Neurotoxiciteit van XTC

1. Neurotoxiciteit van XTC Dr. Hylke Vervaeke

2. Hoe voelt XTC?

3. Wat is XTC? • In een XTC-pil of MDMA-poeder zou 3,4-methyleendioxymethamfetamine (MDMA) moeten zitten als werkzame stof • MDMA is afgeleid van de basisstructuur methamfetamine

4. Wat is XTC? methamfetamine MDMA

5. Wat is XTC? methamfetamine MDMA

6. Wat is XTC? • MDMA = methamfetamine + extra ringvormige structuur • extra ringvormige structuur: werking van MDMA fundamenteel verschillend van (meth)amfetamine: • ter hoogte van de hersenen • effecten die gebruiker ervaart

7. Wat is XTC? • MDMA heeft een dubbele werking • Stimulerend: door de methamfetamine-structuur • Entactogeen/bewustzijnsveranderend (verliefd, warm, behoefte aan contact en intimiteit): door de extra ringvormige structuur

8. Acute risico’s • Kans op ernstige acute schade of overlijden door XTC-gebruik is relatief klein • XTC draagt slechts in zeer kleine mate bij aan drugssterfte • XTC en hersenschade???

11. Hoe werken de hersenen? hersencel of neuron

12. Hoe werken de hersenen?

14. Hoe werken de hersenen?

15. Neurotransmitters • Serotonine: stemming, geheugen en concentratie, impulsiviteit en regelen lichaamstemperatuur

16. serotonine MDMA

17. Werking in de hersenen

18. Dieronderzoek • Injectie van 20 mg/kg MDMA tweemaal per dag, gedurende vier opeenvolgende dagen bij de rat, veroorzaakt schade aan de serotonine-axonen. • 2,5 mg/kg MDMA oraal om de twee weken gedurende vier maanden bij de squirrelaap, veroorzaakt geen schade aan de serotonine-axonen. • 5 mg/kg MDMA oraal eenmalig bij de squirrelaap, veroorzaakt schade aan de serotonine-axonen. • 1,25 mg/kg MDMA oraal tweemaal per dag, gedurende vier opeenvolgende dagen bij de resusaap, veroorzaakt geen schade aan de serotonine-axonen.

19. XTC en hersenschade • MDMA is in staat serotonine-axonen te beschadigen • Meer hersenschade bij proefdieren bij hogere omgevingstemperatuur • Gebeurt dit ook bij mensen die XTC gebruiken?

20. Netherlands XTC Toxicity Study (NeXT)

21. NeXT • Multidisciplinaire studie • Academisch Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam • Universitair Medisch Centrum Utrecht • Bonger Instituut, Universiteit van Amsterdam

22. NeXT • Hersenscans • Cognitieve en neuropsychologische testen • Sociale context van XTC-gebruik • Implicaties voor drugpreventie en educatie

23. NeXT • Gebruikers 100+ pillen • Langdurige gebruikers (gemiddelde leeftijd 45 jaar) • Prospectieve studie

24. Gebruikers 100+ pillen • MDMA beschadigt specifiek serotonine hersencellen in de thalamus • Thalamus = schakelstation voor zintuiglijke informatie, emotie en controle beweging

25. Gebruikers 100+ pillen • Deze schade komt specifiek door MDMA en is niet te wijten aan gebruik van amfetamine, cocaïne of cannabis • Vermindering van aantal serotonine-transporters > schade axonuiteinden • Verhoogde doorbloeding van thalamus (bloedvatverwijding)

26. Wat betekent dit voor dagelijks functioneren en geheugen???

27. Gebruikers 100+ pillen • Neuropsychologische testen: aandacht, werkgeheugen, visueel geheugen, verbaal geheugen, mentale rotatietaak • XTC negatief effect op verbaal geheugen, niet op andere testen

28. Gebruikers 100+ pillen • Verbale geheugentest = 15 woordenlijst • XTC-gebruikers onthouden twee woorden minder dan controlegroep • Effect specifiek te wijten aan XTC, niet aan andere middelen

29. Gebruikers 100+ pillen • Hoe erg is dat? • Klinische relevantie? • Testuitslag binnen ‘normal range’ • Effect wellicht te klein om last van te hebben in dagelijks leven

30. Langdurige gebruikers • Oudere (gemiddeld 45 jaar) XTC-gebruikers (888 pillen) vergelijken met polydruggebruikers die geen/weinig XTC gebruikt hebben en niet-gebruikers • Slechter verbaal geheugen; ook na jaren abstinentie > blijvende schade?

31. Langdurige gebruikers • Schade niet erger dan bij jongere gebruikers • Schade XTC telt op bij verminderd geheugen ouder worden (1 + 1 = 2; dus niet multiplicatief 1 + 1 = 3)

32. Verschillen gebruikers en niet-gebruikers al van elkaar vóór ze ooit XTC gebruikt hebben en verklaart dát de verschillen?

33. Prospectieve studie • 188 ecstasy-naïeven met redelijke kans op gebruik in de toekomst, 1-2 jaar gevolgd • Ongeveer 60 zijn ecstasy gaan gebruiken gedurende loop studie, gemiddeld 6 pillen (mediaan 2) • Hersenscans en neuropsychologische testen vóór en na het eerste gebruik

34. Prospectieve studie • Geen verschillen in serotonine-transporters op hersenscans • Milde veranderingen in hersendoorbloeding • Geen ‘schade’, maar langdurige veranderingen • Klinische relevantie moeilijk te interpreteren

35. Prospectieve studie • Verbaal geheugen 15 woordenlijst • Testscores van niet-gebruikers nemen toe, ze scoren half woord beter op tweede test (jaar na eerste test) = leereffect • Bij XTC-gebruikers geen leereffect • Testscores van gebruikers en niet-gebruikers verschillen niet significant van elkaar

36. Conclusies? • MDMA kan serotonine hersencellen beschadigen • XTC-gebruik heeft een negatief effect op verbaal geheugen • De scores blijven echter binnen normale range • Functionele gevolgen veeleer mild • XTC zeker niet zonder risico

37. Preventie en educatie • XTC is niet alleen kommer en kwel • XTC-gebruikers vinden voordelen groter dan nadelen

38. Preventie en educatie • 85% van gebruikersgroep noemt positieve langetermijneffecten, voornamelijk verbetering sociale relaties (49%) • 45% meldt negatieve langetermijngevolgen, zoals verminderd geheugen (18%) en stemming (8%)

39. Preventie en educatie • Er is risicobewustzijn • Maar dit leidt niet tot stoppen met gebruik • Meeste gebruikers stoppen echter spontaan rond de leeftijd van 30 jaar

40. Preventie en educatie • Preventie en educatie: inzetten op risicobeperking • Concrete aanwijzingen gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek • Laat vrienden rol spelen in drugeducatie

41. NeXT • Wim van den Brink • Dirk Korf • Nick Ramsey • Maartje de Win • Gerry Jager • Thelma Schilt