5A 5R KAVRAMLARI

1. 5A 5R KAVRAMLARI Dr.Cengiz ÖZGE Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı

2. Genel İlkeler • Tütün bağımlılığı kronik bir hastalıktır. • Genellikle birkaç denemeden sonra bırakılır. • Her hastanın tütün kullanım durumu mutlaka dökümante edilmelidir. • Her hasta mutlaka bırakma için motive edilmelidir.

3. Genel İlkeler • Her hastaya etkin tedavilerin varlığı anlatılmalı ve tedavi önerilmelidir. • Tek tek, grup yada telefon görüşmeleri tedavi etkinliğini artırır. • Hasta bırakma konusunda isteksizse mutlaka motivasyonel destek sağlanmalıdır.

4. HEDEF KİTLE • Sigara içen ve bırakmak isteyenler • Sigara içen ve şu anda bırakmak istemeyenler • Sigarayı henüz bırakmış olanlar

5. Sigara içenlerin • % 70’i yılda bir kez doktora gidiyor. • % 70’i sigarayı bırakmak istiyor. • % 35’i son yılda ciddi bırakma denemesi • % 80’inde geçmişte bırakma denemesi • % 3’ü sigarayı bırakıyor.

6. Sigara alışkanlığını sorgularken; • Yargılayıcı • Aşağılayıcı • Kınayıcı ifadelerden kaçınmalıyız…

7. EVET HAYIR

8. 5A • ASK SOR • ADVISE ÖNER • ASSESS DEĞERLENDİR • ASSIST YARDIM ET • ARRANGE İZLE

9. Her hastaya Her başvuruda MUTLAKA SORULMALI VİTAL BULGULAR Kan basıncı Nabız Kilo Ateş Solunum hızı Tütün kullanımı*** ASK SOR

10. ASK SOR • Ne zaman başlamış ? • Kaç yıldır içiyor ? • Günde içilen sigara sayısı ? • Sigara dışı tütün ürünleri: PİPO, PURO, NARGİLE

11. ADVISE ÖNER • Her sigara kullanıcısına Mutlaka sigarayı bırakması ÖNERİLMELİDİR…

12. ADVISE ÖNER AÇIK VE NET • Sigarayı bırakmanın sizin için çok önemli olduğunu düşünüyorum. • Size bu konuda yardımcı olabilirim. • Hasta olduğunuzda sigara sayısını azaltmak yeterli değildir. • Ara sıra yada az sigara içmek tehlikenizi azaltmaz.

13. ADVISE ÖNER GÜÇLÜ BİR ŞEKİLDE • Sağlığınız için yapabileceğiniz en iyi şey sigarayı bırakmaktır. • Doktorunuz olarak bunu belirtmek istiyorum. • Size yardıma hazırım.

14. ADVISE ÖNER KİŞİYE ÖZEL • Şu andaki semptomlar ve sağlık durumu • Ekonomik maliyet • Eş ve çocuklara etki • Bırakınca oluşacak dramatik iyileşme

15. ASSESS DEĞERLENDİR • Her sigara içicisine bırakmak isteyip istemediği mutlaka sorulmalıdır. • Hasta şu anda bırakmaya kararlı ise: DESTEK • Hasta şu anda bırakmak istemiyor: 5 R

16. ASSESS DEĞERLENDİR HASTA BIRAKMAK İSTİYOR • Bırakma isteği nedenleri • Hastanın kararlılık durumu • Nikotin bağımlılığının ölçülmesi • CO ölçümü

17. Fagerström testi- 0-2:düşük 8-10:yüksek

18. ASSESS DEĞERLENDİR Önceki bırakma öyküsünün değerlendirilmesi • Daha önce bırakmayı denemiş mi ? • En uzun bıraktığı süre ? • Tedavi kullanmış mı ? • Karşılaşılan güçlükler neler ?

