TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ EĞİTİM ÇALIŞMALARINDAN 2012

1. TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ EĞİTİM ÇALIŞMALARINDAN2012 Kök Hücre Nedir? Kök Hücre Nakli Nedir? Kordon Kanı Saklanmalı mı? PROF. DR. MUHİT ÖZCAN ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HEMATOLOJİ BD ANKARA

2. KÖK HÜCRE NEDİR? TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Özelleşmemiş ya da farklılaşarak özel işlevler kazanmamış ana hücrelerdir. 1908 Rus histoloji bilgini Alexander Maksimov Kök Hücre terimini ve hematopoetik kök hücrelerin varlığını

3. KÖK HÜCRE NEDİR? TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Klon oluşturabilen, Kendini yenileyebilen, Pek çok hücreye farklılaşabilen hücre

4. KÖK HÜCRELERİN AŞAMALARI totipotent blastosist fetus Zigot TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

5. KÖK HÜCRELERİN OLUŞUM FAZLARI blastosist Pluripotent kök hücre Diğer yönlenmiş kök hücreler Hematopoetik kök hücre Trombositler Lökositler TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

6. KÖK HÜCRELERİN OLUŞUM FAZLARI TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

7. Totipotent Hücre TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Herşeyiyapabilen Vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahip olan ilk embriyonel hücre

8. Tanımlar-4 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI BLASTOSİST Beşinci günden, yani 2-3 hücre bölünmesinden sonra meydana gelen hücrelere denir. Blastosisteki hücreler vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahipler; ancak tek başlarına tüm organizmayı oluşturamamaktadırlar. Gerekli ortam sağlandığında blastosisteki bu hücreler bilinen yaklaşık 200 hücre türüne dönüşebilirler.

9. PLURİPOTENT TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Döllenmenin 5.günden sonra oluşan hücreler her hücre türüne dönüşebilecek güce sahiptirler. Çoğul yetili (pluripotent) hücreler

10. Özet TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

11. Kök Hücre Farklılaşır TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Özelleşmiş, fonksiyonel ve doku hücrelerinin meydana gelmesi olayına farklılaşma denir. Erişkin kök hücre bulundukları dokununhücre tipini üretir (kemik iliğindeki hematopoetik kök hücrelerin eritrosit, lökosit ve trombosit üretmesi)

12. Kök Hücreler Plastiktir TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI PLASTİSİTE (TRANSDİFFERANSİYASYON) • Kökhücresinin farklı hücre oluşturma yeteneğine denir. • Hematopoetik kök hücresinden kalp kası ve insulin salgılayan pankreas adacık hücresi üretilmesi

13. Kök Hücreler Nasıl Adlandırılır? TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI • Kök hücreler elde edildikleri kaynaklar (embriyon, fetüs ve erişkin gibi): • Embryonik kök hücreler : embriyonik gelişim sürecinin erkendönemlerinde (yaklaşık 5. günden itbaren) blastosistin içsel hücre öbeğinden elde edilen hücrelerdir. • Fetal kök hücreler: 28. haftadan itibaren fetal dönem süresince elde edilirler. (Embriyonik olmayan kaynaklardan elde edilen kök hücre) • Yetişkin Kök Hücreler • Uyarılmış Pluripotent Kök Hücreler

14. Kök Hücrelerin Adlandırılması-2 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI • Sahip oldukları güçlerine göre: • Pluripotent • Multipotent • Unipotent

15. Kök Hücre Kaynakları TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Kemik iliği Periferik kan Kordon kanı Süt dişleri Amniyon sıvısı, Çeşitli dokularda bulunan kök hücreler

16. Embriyonik ve Yetişkin Kök Hücre Arasındaki Farklar • Embriyonik Kök Hücreler • Pluripotentdir (Tüm hücre tiplerini yapabilir). • Kültürde kısmen kolayca çoğalırlar. • Allojeneiktir, otolog olanın kullanımı elverişsiz ve pahalıdır. • Genetik manipulasyon yapılabilir • Bazı dokuları kolay oluştururken (örn, kalp), bazı dokuları zor yapabilir (kan) • Teratom oluşuma neden olabilirler. • Çoğunun kendini yenilemesi sınırlıdır. • Etik sorun var. • Yetişkin Kök Hücre • Köken aldıkları dokuda farklılaşması genelde sınırlıdır. Ancak plastisitesi ile ilgili kanıtlar çoğalmaktadır. • Olgun dokularda az sayıdadır ve hücre kültürlerinde ekspansiyonları için yöntemler henüz geliştirilememiştir. • Otolog kullanılabilirler. • Pekçok tip ve kaynağı vardır. • Genetik manipulasyon yapılabilir. • Tümörojenik değildirler. • Bazı tipleri yoğun kendini-yenileyebilme özelliğine sahiptirler. • Gen transferi yapılabilir. • Etik sorun yok. TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

