu şu şekilde de düşünebiliriz.Aynı hacimde iki kutu alalım. İçine bilye koyalım. Acaba hangi kutuda daha yoğun bilye vardır.

39. Niçin batar ,Niçin yüzer? 10 mL SİLGİ 10 mL MUM Eşit hacimdeki silgi ile mumu suya atarsak ne olur? Acaba aynı hacimdeki silgi suya batarken mum neden yüzmüştür? CEVAP: Çünkü silgi, mumdan daha yoğundur.

40. Yoğunluğu bulmak için: Bir maddenin 1 mL’lik hacminin kütlesi o maddenin yoğunluğudur. kütle (g) Yoğunluk hacim (mL) ÖRNEK: Kütlesi 54 g olan alüminyum parçasının hacmi 20 mL’dir. Yoğunluğunu bulalım. Çözüm: 54:20= 2,7 g/mL dir. Buna göre yoğunluğu sudan fazla olan maddeler suda batar,sudan hafif olan maddeler ise suda yüzebilir? O halde demirden inşa edilmiş bir gemi nasıl yüzer?