19. ASSESS DEĞERLENDİR Başarısı düşük olan gruplar • Bağımlılığı yüksek kişiler • Düşük sosyoekonomik koşullar • Düşük eğitim düzeyi • Sigara kullananlarla birlikte yaşam • Genç içiciler

20. ASSIST YARDIM ET • Bırakma günü belirlenmesi • Aile,arkadaş ve işyerinde paylaşım • Zorluklar öngörülmesi ve anlatılması • Sigaranın ortadan kaldırılması

21. ASSIST YARDIM ET • Tedavi önerilmesi ve etkinliğin anlatılması (Nikotin preparatları,bupropion,varenicline) • Geçmiş bırakma deneyimi • Sigaradan tümüyle uzak durulmalı • Alkol kullanımı • Evdeki diğer kullanıcılar • Destek kaynak materyal sağlanması

22. ARRANGE İZLE • Takip randevu zamanı • Başarıyı tebrik et • Tamamen yoksunluğu sağla • Zorlukların belirlenmesi • Yaşanan problemler için önlem • Tedavi değerlendirilmesi

23. GENEL TOPLUM TÜTÜN BAĞIMLILIĞI TEDAVİ MODELİ KLİNİĞE BAŞVURAN HASTA İçiyor ADVISE ÖNER ASSES DEĞERLENDİR ASK SOR Hiç içmemiş Yeni bırakmış isteksiz istekli 5R BIRAKMAYA CESARETLENDİR ASSIST YARDIM ET İÇMEMEYİ SÜRDÜRME İÇİN DESTEK YENİDEN BAŞLAMAYI ÖNLE ARRANGE FOLLOW UP TAKİP ET Halen isteksiz

24. 5R • RELEVANCE İLİŞKİ • RISKS RİSKLER • REWARDS ÖDÜLLER • ROADBLOCKS ENGELLER • REPETITION TEKRAR

25. RELEVANCE İLİŞKİ Kişiye özel durumlar • Mevcut hastalık durumu • Yaş ve cinsiyet • Daha önceki bırakma deneyimi • Hastalık riskleri • Ailesel ve sosyal durumu (çocuk sahibi olmak)

26. RISKS RİSKLER AKUT RİSKLER • Nefes darlığı • Astım alevlenmesi • Gebeliğin zarar görmesi • İmpotans • İnfertilite • Artmış solunum yolları enfefsiyonu riski

27. RISKS RİSKLER UZUN DÖNEM RİSKLER • Kalp krizi ve inmeler • Akciğer kanseri • Diğer kanserler (larinks,oral kavite,mesane,ösefagus vs.) • KOAH ( Kronik bronşit,Amfizem) • Osteoporoz • Uzun dönemli maluliyet ve bakım ihtiyacı

28. RISKS RİSKLER ÇEVRESEL RİSKLER • Eşinde artmış kalp hastalığı ve kanser riski • Çocuklarında: Düşük doğum ağırlığı Astım Orta kulak hastalıkları Solunum yolu enfeksiyonları Sigara kullanma oranında artış

29. REWARDS ÖDÜLLER • Sağlık durumunun düzelmesi • Fiziksel aktiviteleri daha iyi yapabilme • Tat ve koku duyusunda iyileşme • Para biriktirme • Çocuklarına iyi örnek olma • Daha sağlıklı bebek ve çocuklar • Ev,araba ve elbiselerin daha iyi kokması • Cildinin güzelleşmesi, daha beyaz dişler

30. ROADBLOCKS ENGELLER • Yoksunluk belirtileri • Başarısızlık korkusu • Kilo alımı • Destek yoksunluğu • Depresyon • Tütünden alınan keyif • Etkili tedavilerden haberdar olmama • Çevresinde sigara içenlerin olması

31. REPETITION TEKRAR • Her görüşmede motivasyon tekrarı • Önceki bırakma girişimleri

32. Sigarayı henüz bırakanlar • Başarılarından dolayı tebrik etme • İçmemeyi sürdürme için motivasyon • Sağlık açısından kazanacağı yararların anlatılması • Karşılaşılan sorunlar ve olası tehlikeler konusunda görüşme

33. Teşekkürler