17. Kök Hücre Araştırmalarının Amaçları TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

18. FDA Sonunda Uyardı! FDA Warns About Stem Cell Claims http://www.fda.gov/ForConsumers/ConsumerUpdates/ucm286155.htm?source=govdelivery “But the Food and Drug Administration (FDA) is concerned that the hope that patients have for cures not yet available may leave them vulnerable to unscrupulous providers of stem cell treatments that are illegal and potentially harmful.”…. “At this time, there are no licensed stem cell treatments.” TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

19. Kök hücre yatırımcısı batıyor mu? Stem-cellpioneerbows out http://www.nature.com/news/stem-cell-pioneer-bows-out-1.9407 “..The price of Geron’s stock fell by more than 30% at the news, from US$2.28 to $1.50 per share as Nature went to press. But the company estimates that discontinuing stem-cell research will save $25 million a year,..” TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

20. Kök Hücre Nakli Veya Bilinen adıyla Kemik İliği Transplantasyonu

21. Kaç Tipi Var? • Otolog • Allojeneik TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

22. Hematopoetik HücreNakli TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

23. Nakil Günü Gün 0 -6. gün 3-6 ay İmmun Baskılayıcı Tedavi Antimikrobiyal Tedavi B B B B C C Hazırlık Tedavisi TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

24. Engrafmanı Sağlamak ve GVHH’yi Önlemek İçin Bağışıklığın Baskılanması Trimethoprim- sulfamethoxazole (Pneumocystis) Büyüme Faktörü(BF) Cyclosporine Methotrexate Levofloxacin (antibakteriyel) Acyclovir (antiviral) Fluconazole (antifungal) IV immunoglobulin TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

25. GVHH’lilerde Nüksün Az İzlenmesi “Graft vs. Tümör” Etkisini Kanıtlar TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI (Doney et al.’dan alıntı)

26. Hastaların % 30’unda HLA-uyumlu kardeş verici Erişkin akraba dışı gönüllü verici Umbilikal kordon kanı Transplant İçin Verici Seçenekleri TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

27. TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

28. Akraba Dışı Verici Transplantasyonu TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

29. HLA Uyumlu Akraba Dışı Verici HLA Uyumluveya 1 ag farklı kardeş 30% 30% 40% Verici Yok TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

30. GVL Ne Demek? • Verilen kök hücrelerin (graft), hastalığa (lenfoma) karşı gelip hastalığı azaltıcı etkisi TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

31. HLA Doku Grupları Organ ve Doku Naklinde Olmazsa Olmaz TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI 1960’lar da allo reaktif kavramı kullanılmaya başlandı Lenfositlerde Class II varlığı bulundu 1969, Hu-1 antijeni, allotipik antikorlar (LA) Hu-1’den Human Lymphoid (Allo Antijen) H-LA ismi türetildi Terasaki, HLA uyumu ile allograft başarısını kanıtladı

32. Kök Hücre Nakli Hangi Hastalıklarda? • Allojenik Nakil İle Şifa Sağlanan Hastalıklar • Akut Lösemiler • Aplastik Anemi • Talasemi • Kalıtsal Metabolik Hastalıklar • Otolog Kök Hücre Naklinin Başarıyla Kullanıldığı Hastalıklar • Mültipl Miyelom • Lenfomalar TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

33. YENİDOĞANIN KORDON KANI SAKLANMALI MI?

34. KORDON KANI TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI Rahim içindeki yaşamda fetus göbek kordonu ile plasentaya bağlıdır. Plasenta fetus ile anne arasında besin ileoksijen alış verişini sağlayan organdır. Doğumdan sonra bebeğin kordonu ile plasenta arasında kalan kana “kordon kanı” denir. Bebeğin damarlarında dolaşan kandan farklıdır ve kök hücrelerdenzengindir.

35. Kordon Kanı Kullanımı-1 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI İlk deneysel tedavi amaçlı 1963 yılında metastatik sarkomalı bir kadına 17 bebekten toplanan kordon kanı kullanılmıştır. 1970 yılında 8 bebekten elde edilen kordon kanı ALL li 16 yaşında hastaya verilmiştir. Kordon kanının saklanması ilk kez H.Broxmeyer tarafından 1980’li yıllarda başlatılmıştır. İlk kordon kanı da yine onun dondurduğu hücrelerden 1988’ de Gluckman ve ark.ları kök hücre nakli amacıyla Fransa’da Fanconi Aplastik Anemi tanılı bir çocukta kullanılmıştır.

36. Kordon Kanı Kullanımı-2 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI 1993 Dr Kurtzberg (Duke) ilk akraba dışı kord kanı transplantasyonu 1994 yılında ilk kordon kanı bankası ABD’de kurulmuştur.

37. Tempo Dergisi; Mayıs 2003 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

38. Hematopoetik Kök Hücre Transplantında Kök Hücre Kaynakları • Kemik İliği • 1968 - • Periferik Kan • 1985 - • Kordon Kanı • 1988 - TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

39. Donöre Göre Sınıflandırma • Allojenik transplantasyon • Kardeş veya yakın akraba (related) • Aile dışından bir verici (unrelated) • Otolog transplantasyon • Hastanın kendisinden • 1. Allojenik Kordon Kanı Transplantasyonu • Kardeşin kordon kanı • Herhangi bir bebeğin kordon kanı • Allojenik Kordon Kanı Bankası • 2. Otolog Kordon Kanı Transplantasyonu • Kendi kordon kanı • Otolog Kordon Kanı Bankası TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

40. 1. ALLOJENİK BANKALAR Kamusal kuruluşlar Ücretsiz saklama Ulusal araştırma fonları tarafından desteklenme Herhangi bir hastaya gerektiğinde kullanılması amaçlı 2. OTOLOG BANKALAR Özel kuruluşlar Ücretli saklama Aile tarafından ücretin karşılanması Çocuğun kendisine gerektiğinde kullanılması amaçlı KORDON KANI BANKALARI • Yenidoğanın kordon kanı saklanmalı mı ? • Saklanacak ise hangi bankada ve ne amaçla saklanmalı ? TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

41. SORU: Kök hücre kaynağı olarak kordon kanı kemik iliğinden daha iyi mi ? Hürriyet Gazetesi (6 Nisan 2002) TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

42. SONUÇ • Tam uygun kemik iliği donörü bulunamayan hastalar için uygun kordon kanı bulunması hayati öneme sahiptir • Kordon kanını allojenik amaçlı olarak allojenik kordon kanı bankalarında saklanması bilimsel açıdan desteklenmelidir TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

43. Allojenik Kordon Kanı Transplantları Gluckman E; Br J Haematol 147:192, 2009 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

44. Allojenik Kordon Kanı Bankacılığı ve Transplantasyonu 60 milyonluk bir toplumda HKHT gerektiren hastaların %96’sına uygun kordon kanı bulabilmek için 50.000 ünite kapasiteli allojenik kordon kanı bankasının olması gerekir Querol S et al; Haematologica 94:536, 2009 Wagner J and Gluckman E; Semin Hematol 47:3, 2010 TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

45. 1. ALLOJENİK BANKALAR Kamusal kuruluşlar Ücretsiz saklama Ulusal araştırma fonları tarafından desteklenme Allojenik amaçlı 2. OTOLOG BANKALAR Özel kuruluşlar Ücretli saklama Aile tarafından ücretin karşılanması Çocuğun kendisine gerektiğinde kullanılması amaçlı Kordon Kanı Bankaları TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

46. SORU Yeni doğan çocuğun kordon kanı otolog kordon kanı bankasında kendisi için saklanmalı mı ? TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

47. Gazetelerde(Milliyet; 15 Ağustos 2003) TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

48. Caddelerde TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

49. Kuaförlerde ve Doğum Salonlarında TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI

50. Bilimsel Yanıt Gerektiren Sorular OTOLOG KORDON KANI • Ne kadar süre ile saklanabilir ? • Her yaş için yeterli mi ? • Hangi hastalıklar için kullanılabilir ? • Kullanılma olasılığı nedir TÜRK HEMATOLOJİ DERNEĞİ HEKİMLERE YÖNELİK HEMATOLOJİ EĞİTİM PROGRAMI